در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «هر کس سوره یونس را در مدت سه ماه قرائت کند دیگر از جاهلان نبوده و در روز قیامت در زمرد مقربین درگاه الهی خواهد بود.»

بی شک اگر کسی آیات هشدار دهنده این سوره را که تعداد آن نیز بسیار است، با تدبر و تأمل تلاوت کرده و به دستورات آن عمل کند، تاریکی جهل از روح او زدوده شده و در شمار مقربان الهی قرار خواهد گرفت.

سوره مبارکه یونس دهمین سوره قرآن کریم است که پس از سوره توبه و قبل از سوره هود در جزء یازدهم قرآن کریم قرار دارد و از نظر ترتیب نزول، پنجاه و یکمین سوره قرآن کریم است که پس از سوره هود (علیه السلام) و قبل از سوره اسراء در مکه بر پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) نازل شده و بنابراین جزء سوره های مکی قرآن است.

این سوره 109 آیه دارد و از نظر حجم در شماره سوره «مثین» قرار دارد؛ یعنی سوره هایی که تعداد آیات آن ها کمی کمتر یا بیشتر از 100 آیه باشد.

سوره مبارکه یونس از اوایل جزء یازدهم قرآن آغاز و تا اواخر همان جزء ادامه می یابد، بنابراین کمتر از یک جزء قرآن را شامل می شود.
 
تنها قومی که ایمان آوردند

یونس تنها نامی است که برای این سوره مبارکه ذکر شده است. جریان ایمان آورندگان قوم حضرت یونس (علیه السلام) در این سوره آمده است؛ اهمیت این امر از آن جاست که قوم یونس (علیه السلام) تنها قومی بودند که به پیامبر خود ایمان آوردند.

نام حضرت یونس (علیه السلام) پنج بار در قرآن کریم آمده است؛ یک بار در سوره مبارکه انبیاء با عنوان «ذاالنون»، چهار بار هم در سوره های نساء، انعام، صافات و یونس (علیه السلام).

در این سوره آیاتی از قبیل «وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُنَا» و نیز آیه «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْكُم مَّوْعِظَةٌ» و آیه «فَإِن كُنتَ فِی شَكٍّ مِّمَّا أَنزَلْنَا إِلَیْكَ» در آغاز و پایان سوره آمده است که این امر خود دلیلی قاطع بر جایگاه والای قرآن کریم است که در ابتدای سوره به آن تصریح شده است.

تنها پیامبری که بلعیده شد!

حضرت یونس (علیه السلام) در شهر نینوا و در سرزمین موصل، قوم خود را به یکتا پرستی دعوت می کرد. آن حضرت مدت ها به دعوت قوم خود پرداخت و چون نپذیرفتند، تصمیم به نفرین قوم خود گرفت و دست به دعا برداشت.

چون موعد عذاب فرا رسید، به قوم خود خبر داد که به زودی عذاب خدا به مدت سه روز بر شما فرود خواهد آمد. پس از آن از میان قوم خود بیرون رفت.

قوم او چون صدق و راستی آن حضرت را بارها آزموده بودند، پیرامون مرد عالمی که در آن دیار می زیست گرد آمده و از او چاره جویی کردند؛ آن ها به توصیه آن مرد عالم از شهر بیرون رفته، دست به دعا و توبه برداشتند. فرزندان را از مادران جدا کردند و بدین سان صدای شیون و فریاد از همه جا به گوش رسید؛ به این ترتیب بود که اثرات عذاب که چندی قبل در آنجا آشکار شده بود برطرف شده و دعایشان اجابت شد.

پس از برطرف شدن عذاب، آن ها به جستجوی پیامبر خویش پرداختند. اما اثری از او ندیدند.

از دیگر سو یونس(علیه السلام) که خشمگین از میان قوم خود خارج شده بود، کنار دریا رسید و در آنجا وارد یک کشتی شد. در میان دریا خدای متعال ماهی بزرگی را مأمور کرد تا سر راه کشتی آنان قرار گیرد. کشتی بانان قرعه کشی کردند تا قرعه به نام هر کسی افتاد او را به دریا بیندازند. آنان هفت بار قرعه زدند و هر بار قرعه به نام یونس (علیه السلام) بود!

در این هنگام یونس (علیه السلام) برخاست و خود را به دریا افکند؛ ماهی او را بلعید و از آنجا دور شد.

ابن مسعود از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) روایت کرده است که یونس (علیه السلام) چهل شبانه روز در شکم ماهی بود تا آن که در آن تاریکی و ظلمات خدای را خوانده و گفت: «معبودی جز تو نیست. منزهی تو و من از زیانکارانم.» خدا نیز دعای او را مستجاب کرد و به ماهی دستور داد تا او را کنار دریا آورده و در ساحل گذارد.

موضوعات اصلی سوره مبارکه یونس

- اشاره به مسائل اعتقادی، نشانه های توحید در جهان و مسائلی در خصوص مبدا و معاد

- بیان مطالبی در خصوص عظمت آفرینش و اسرار خلقت

- بیان قسمت های مختلفی از زندگی پیامبران بزرگ از جمله حضرت نوح (علیه السلام)، موسی(علیه السلام) و یونس (علیه السلام)

– اشاره به مسئله وحی، نبوت و بعثت انبیاء و اهداف عالی آنان

– بیان دلایلی مبنی بر اثبات وجود خداوند عظیم و اوصاف جلال و جمال او

- بیان برخی از سنت های الهی حاکم بر جامعه

- اشاره به جایگاه والای قرآن در جامعه و اهداف والا و جنبه های اعجازی آن

- اشاره به مسئله اختیار و آزادی انسان در انتخاب و گزینش راه کفر، فساد و یا ایمان

- آداب حضور در مساجد و مجامع دینی و مذهبی و رعایت و حفظ شئون و قداست این مکان ها

- عهد و پیمان الهی با انسان و لزوم پایبندی و میثاق ها و پیمان های الهی

- دستور به تدبر و تفکر در جهان خلقت و آفرینش و اسرار و رازهای نهفته در جهان طبیعت.

آثار و برکات سوره

1) درمان درد پهلو، درد پا و ساق

برای درمان، قرائت آیه 12 این سوره مفید است و همچنین اگر در ظرفی تازه و پاک نوشته شود و روغنی پاک را در آن ریخته و با آتش آرامی آن را بجوشانند و با آن روغن بر جای دردها بمالند بهبود می یابد. (المصباح كفعمی، ص454)