دوران بارداری برای خانم‌ها با وجود همه سختی‌هایی که دارد دوران شیرینی است.

مادرها همه سختی‌های دوران بارداری را با لذت تحمل می‌كنند ولی بعضی مادرها همه ترسشان در دوران بارداری این است كه اضافه وزن پیدا نكنند و یا دیگر به وزن قبلی خود بازنگردند. به همین دلیل ممكن است بعضی از خانم‌ها در این دوران مهم و حساس و سرنوشت‌ساز به سراغ رژیم‌های مختلف لاغری بروند تا بلكه از اضافه وزن خود جلوگیری كنند.

درست بخورید رژیم نگیرید

درست است كه پرخوری و یا غلط‌خوری كار صحیحی نیست اما قطعا پایبندی سفت و سخت به محدودیت غذایی در این دوران هم كار بسیار اشتباهی است. مثلا اگر یك انسان عادی هر روز شیرینی خامه‌ای پرچرب بخورد به سلامتی خودش ضرر می‌زند چه برسد به یك خانم باردار. این درحالی است كه همه پزشكان و متخصصان به‌شدت تأكید می‌كنند كه رژیم كاهش وزن در دوران بارداری خطر بسیار زیادی برای جنین دارد. به همین بهانه به سراغ دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه علوم پزشكی ایران رفتیم تادرباره این موضوع بیشتر بدانیم.

افزایش وزن در دوران بارداری اتفاق بدی است؟

افزایش وزن در دوران بارداری نه تنها چیز بدی نیست بلكه ضروری هم هست. البته این را هم باید گفت كه افزایش وزن بیش از حد برای هر انسانی مضر است و عوارض خاص خودش را دارد و این قاعده برای زنان باردار هم صدق می‌كند ولی افزایش وزن معمولی در دوران بارداری كاملا طبیعی و حتی لازم است. حتی در خیلی از موارد پزشكان، زنانی را كه كمتر از حد طبیعی اضافه وزن دارند تشویق می‌كنند تا 20كیلوگرم هم به وزنشان اضافه كنند ولی كسانی كه قبل از بارداری دچار اضافه وزن هستند نباید بیش از 12كیلوگرم چاق شوند.

در هر دوره‌ای از بارداری یك اضافه وزن مشخص برای خانم‌های باردار تعیین می‌شود كه به شرایط مادر قبل از بارداری مربوط است. معمولا طی 3 ماهه اول خانم‌های باردار اضافه وزنی پیدا نمی‌كنند یا اضافه وزن‌شان بسیار جزئی است، حتی گاهی، وزنشان كم هم می‌شود چراكه آنها در 3ماه اول بارداری حالت تهوع شدید و كاهش اشتها دارند و به همین دلیل غذا نمی‌‌خورند، در نتیجه ممكن است وزن كم كنند اما از 3ماهه دوم به بعد اضافه وزن شروع می‌شود.

درست بخورید رژیم نگیرید

دلیل آن هم از بین رفتن حالت‌های تهوع و بازگشت اشتهای مادر است. در 3ماهه دوم بارداری خانم‌های باردار معمولا باید هر ماه حداقل یك كیلوگرم وزن اضافه كنند. چراكه بدن آنها به انرژی بیشتر برای تولید شیر، وزن‌ گیری جنین، ذخیره‌سازی آب و افزایش میزان خون نیاز دارد. اضافه‌شدن وزن باید به‌صورت مرتب در دوران بارداری صورت بگیرد و به همین دلیل است كه پزشك متخصص، زنان باردار را در هر بار چكاپ و معاینه، وزن می‌كند.

كاهش یا اضافه شدن ناگهانی وزن در بارداری طبیعی نیست و باید دلیل آن را مشخص كرد اما در هیچ شرایطی مادر نباید به گرفتن رژیم لاغری اقدام كند. افزایش وزن پایدار در 3ماهه دوم و سوم، مهم‌تر است به‌ویژه اگر زن در آغاز بارداری دارای وزن طبیعی و یا وزنی پایین‌تر از وزن طبیعی باشد.

مادران باردار می‌توانند پرخوری‌كنند؟

در دوران بارداری بسیاری از زنان چون معتقدند كه باید به اندازه 2نفر غذا بخورند، پرخوری می‌كنند، درصورتی كه پرخوری برای هیچ‌كس خوب نیست. مادران باردار در 3ماهه دوم و سوم بارداری هر روز تنها به ۳۰۰ كالری بیش از زمان قبل از بارداری نیاز دارند و وزن گرفتن دوران بارداری بهترین شاخص دریافت كافی انرژی است. زنان باردار باید سعی كنند در كنار مصرف موادغذایی كم‌كالری و مغذی، ورزش‌كردن را هم در برنامه خود جای بدهند. انجام ورزش در دوران بارداری جز برای عده كمی از خانم‌ها ممنوع نیست. پیاده‌روی و شنا می‌تواند به افزایش درست و به اندازه‌ وزن مادران كمك كند.

رژیم لاغری در بارداری تأثیر منفی دارد؟

به‌علت اینكه در این دوران تمام احتیاجات جنین از رژیم غذایی مادر تأمین می‌شود، رژیم لاغری كاملا ممنوع است.كاهش وزن با سوختن ذخایر چربی همراه است كه می‌تواند برای جنین خطرات زیادی دربرداشته باشد. حتی ممكن است به زایمان زودرس منجر شود. به همین دلیل است كه در دوران بارداری نباید كاهش وزن داشت. رژیم لاغری در دوران بارداری همچنین منجر به كاهش ضریب هوشی كودك می‌شود.

مادران باردار می‌توانند پرخوری كنند؟

كمبود مواد مغذی لازم در بدن مادر، روی رشد سلول‌های مغزی نوزاد تأثیر می‌گذارد و در نهایت منجر به كاهش ضریب هوشی فرزند می‌شود. حتی دریافت نكردن انرژی كافی از مواد غذایی باعث رشد ناكافی سیستم عصبی مغز و مرگ جنین می‌شود. همینطور گرسنگی باعث می‌شود تا كودك رشد كافی نداشته باشد. اگر مادر به‌خود گرسنگی بدهد جز اینكه برای جنین ضرر دارد حتی برای خود او هم مضر است.

رژیم لاغری در طول بارداری به هیچ وجه روش مناسبی برای وزن كم كردن نیست. حتی زنانی كه بیش از اندازه اضافه وزن دارند هم نباید در طول بارداری رژیم لاغری بگیرند. تنها راه چاره برای مادرانی كه بیش از حد اضافه وزن دارند یك برنامه غذایی مناسب و كنترل وزنشان است؛ یعنی می‌توانند با یك تغذیه درست و مناسب بدون حذف هیچ كدام از مواد غذایی وزن خود را كنترل و از اضافه شدن بیش از حد وزن خود جلوگیری كنند.

اضافه وزن غیرطبیعی می‌تواند برای جنین خطرناك باشد؟

معمولا خانم‌ها در دوران بارداری مقداری وزن اضافه می‌كنند كه بیش از حد باشد نوزاد در معرض خطر قرار می‌گیرد. همچنین بیماری‌هایی از قبیل دیابت، مسمومیت بارداری، فشارخون زیاد و قند خون نیز مادر را تهدید خواهد كرد.

از طرفی نوزادانی كه از مادران چاق متولد می‌شوند در معرض خطر فقر آهن هستند و این كمبود می‌تواند تأثیر نامطلوبی روی رشد مغزی جنین داشته باشد. با وجود همه اینها كم كردن غذا و گرفتن رژیم لاغری آن هم در دوران بارداری برای آنكه وزن‌ زیاد افزایش نیابد، كار صحیحی نیست و می‌تواند نه‌تنها به رشد جنین آسیب برساند، بلكه سبب تولد زودهنگام و زایمان زودرس شود. 

شیردهی به كاهش وزن مادر كمك‌می‌كند؟

مادرانی كه در دوران بارداری دچار اضافه‌وزن می‌شوند می‌توانند خوشحال باشند كه با شیردهی وزن آنها به دوران قبل از بارداری برمی‌گردد. ما همیشه به همه مادران توصیه می‌كنیم تا 6 ماه اول تولد، كودك خود را تنها با شیر مادر تغذیه كنند و اجازه ندهند تحت هیچ شرایطی كودك از چیز دیگری تغذیه كند. برای همین توصیه می‌شود كه مادران تا 6 ماه اول پس از زایمان به هیچ عنوان رژیم كاهش وزن نگیرند و خود را از دریافت انواع گروه‌های غذایی محروم نكنند. بهترین راه، كنترل وزن است و جلوگیری از اضافه وزن كه آن هم با تغذیه مناسب ممكن می‌شود. پایبندی به رژیم لاغری در دوران شیردهی به همان اندازه دوران بارداری می‌تواند برای كودكشان مضر باشد.

زیاد بخورید اما خوب بخورید

هر غذایی املاح و موادغذایی خاص خودش را دارد كه به نوبه‌خود برای نوزاد بسیار مهم است. خوب تغذیه كردن خیلی مهم‌تر از كم تغذیه كردن است. به‌عنوان مثال مادر‌ها می‌توانند یك غذای كم ولی پر از كالری بخورند و به خیال خود با این كم‌خوردن، وزن خود را در حالت نرمال نگه می‌دارند و از اضافه وزن خود جلوگیری می‌كنند ولی اگر آنها یك غذای كم كالری اما با حجم زیاد بخورند خیلی بهتر می‌توانند وزن خود را كنترل كنند.

آنها باید غذاهای كم‌كالری مثل ماهی، گوشت‌قرمز، غلات كامل، سبزیجات سبز رنگ، لبنیات كم‌چرب، میوه و... مصرف كنند. از طرفی زنان باردار از ترس چاقی نباید به هیچ‌وجه چربی را به‌طور كامل از برنامه غذایی خود حذف كنند، مگر به دستور پزشك متخصص. درواقع چربی‌ها برای شكل‌گیری سیستم عصبی جنین لازم است. هر وعده غذایی مادران باردار باید حاوی پروتئین، چربی و قند باشد و باید مواد معدنی و ویتامین‌ها نیز همیشه مصرف شوند. همچنین مصرف مكمل‌ها باید زیرنظر پزشك باشد چون در غیراین صورت خطرناك خواهد بود. در كل باید وعده‌های غذایی مادران طوری باشد كه تمام املاح مورد نیاز كودك با آن غذا تأمین شود.

مشاوره و كمك گرفتن از گروه مامایی

نگرانی خیلی از خانم‌های باردار از چاق شدن و اضافه وزنشان بی‌مورد است. مادرها باید بدانند كه اضافه‌وزن در دوران بارداری تنها برای تأمین نیاز‌های جنین برای رشد است. به همین دلیل زنان باردار زمانی كه درباره اضافه وزنشان احساس نگرانی كردند بهتر است از مشاوران و متخصصان تغذیه كمك بگیرند و وزن دوران بارداری‌شان را كنترل كنند. كار مشاور، دادن پیشنهادهایی برای افزایش كالری و یا كاهش آن، درصورت نیاز است. تغذیه خوب در دوران بارداری می‌تواند به مادر و كودك بسیار كمك كند تا سالم باشند.