آزیتا صفار زاده، متخصص زنان، فلوشیپ لاپاروسکوپی و نازایی در این گزارش به این سؤال پاسخ می‌دهد. دكتر صفار زاده معتقد است باید بررسی كرد كه بدن مادر چه زمانی از نظر سلامت جسمی و حتی روحی آماده پذیرش یك نوزاد دیگر با همان نیازهای كودك اول است. این در حالی است كه بدن به طور طبیعی برای رسیدن به شرایط اولیه حداقل به 3 سال زمان نیاز دارد.
كم‌خونی، مادر و كودك را هدف می‌گیرد
یكی از بیماری‌هایی كه شیوع آن در مادرانی كه فاصله بین دو بارداری را در نظر نمی‌گیرند بالاست كم‌خونی یا آنمی است. وقتی بارداری‌های متوالی در زمانی كمتر از 3 سال اتفاق می‌افتد مادر به كم‌خونی مبتلا میشود. این بیماری اغلب به صورت مخفی در مادران بروز پیدا می‌كند اما درست زمانی آشكار میشود كه مادر برای دومین بار باردار میشود. كم‌خونی در این مادران باعث افزایش میزان خونریزی قبل، بعد یا حین زایمان میشود. به همین دلیل است كه احتمال مرگ‌ومیر مادران باردار مبتلا به كم‌خونی 5 تا 10 برابر بیشتر از زنان دیگر است.
از سوی دیگر آنمی در هفته ۱۳ تا ۲۴ بارداری خطر احتمالی زایمان زودرس و وزن كم نوزاد هنگام تولد را ۱۸۱ تا ۷۵۱ بار افزایش می‌دهد. كم‌خونی سلامت كودك را هم نشانه می‌گیرد. در نوزادانی كه از مادران مبتلا به آنمی متولد می‌شوند احتمال بروز بیماری و مهم‌تر از آن فقر آهن كه منجر به اختلال در تكامل حركتی و رفتاری میشود و حتی قدرت یادگیری آن‌ها را كاهش می‌دهد، به مراتب بیشتر از دیگران است.
فاصله بین دو بارداری نباید كمتر از 18 ماه باشد
اگر فاصله بین بارداری‌ها کمتر از 18 ماه باشد، 40 درصد خطر تولد نوزاد زودرس و 61 درصد خطر نوزاد با وزن کم، افزایش پیدا می‌كند و سن تولد نوزاد هم در 26 درصد موارد کمتر از یک نوزاد طبیعی میشود.اگر فاصله میان بارداری‌ها کمتر از 18 ماه باشد، به ازای هر یک ماهی که این فاصله کوتاه‌تر میشود، خطر تولد نوزاد نارس تا 2 درصد و خطر تولد نوزاد با وزن کم تا 3/3 درصد بیشتر میشود.
سزارین یا طبیعی 3 سال فاصله لازم است
شاید بعضی از خانم‌ها فکر کنند چون زایمان قبلی آن‌ها به صورت طبیعی بوده رعایت زمان 3 سال تا بارداری بعدی برای آن‌ها لازم نیست و این زمان فقط برای خانم‌هایی است که زایمان به صورت سزارین را انجام داده‌اند اما این یك تصور کاملاً غلط است چرا كه نوع زایمان، تفاوتی در میزان فاصله بین دو بارداری متوالی ندارد.
در حقیقت این فرآیند بارداری است كه در این روند مهم است نه نوع زایمان. وقتی پای جایگزینی ذخایر بدن مادر، مسئله کم‌خونی و شیردهی در میان است، طبیعی است كه جبران آن‌ها ربطی به نوع زایمان ندارد؛ بنابراین مادران چه آن‌ها كه به طور طبیعی زایمان می‌كنند چه آن‌ها كه روش سزارین را انتخاب می‌كنند برای سلامت نوزاد و خودشان باید برای بارداری بعدی فاصله زمانی 3 سال را در نظر بگیرند.
فاصله بین دو بارداری باید به 3 سال برسد
فاصله بین 2 بارداری برای حفظ سلامت مادر و كودك دست كم باید به 3 سال برسد. بارداری‌های متوالی كه در آن‌ها این فاصله زمانی رعایت نمی‌شود نه تنها برای مادر بلكه برای كودك هم دردسرساز می‌شوند. احتمال ابتلا به عوارضی مانند كم‌خونی، مشكلات شیردهی، از دست دادن ذخایر بدن مثل كلسیم و ریزمغذی‌ها از جمله مشكلاتی هستند كه اغلب سلامت مادرانی كه بدون توجه به این فاصله زمانی (3 سال) بارداری دومشان را تجربه می‌كنند، هدف قرار می‌دهند.
بدن مادر بعد از هر بارداری به زمان كافی نیاز دارد تا دوباره از نظر میزان مواد معدنی، كلسیم، ویتامین‌ها و... تأمین شود و به حالت اولیه برگردد. بدن برای بازگشت به حالت طبیعی به طور طبیعی به 3 سال زمان نیاز دارد. به همین دلیل است كه ما به همه مادران توصیه می‌كنیم فاصله زمانی 3 سال برای بارداری دوم را دست كم نگیرند.
كودك اول هم در خطر است
بارداری‌های متوالی حتی سلامت كودك اول را هم به خطر می‌اندازند. طبق توصیه تمام پزشكان، نوزاد باید 6 ماه اول زندگی انحصاراً با شیر مادر تغذیه كند و معمولاً توصیه میشود این شیردهی تا پایان 24 ماهگی نوزاد در كنار غذای كمكی ادامه داشته باشد؛ اما زمانی كه فاصله بین دو بارداری متوالی 2 سال شود یعنی مادر درست در زمان شیردهی نوزاد اول، نوزاد دومش را باردار است، طبیعی است كه این بارداری در شیردهی نوزاد اول اختلال ایجاد می‌كند و مادر ناگزیر به قطع شیردهی میشود. حال آن‌كه قطع شیردهی باعث ضعف سیستم ایمنی نوزاد شده و همین عارضه احتمال بروز بیماری‌های عفونی در نوزاد اول را هم افزایش می‌دهد. به این ترتیب بارداری‌های متوالی علاوه بر سلامت مادر و جنین سلامت كودك اول را هم به خطر می‌اندازد.
بدن مادر برای تأمین ذخایر به زمان نیاز دارد
به طور طبیعی تغذیه جنین در دوران بارداری از طریق خون مادر انجام می‌گیرد. طبیعتاً وقتی مادری مبتلا به کم خونی باشد، اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین نیز مختل میشود و این اختلال بر سلامت جنین اثر می‌گذارد. از سوی دیگر، جنین برای رشد و تکامل، مواد مورد نیازش را از بدن مادر تأمین می‌کند اما مادر نمی‌تواند تمام نیازهای جنین را با دریافت روزمره مواد غذایی در اختیار جنین قرار دهد بلکه بخش قابل‌توجهی از این مواد مغذی را از ذخایر بدن خودش تأمین می‌كند؛ موادی مثل کلسیم و ریزمغذی‌ها و ... حال سؤال اینجاست كه بدن برای جبران و جایگزینی این ذخایر به چقدر زمان نیاز دارد؟
در یك نگاه كلی این زمان با تغذیه مادر و میزان استرسی كه در دوران بارداری و به خصوص بعد از زایمان بر او وارد میشود در ارتباط است اما به طور میانگین بدن خانم‌ها به 3 سال زمان نیاز دارد تا این ذخایر را دوباره جایگزین كنند. به خصوص این‌كه وزن، توده بدنی و انرژی مادر هم بعد از هر بار بارداری تحت تأثیر قرار می‌گیرد و برای جبران به زمان نیاز دارد.
مادران 35 ساله بخوانند
رعایت فاصله زمانی بین دو بارداری مادرانی را كه در سن بالا ازدواج می‌كنند یا دیر بچه‌دار می‌شوند نسبت به دیگران بیشتر دچار مشكل می‌كند. این مادران معمولاً از دو طرف تحت فشار هستند چون هم با خطرات بارداری در سن بالا مواجه‌اند هم فاصله كم بین دو بارداری. خانمی كه در سی و چندسالگی ازدواج می‌كند اگر بخواهد فاصله طبیعی بین دو بارداری را رعایت كند بارداری دوم او از 35 سالگی كه مرز بارداری در خانم‌هاست می‌گذرد (بهترین سن بارداری بین 20 تا 30 سالگی است و 18 تا 35 سال به عنوان مرز بارداری به شمار می‌رود) در چنین شرایطی تصمیم نهایی به عهده خود مادر و البته همسر او است.
با این حال تصمیم آن‌ها هرچه كه باشد این مادران باید تمام مقدمات و بهداشت دوران بارداری را تحت نظر پزشك خود با بالاترین كیفیت رعایت كنند تا به این ترتیب تا حد امكان از عوارض بارداری در سن بالا و احیاناً بدون در نظر گرفتن فاصله بین دو بارداری مصون بمانند.
بیشتر از 5 سال هم دردسرساز است!
فقط فاصله كم بین بارداری‌ها نیست كه می‌تواند سلامت مادر و كودك را به خطر بیندازد. فاصله بیش از اندازه بین 2 زایمان هم گاهی می‌تواند همان قدر دردسرساز شود كه زمان كم بین 2 بارداری. اگر فاصله بین 2 بارداری بیشتر از 5 سال شود عوارض بین 2 بارداری و متعاقب آن زایمان هم بیشتر میشود. اغلب مادرانی كه فاصله بارداری آن‌ها به 69 ماه یعنی 5 سال و نیم می‌رسد، نسبت به مادرانی كه فاصله بارداری آن‌ها كمتر از 5 سال است با مشكلات بیشتری مواجه می‌شوند.
یكی از شایع‌ترین این مشكلات مسمومیت دوران بارداری است. افزایش فشارخون در دوران بارداری، دفع پروتئین از طریق ادرار و تورم بیش از حد دست‌ها و حتی پاها از نشانه‌های مسمومیت در دوران بارداری هستند كه احتمال بروز آن‌ها در خانم‌هایی كه فاصله بین دو بارداری آن‌ها بیشتر از 5 سال است، بیشتر از دیگران وجود دارند.
