هبه در چند صورت قابل برگشت نیست: 1ـ هبه معوضه باشد؛ یعنی در قبال آن چیزی دریافت کرده باشد. 2ـ هبه به ذی رحم (بستگان نسبی) باشد. 3ـ مورد هبه تغییر پیدا کرده باشد مثلاً زمین باشد و در آن خانه ساخته باشند یا پارچه ای باشد و با آن لباس دوخته باشند یا فروخته باشند. 4ـ هبه کننده فوت کند. 5ـ هبه به قصد «قربة الی الله» پرداخت شده باشد.

سوال: اگر جانمازی به کسی هدیه دهیم که شک داریم از پول حلال است، آیا نماز آن شخص باطل است؟

در فرض سوال نماز او در این جانماز صحیح است و گفتن هم لازم نیست.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

در فرض سوال باطل نیست.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

محکوم به حلیت است.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

اگر جاهل بوده نمازهای او صحیح است و اگر یقین دارید که از مال حرام بوده باید به او خبر دهید.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در صورتی که درآمدهای حلالی هم داشته‌اید، و نمی‌دانید آن جانماز از اموال حرام بوده یا حلال، تصرف در آن برای او اشکال ندارد.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

اگر جاهل بوده نمازهای او صحیح است و اگر یقین دارید که از مال حرام بوده باید به او خبر دهید.

سوال: زنی كه شوهرش فوت شده و ورثه‌ای به جای گذارده، آیا هدایایی كه به زوجه در هنگام ازدواج داده شده جزء ماترك است یا تعلق به زوجه دارد؟

جواب: هدایایی كه به حساب زوجه و برای او آورده‌اند به زوجه تعلق دارد و جزء تركه شوهر محسوب نمی‌شود. (استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج2, ص328, س5)

سوال: آیا هدایایی كه بستگان داماد به عنوان زیر زبانی به عروس می‌دهند هبه معوّضه است؟

جواب: خیر هبه‌ی غیر معوضه است. (استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج3, ص193, س45)

چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

سوال 1: پدرمان قبل از فوتش وصیّت كرده كه سهم دختران و پسرانش از ارث مساوى باشد آیا این وصیّت نافذ است؟ سوال2 : آیا مى‌توانیم در صورت صلاحدید سهم خود را به صورت هدیه به خواهر خود بدهیم؟

ج 1) وصیت به پرداخت سهم دختر به مقدار سهم یك پسر از تركه نافذ نیست و باطل است، مگر آن كه مقدار زیاده سهم دختر را از ثلث، وصیّت نماید. ج2) اگر پسران بخواهند از سهم خود به خواهر به صورت هدیه مبلغى را بپردازند تا مساوى با سهم پسر شود، اشكال ندارد.

سوال: شخصى زمینى را به آموزش و پرورش هبه نموده و در سند زمین تأکید کرده كه زمین نباید از اختیار آموزش و پرورش خارج گردد و همچنین نام او نباید از مدرسه برداشته شود. سند هم توسط معتمدترین فرد محل در زمان حیات واهب امضاء و تأیید شده است

1: آیا آموزش و پرورش مى‌‌تواند به دلیل عدم نیاز فعلى، زمین را به غیر بفروشد؟ آیا با وجود تأکید واهب در زمان حیات و تأیید معتمد، مى‌‌توان بعد از گذشت چند سال از فوت واهب به رضایت او نسبت به تغییر نام مدرسه یا تغییر کاربرى زمین علم پیدا كرد؟ 2: آیا آموزش و پرورش مى‌‌تواند زمین مزبور را معاوضه نماید؟

ج1و2) اگر زمین را به آموزش و پرورش تملیک کرده، اختیار آن با آموزش و پرورش است اگرچه لازم است شرایط واگذار کننده را در صورت امکان مراعات نمایند لیکن اگر زمین را براى کاربرى بخصوصى در اختیار آموزش و پرورش قرار داده، اداره آموزش و پرورش حق تغییر و تبدیل و فروش و معاوضه آن را ندارد.

سوال: اگر وسیله‌اى را از فردى هدیه بگیرم و بعد از مدتى هدیه دهنده اعلام نارضایتى كند حكمش چیست؟

جواب: اگر موجود باشد و از ارحام هبه کننده نباشید باید برگردانید.

دو استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:

سوال: در چه مواردی رجوع به هبه جایز نیست؟

هبه در چند صورت قابل برگشت نیست: 1ـ هبه معوضه باشد؛ یعنی در قبال آن چیزی دریافت کرده باشد. 2ـ هبه به ذی رحم (بستگان نسبی) باشد. 3ـ مورد هبه تغییر پیدا کرده باشد مثلاً زمین باشد و در آن خانه ساخته باشند یا پارچه ای باشد و با آن لباس دوخته باشند یا فروخته باشند. 4ـ هبه کننده فوت کند. 5ـ هبه به قصد «قربة الی الله» پرداخت شده باشد. در این پنج صورت هبه قابل بازگشت نیست.

سوال: طلایى براى زینت زن خریدارى و در اختیار وى قرار داده شده، ولى به او هبه نشده است. آیا در صورت فسخ نکاح طلا به ملک مالک اوّل یعنى زوج باقى است، و مى تواند آن را مطالبه نماید؟

اگر به قصد عاریه به او داده، مى تواند باز پس گیرد. و اگر به نیّت هبه باشد، و آن طلا را تعویض نکرده باشد، نیز حقّ باز پس گرفتن دارد. ولى با توجّه به این که معمولا به قصد هبه مى دهند، اگر طلا را تعویض کرده باشد، حق باز پس گرفتن ندارد. همچنین اگر زن و شوهر از اقوام همدیگر باشند.