جواب: چند چیز در غذا خوردن مستحب است: 1) هر دو دست را پیش از غذا بشویید.2) بعد از غذا دستان خود را بشویید. 3) میزبان پیش از همه شروع به غذا خوردن كند و بعد از همه دست بكشد. 4) اول غذا بسم الله بگویید. 5) با دست راست غذا بخورید. 6) با سه انگشت یا بیشتر غذا بخورید. 7) اگر چند نفر سر یك سفره نشسته‌اند هر كسی از غذای جلو خودش بخورد. 8) لقمه را كوچك بردارید. 9) سر سفره زیاد بنشینید و غذا خوردن را طول بدهید. 10) غذا را خوب بجوید. 11) بعد از غذا حمد خدا را بجا آورید. 12) انگشتان را بلیسید. 13) بعد از غذا خلال كنید. 14) آنچه بیرون سفره می‌ریزید را جمع كرده و بخورید. 15) در اول روز و اول شب غذا بخورید و در بین روز و بین شب غذا نخورید. 16) بعد از خوردن غذا به پشت بخوابید و پای راست را روی پای چپ بیندازید. 17) در اول غذا و آخر آن نمك بخورید. 18) میوه را پیش از خوردن با آب بشوئید. ( توضیح المسائل امام (ره)، ص 2636)

در منابع روایی برای خوردن و آشامیدن، آدابی از سوی پیشوایان دین ذکر شده است که ناظر به شروع غذا با نام خدا و پایان غذا با حمد اوست.

روایات در این زمینه چنین می‌گویند:

1. امام موسای کاظم (علیه السلام) می‌‌گوید: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) سفارش نمود: یا علی هنگامی که شروع به خوردن غذا نمودی، بسم اللّه بگو، و هنگام پایان غذا بگو الحمد لله؛ چرا که دو فرشته نگهبانت از تو جدا نمی‌شوند تا حسنات را برایت بنویسند، مگر این‌که خودت آنها را از خویشتن جدا کنی. [1]

2. امام صادق (علیه السلام) می‌‌فرماید: هنگامی که سفره پهن شد، بگو بسم اللّه و هنگام آغاز و پایان غذا نیز بسم الله بگو و هنگامی که سفره جمع شد بگو الحمد لله. [2]

3. راوی می‌گوید هنگامی که غذا برای ما آورده شد، شنیدم که امام کاظم (علیه السلام) می‌فرمود: ستایش خدایی را که برای هر چیزی مقرراتی قرار داد.

به امام گفتم: این غذا هنگامی که آماده و خورده می‌شود چه مقرراتی دارد؟

امام فرمود: مقرراتش این است که هنگام پهن‌شدن سفره با نام خدا شروع کنید و زمان جمع‌شدن سفره او را حمد و سپاس گویید. [3]

4. امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که غذا خوردی یا شربتی نوشیدی، بگو الحمد لله. [4]

5. در روایتی دیگر از امام صادق آمده است: خوردن و نوشیدن را با یاد و نام خدا آغاز کن و بعد از پایانش بگو: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُطْعِمُ وَ لا یُطْعَمُ» ستایش پروردگاری را سزاست که غذا را در اختیار بندگانش قرار داد، اما هیچ کس به او طعامی تقدیم نخواهد کرد. [5]

6. و نیز حضرتشان می‌فرماید: هنگامی که سفره را در برابر امام سجاد (علیه السلام) می‌نهادند می‌گفت: «اللَّهُمَّ هَذَا مِنْ مَنِّکَ وَ فَضْلِکَ وَ عَطَایَاکَ فَبَارِکْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ وَ ارْزُقْنَا خَلَفاً إِذَا أَکَلْنَاهُ وَ رُبَّ مُحْتَاجٍ إِلَیْهِ رَزَقْتَ وَ أَحْسَنْت‏ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا لَکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ» بار خدایا این از منت و فضل و بخشش توست! آن‌ را برای ما پربرکت و گوارا کن و عوضش را به ما ده و چه بسا نیازمندانی که به آنان روزی دادی و احسان کردی. بار خدایا! ما را از شکرگزاران قرار ده! و هنگامی که سفره را برمی‌داشتند می‌فرمود:« الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَى کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ (أَوْ مِمَّنْ خَلَقَ) تَفْضِیلًا» سپاس خدایی را سزاست که ما را در بیابان و دریا گردش داد و از پاکیزه‏‌ها به ما روزى داد و بر بسیارى از آفریدگانش (یا آنچه آفریده) برترى داد. [6]

7. امام صادق (علیه السلام) از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند؛ هنگام خوردن غذا تا می‌توانید خدا را یاد کنید و صدای ناهنجار در نیاورید؛ چرا که طعام، نعمت خدا و بخشی از روزی او است که شکر و سپاسش بر شما واجب است. [7]

7. امام صادق از پدر بزرگوارش از حضرت علی(علیه السلام) نقل می‌‌کند؛ کسی که هنگام خوردن غذا خدا را یاد کند، هیچ‌گاه از آن غذا مورد سوال قرار نمی‌‌گیرد. [8]

7. یا در روایتی دیگر آمده است: هر فردی که غذایی بخورد و بعد از آن بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنِی هَذَا مِنْ رِزْقِهِ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنِّی وَ قُوَّةٍ» سپاس خدایی را که از روزی خویش این غذا را خوراکم کرد بدون آن‌که من (مستقلّاً) توانایی این کار را داشته باشم، گناهان گذشته‌‌اش بخشوده خواهد شد. [9]

آنچه از مجموع روایات به دست می‌آید آن است که دست کم هنگام آغاز خوردن و نوشیدن باید «بسم اللّه» و هنگام پایان آن «الحمد لله» گفت.

گفتنی است یاد خدا و سپاس از نعمت‌هایش به هر زبانی که باشد کفایت می‌‌کند و گفتن عبارت عربی موضوعیت ندارد.

چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:

در صورتی که این شرط را اعلام کرده باشد و کارگران با اطلاع از آن مشغول به کار شده باشند مانعی ندارد.

در فرض سوال اشکالی ندارد.

این خون ها نجس نیست، و اگر جدا كردن آن از گوشت بسیار مشکل است، یا به هنگام پخته شدن مستهلك می ‏شود، خوردن آن نیز مانعى ندارد.

پی نوشت ها:

[1]. ر. ک: برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج ‏2، ص 431

[2]. همان، ص 433.

[3]. همان، ص 431.

[4]. همان، ص 434.

[5]. همان. ص 434.

[6]. همان، ص 433.

[7]. همان، ص 433.

[8]. همان، ص 434.

[9]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏95، ص 14