روایاتی که درباره خوردن غذا در شبانه روز نقل شده؛ هر چند به ظاهر مختلفند، اما با تحقیق و تأمل روشن می‌شود که تعارضی میان آنها نیست؛ آنچه از جمع‌بندى این احادیث به دست می‌آید این است که دو بار غذا خوردن در روز (صبح و شام) براى تداوم سلامت بدن، سودمند است، چنان‌که بر اساس تصریح قرآن، بهشتیان نیز در همین دو وقت، غذا می‌خورند.

در اسلام تأکید شده است تا گرسنه نشدید از غذا خوردن پرهیز کنید تا سلامت بمانید از امامان آمده است که تا زمانی که گرسنه نشدید چیزی نخورید و آنگاه هم که خواستید بخورید بگویید: "به نام خدا".

چند وعده غذا بخوریم؟

روایاتی که از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و امامان(علیهم السلام) درباره وعده‌های خوردن غذا در شبانه روز نقل شده، از این قراراند:

الف. تأکید بر صبحانه خوردن

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله): «هر کس خواهان ماندن است و البتّه ماندنى در کار نیست، باید صبح زود صبحانه بخورد...».

ب. تأکید بر خوردن شام

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله:(

1.«خوردن شام را ترک نکنید و حتّى اگر شده، مُشتى خرما تناول کنید؛ زیرا ترک شام، پیرى می‌آورد».

.2«خوردن شام را ترک نکنید، حتّى اگر خرمایى خشکیده باشد، که می‌ترسم امّتم به خاطر ترک شام، دچار پیرى شوند؛ زیرا خوردن شام، نیروبخش پیر و جوان است».

3.«هر کس شب شنبه و یک‌شنبه، پشت سرِ هم شام نخورد، از وجود او چیزى می‌رود که تا چهل روز باز نمی‌گردد (جبران نمی‌شود)». این روایت از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است.

ج. خوردن یک وعده عذا در روز

.1 پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله): «هر کس در روز، یک وعده بخورد، گرسنه نیست، و هر کس دو وعده بخورد، عابد نیست، و هر کس سه وعده بخورد، او را با چارپایان ببندید».

2.عایشه گفته است: پیامبر خدا مشاهده کرد که من، روزى دو وعده می‌خورم. فرمود: «اى عایشه! دنیا را شکم خود کرده‌اى! بیش از یک وعده در روز خوردن، اسراف است و خداوند، اسرافکاران را دوست ندارد».

د. سه وعده در روز

امام رضا(علیه السلام): «مقدار بایسته در خوراک، آن است که چون هشت ساعت از روز می‌گذرد، یک‌بار غذا بخورى، یا در دو روز، سه وعده غذا میل کنى [بدین ترتیب که‏]: در ساعات نخستین روز، ناشتایى بخورى. سپس در همان روز، شام بخورى و سپس چون دیگر روز فرا رسید، پس از گذشت هشت ساعت از آغاز روز، یک وعده دیگر بخورى و در آن روز، تو را به شام، نیازى نیست. جدّ من محمّد(صلی الله علیه و آله) به على(علیه السلام) چنین فرمود که: [از هر دو روز،] در یک روزش، یک وعده و در روز دیگرش دو وعده باشد ...».

بررسی احادیث مربوط به وعده‌هاى غذا

احادیث رسیده از پیشوایان درباره«وعده های غذا»، به پنج دسته تقسیم می‌شوند:

یک. آنچه با الهام گرفتن از قرآن در مورد چگونگى غذا خوردن بهشتیان، به دو وعده غذا در صبح و شام، توصیه نموده است. و چنین روشی در غذا خوردن نیز مستحب است.

دو. آنچه بر خوردن صبحانه و نهى از ترک آن، تأکید دارد.

سه. آنچه بر خوردن شام و نهى از ترک آن، به ویژه در افراد مُسن، تأکید نموده است.

چهار. آنچه بر یک بار غذا خوردن در روز، تأکید دارد.

پنج. آنچه به سه وعده غذا در دو روز، توصیه نموده است.

احادیث دسته اوّل، دوم و سوم، نه تنها تعارضى با یکدیگر ندارند، بلکه مویّد همدیگرند؛ زیرا دسته اوّل، به دو وعده غذا خوردن در صبح و شام، توصیه می‌کند و دسته دوم و سوم، تأکید دارند که صبحانه و شام نباید ترک شوند.

درباره روایات دسته چهارم باید گفت:

اولاً: سند روایت اول ضعیف است؛ زیرا این روایت در منابع روایی متقدم و حتی متأخر شیعه – مانند بحار الانوار – نیامده است، و تنها در کتاب «المواعظ العددیه» نوشته ابن قاسم حسینی عاملی(از علمای قرن یازدهم)، آمده است.

سند روایت دوم نیز ضعیف می‌باشد.

ثانیاً: روایات دیگری که درباره وعده‌های غذا وارد شده و محدّثین و فقها به آنها استناد کرده‌اند، قوی‌تر به نظر می‌رسند، لذا بر این روایت مقدم می‌شوند.

امّا تنها حدیث قرار گرفته در دسته پنجم که به سه وعده غذا در دو روز توصیه می‌کند، هم از نظر سند ضعیف است؛ زیرا منقول از کتاب «طبّ الرضا» است و استناد این کتاب به امام رضا(علیه السلام) ثابت نیست، و هم از نظر دلالت؛ زیرا مخاطب آن، مأمون عبّاسى است و ممکن است توصیه یاد شده براى شخص او باشد.

بنا بر این، جمع‌بندى احادیث گذشته، این می‌شود که دو بار غذا خوردن در روز (صبح و شام) براى تداوم سلامت بدن، سودمند است، چنان‌که بهشتیان نیز که در خانه سلامت، زندگى جاوید دارند، در همین دو وقت، غذا تناول می‌نمایند.

گفتنی است؛ آنچه گفته شد معمولاً درباره افرادی است که با دو وعده غذا به سلامت بدن آنها ضرر نمی‌رساند و نیرو و توان کار کردن را دارند و برای اشتغالات زندگی آنها کافی است، اما افرادی هم هستند که به جهت کارها و شغل‌های سنگین بدنشان نیازمند خوردن بیشتر از دو یا سه وعده غذایی می‌باشد. البته در صورتی که به پرخوری نینجامد. این افراد از محل بحث خارج هستند.