زن جوان که از دخالت های خواهر شوهرش عاصی شده بود، با مراجعه به دادگاه خانواده درخواست طلاق از شوهرش را ارائه کرد.

چند روز پیش زن جوانی با مراجعه به شعبه 268 دادگاه خانواده درخواست طلاق از شوهر خود را ارائه کرد و به قاضی در خصوص علت آن گفت: آقای قاضی خواهرشوهرم زندگی مرا تبدیل به جهنم کرده است.

سه ماه است که با شوهرم ازدواج کرده ام و در این مدت هیچ مشکلی با خود او نداشتم، ولی به خاطر دخالت ها و تجسّس های خواهر شوهرم زندگی ما تبدیل به جهنم شده است.
خواهر شوهرم از همان روز اول شروع کرد به بهانه گیری و مرتب از من و زندگیمان ایراد می‌گرفت و در زندگی ما دخالت می‌کرد. اگر خواهر شوهرم نبود من و همسرم با هم زندگی خوبی داشتیم. ولی او هر روز بین ما دعوا به راه می‌اندازد.

دیگر از دست او و کارهایش خسته شده ام. با اینکه شوهرم را دوست دارم ولی دیگر نمی‌ توانم تحمل کنم. فکر می‌کنم اگر شوهرم از همین ابتدا جدا شوم بهتر است تا آنکه چند سال دیگر با یک بچه از او جدا شوم. زندگی ما عاقبت خوبی ندارد و ما باید از هم جدا شویم.

بله این یکی از هزاران موردی است که روزانه به دادگاه های خانواده مراجعه می کنند و مشکل اساسی زندگی خود را تجسّس های بی مورد یکی از طرفین به دادگاه ارائه می کنند؛ و یا نه، گاهاً هم دیده می شود که طرف به خاطر بحث آبرو و ... به دادگاه مراجعه نمی کند ولی در زندگی اش با این مشکل دست و پا می زند و این مسائل علتی ندارند جز دخالت ها و تجسس های اطرافیان در زندگی دیگران؛ از دخالت های مادر شوهر، مادر زن، خواهر شوهر و.... گرفته تا دخالت دوست و ...

با خود می گویم بی خود نیست که اسلام این قدر در مورد تجسس کردن نکته ارائه کرده و در آیات قرآن کریم هم پیرامون این موضوع حرف های زیادی زده شده است.

در ادامه به بیان نکاتی پیرامون این موضوع که امروزه باعث از هم پاشیدگی بسیاری از خانواده ها قرار گرفته است می پردازیم.

تعریف تجسس

تجسس، جستجو كردن از چیزهاى پنهانى است و بیشتر در كشف امور شرّی كه مخفی هستند استعمال مى‏شود و جاسوس به كسى گفته مى‏شود كه بدی هاى پنهان مردم را پیگیرى مى‏كند.[ مجمع البحرین/ طریحی ج1 ماده (جَسّ)]

مرحوم شهید ثانى نیز در تعریف اصطلاحی آن مى‏فرماید: معنى تجسّس این است كه بندگان خدا را زیر پرده ستّاریّت پروردگار رها نكنى و پرده از روى كار آنان بردارى و آنچه را كه خداوند پوشیده داشته است، آشكار كنى كه این كار وسیله كسب اطلاع از امور مخفى آنها و پرده برداشتن از روى اسرارشان مى‏شود و در نتیجه آنچه بر تو پوشیده بود، آشكار مى‏گردد كه اگر مخفى بود دل و دینت سالم‏تر مى‏ماند. [تاج العروس، زبیدی، ج 15 ماده (جس)].

تجسس از منظر قرآن و سنت

خداوند حکیم در قرآن کریم از این عمل زشت در ضمن منع از گناهان دیگر می فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا ...»؛

اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، از بسیارى از گمان ها بپرهیزید كه پاره‏اى از گمان ها گناه است، و جاسوسى مكنید،...(حجرات، آیه 12)

به عبارت دیگر از جمله شروط ایمان، عدم دخالت و تحقیق بیجا در امور مسلمانان است و با صیغه نهی كه آمده دلالت برحرمت تجسّس می كند و حتی بر اساس آیه می ‌توان بهگناه كبیره بودن آن حكم كرد:

إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ ...؛

كسانی كه دوست دارند زشتی ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناكی برای آنها در دنیا و آخرت است...». [سوره نور، آیه 19]

زیرا یكی از راه های تشخیص كبیره بودن گناهی آن است كه در قرآن یا روایت، وعده عذاب الیم و سخت در مورد آن داده شود.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز می فرماید:

لغزش های مومنین را جستجو نکنید: زیرا کسی که به دنبال لغزش های برادر مومنش باشد خدای تعالی گناهان او را پیگیری می کند و هر کس که خدای تعالی گناهانش را پیگیری کند او را مفتضح و رسوا می سازد هر چند در داخل خانه اش باشد. [ تفسیر المیزان/ علامه، ج 18، ص 327]

خدا وکیلی چقدر شده که چشممان به جستجوی گناهان و خطاهای دیگران می چرخد که چیزی، مشکلی و خطایی از آنان بگیریم و در ذهن و دلمان به ثبت برسانیم تا سر بزنگاه آن را در سر و صورت طرف بکوبیم که حواست باشد من همه چیز را در مورد تو می دانم؟!!!

و این در حالی است که امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) فرمودند:

نزدیک ترین وضعی که بنده به کفر دارد این است که با مردی برادر دینی باشد و لغزش ها و خطاهای او را شماره گیرد تا یک روزی او را بدان ها سرزنش کند.) [اصول کافی/ کلینی، ج 2، ص 354]

و نیز در جایی پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله می فرمایند:

بدترین مردم سوء ظن برندگانند و بدترین سوءظن برندگان تفتیش کنندگانند و بدترین تفتیش کنندگان پُرحرفانند و بدترین پرحرفان هتاکان هستند. [مستدرک الوسائل/ نوری، ج 9، ص 147]

آثار وضعی تجسّس:

نوع گناهان آثار وضعی دارند، تجسّس نیز از جمله آنهاست.

در عیوب دیگران تجسس نکنید چرا که خداوند تجسس کننده را رسوا خواهد نمود. [اصول کافی/ کلینی ج 2، ص 354]

و از امیرالمومنین(علیه السلام) نقل شده می فرماید:

کسی که از اسرار دیگران تفتیش کند خدا اسرار او را برملا می سازد. [شرح غرر، ج 5، ص 371]

امان از تجسس هایی از جنس همسایه

امروزه کم و بیش هممون درگیر این مسأله تجسس همسایه ها در کار همدیگر هستیم. چه خوب است که این روایت را در این رابطه ملکه ذهن خود کنیم؛ امیرالمومنین علیه السلام در روایتی می فرماید:

کسی که از اسرار همسایه خود تفتیش کند پرده اسرار او پاره می شود.[غررالحاکم، ح 8798]

با توجه به نکاتی که از زبان قرآن و اهل بیت علیهم السلام خدمتتان عرض شد، امید است که این رذیله اخلاقی را با در نظر گرفتن آیات و روایات از شخصیت خود خارج کنیم تا انشالله آرامش را اول برای خود و بعد برای دیگران به ارمغان بیافرینیم.