بلاک باستر، لهمن برادرز، آتاری، پن ام، سیرکوئیت سیتی و صدها و صدها کسب‌وکار کوچک و بزرگ دیگر که پس از سالها فعالیت، از صحنه تجارت محو شدند. به این آمار وحشتناک، باید به کسب‌وکارهای نوپا نیز اشاره کرد که بالغ بر 80% شان در همان 18 ماه اول فعالیت خود، با شکست مواجه می‌شوند. اما در آن سوی طیف، سازمانها و کارتلهای جنایتکار و مخوفی وجود دارند که با هیچ ترفند و عملیاتی از دنیای تجارت حذف نمی‌شوند.
مافیا یا تریادهای چینی که از چین تا کانادا فعالیت دارند و از گردن کلفت ترین سازمانهای تبهکار جهان هستند که به دزدی، قتلهای سفارشی، تجارت غیرقانونی مواد مخدر، اخاذی، دزدی دریایی، جعل پول و صدها کار خلاف دیگر مشغول هستند از قرن هفدهم تا به امروز پابرجا هستند.
یاردی‌های بریتانیا، مافیای آلمان، مافیای صربستان، مافیای مکزیک که متشکل از زندانیان مکزیکی دهه 50 میلادی به منظور مقابله با گارد محلی است، یاکوزاها که فعالیت خود را در قرن 17 میلادی شروع کردند، باندهای مافیا و مواد مخدر کلمبیا، و بالاخره مافیای سیسیل از جمله خشن‌ترین و قدیمی‌ترین گروههای تبهکار سازمان یافته به شمار می‌‌روند که انحصار چندین فعالیت غیرقانونی را در انحصار دارند.
در این میان، کارتل سینالوآ از قدیمی‌ترین گروههای جرایم سازمان یافته قاچاق مواد مخدر است که به اذعان سازمان سیا، پرنفوذتریی گروه سازمان یافته قاچاق مواد مخدر در جهان به شمار می‌رود. این کارتل مسئول تأمین عمده مواد مخدر آمریکای شمالی است که قاچاق این مواد را از طریق دریا، هوا و تونلهای زیرزمینی و با پیشرفته‌ترین نظام توزیع صورت می‌دهد. طبق برآوردها، این کارتل در 50 کشور جهان عضو دارد.
خواکین لوئرا، ملقب به ال چاپو رهبر کارتل سینالوآ در سال 1993 دستگیر و به زندانی فوق امنیتی منتقل شد، اما هشت سال بعد توانست با پنهان شدن در میان سبد لباسهای چرک از زندان فرار کند. اما بالاخره در سال 2014، طی عملیات مشترک اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر آمریکا، پلیس فدرال مکزیک و کماندوهای نیروی دریایی این کشور، ال چاپو بار دیگر به دام افتاد. اما این ضربه‌کاری نیروهای امنیتی نیز نتوانست مانع از ادامه فعالیتهای کارتل سینالوآ شود.
حاشیه‌ی سود خالص سازمانهای تبهکار قابل مقایسه با همتایان قانونمند آنها نیست. در حالیکه شرکتهای هواپیمایی دارای حاشیه سود خالص 1.8 درصدی بوده و شرکتهای نفتی با متوسط سود 8 درصدی فعالیت می‌کنند، اما کارتلهای کوکائین تا 93 درصد سود حاصل می‌کنند. در یک مقایسه دیگر، نسبت سود به ازای هر کارمند تمام وقت در کارتل سینالوآ برابر با 20 میلیون دلار برآورد می‌شود، حال آنکه این عدد برای شرکتهای بزرگ نظیر گوگل و اپل به ترتیب برابر با 270000 دلار و 460000 دلار است.
به علاوه گستره‌ی دسترسی این کارتلها به قاره‌های مختلف نیز می‌رسد و این نشان از وجود یک سیستم توزیع پیشرفته است. تمام سودآوری و رشد این کارتلها، با وجود تلاش گسترده‌ی نهادهای متخلف امنیتی و دولتی برای مهار این قبیل سازمانها حاصل می‌شود. اما مدل کاروکسب سازمانهای تبهکار چگونه است؟ و دلیل موفقیت آنها چیست؟
پاسخ یک کلمه است: فرهنگ. سندیکاهای تبهکار و سازمان یافته، قدرت بالاتری در فرهنگسازی به نسبت بزرگترین شرکتهای جهان موسوم به شرکتهای فورچون 500 دارند.
تمام سازمانهای تبهکار و موفق در جهان از مدل برندینگ با استفاده از عناصر فرهنگی بهره می‌برند و دست کم دارای سه ویژگی مشترک هستند:
1. مبتنی بر عقیده‌ای مشترک
پس از پایان یافتن جنگ داخلی ژاپن و اتحاد ژاپن توسط شوگان، برنامه‌ی شوگان و سیاستهای او مثل سیاست بیرون راندن خارجی‌ها و ممنوعیت سفر به خارج، موجب پیدایش گروههایی نظیر یاکوزا شد. یاکوزاها گروهی نژادپرست و ناسیونالیست و تابع قوانین سفت و سخت هستند که نشانگر پایبندی ایشان به ارزشهای سازمانی است. رسومی ترسناک از قبیل بریدن انگشت کوچک در عذرخواهی از مافوق به دلیل ناکامی در انجام دستور و یا خطا از جمله قوانین سخت‌گیرانه یاکوزاها است.
اما کارتل سینالوآ برخلاف دیگر رقبای تبهکار خود، چهره‌ای مردم مدارانه‌تر از خود به نمایش می‌گذارد و ادعا دارد که با آدم ربایی و قتل بی‌گناهان مخالف است. ال چاپو رهبر سینالوآ در نقل قول مشهوری می‌گوید که "من ممکن است که رئیس جمهور مکزیک نباشم، اما در مکزیک رئیس من هستم." این باورها، رفتار سازمانی اعضای سینالوآ را تحت تأثیر قرار می‌دهد: آنچه هستند، آنچه می‌کنند و آنچه نمی‌کنند.
وجود چنین عقاید مشترکی در یک سازمان، کاراتر و مؤثرتر از مواردی نظیر آیین نامه‌های انضباطی است. در واقع کارتلهایی مثل سینالوآ مبتنی بر عقیده‌ای مشترک شکل گرفته و تمام رسوم، سمبلها و اقدامات آنها نیز در راستای تقویت این عقیده است.
2. ابتکار عمل
عدم انطباق با شرایط جدید و فناوری‌های به‌روز از جمله عوامل نابودی بسیاری از غولهای تجاری بوده است. در واقع بسیاری از سازمانها، نوآوری را یک فرایند در نظر می‌گیرند تا یک رفتار. اما سازمانهای جنایی رویه‌ای متقاوت دارند. آنها نوآوری را به عنوان یک امر ضروری و بایسته پذیرفته‌اند. یک قاچاقچی مواد مخدر می‌داند که روشهای انتقال او به آنسوی مرزها، دیر یا زود لو می‌رود.
بنابراین او باید به فکر راههای جدیدتری باشد. به طور مثال اعضای کارتل سینالوآ در ابتدا با حفر تونلهای زیرزمینی در کرانه مرزی آمریکا و مکزیک، به تجارت مواد مخدر می‌پرداختند. اما بعدها از روشهای نوآورانه دیگری مثل منجنیق برای انتقال مواد مخدر استفاده کردند.
امروزه برخی کارتلهای تبهکار از مدرن‌ترین ابزارها مثل پهپاد برای قاچاق مواد مخدر بهره می‌برند و به محض لو رفتن یک روش، آن را با راههای جدیدتر جایگزین می‌کنند. و یا سیستم پولشویی و تولید درآمد یاکوزا در نوع خود بی‌نظیر است، بطوری که درآمدهای حاصله از قمار و فحشا به شکل سیستماتیک به اشکال مدرن‌تر کسب‌وکار مثل حمل و نقل و ساخت‌وساز تبدیل می‌شود. هرجا که تهدید یا فرصتی وجود داشته باشد، سندیکاهای جنایتکار ابتکار عمل را بدست می‌گیرند.
3. کوچک- اما- بزرگ
بسیاری از سازمانها، خود را در دام پیچ‌وخمهای دیوانسالارانه و بروکراسی‌های تو در تو و ناكارآمد غرق می‌کنند. حال آنکه تمرکز و اتکای سازمانهای تبهکار؛ بر تیمهای کاری چابک، توانمند و کوچک است. جالب آنكه، کارتل كوچك سینالوآ با حدود 150 عضو، درآمدی معادل با کل درآمد ناخالص داخلی کشوری مثل بلیز (کشوری با جمعیت 330 هزار نفر) کسب می‌کند. و یا در حالی که گروه سازمان یافته یاماگوچی گامی با 20000 عضو فعال به عنوان بزرگترین سازمان یاکوزا شناخته شود، اما این اعضا در 2500 کسب‌وکار گوناگون و 500 زیرشاخه تقسیم شده‌اند.
تیمهای تبهكار، کوچک و در عین حال با اثرات بزرگ هستند. ساختارهای سبک و کوچک در چارت سازمانی گروههای تبهکار موجب می‌شود تا این تیمها در زمره گروههای اقدام گرا و عملگرا باشند. سندیکاهای جنایی در عین مخاطرات بسیار می‌توانند با تفویض اختیار به اعضای خود، همسوسازی آنها با ارزشهای مشترک و پرورش حس هدفمندی مشترک و با بهره‌گیری از تیمهای کوچک؛ به اهداف بزرگ دست یابند.
از این رو، مدل موفقیت گروههای زیرزمینی به این قرار است: تیمهای کوچک با اثرگذاری بزرگ درون فرهنگهای باور مدار که به شکل مستمر در حال تکاپو و روزآمدن شدن هستند. این مدل، چندان جنایتکارانه به نظر نمی‌رسد. چراکه برترین برندهای قانونی جهان نیز تابع چنین الگویی برای موفقیت هستند.
نكته پایانی: کارتلهای تبهکار در س بزرگی به ما می‌آموزند: در راستای ایجاد تیمهای کوچک اما اثرگذار کاری حرکت کنید، فرهنگهای مبتتی بر باورهای مشترک ایجاد کنید و به طور مستمر خود را با شرایط متغیر وفق دهید، چرا که این استراتژی تنها راهبردی است که می‌تواند به معنای فرمول موفقیت باشد.
انسانها و سازمانهای یادگیرنده و تند آموز حتی از کارتلهای تبهکار نیز یادگیری و اجرا خواهند داشت. با رعایت اصول انسانی و اخلاقی برای رسیدن به سازمانی مطلوب‌تر و دوستدار انسان و جامعه.
