بیماری ترومبوز سینوس مغزی (لخته خون در مغز) در ماه رمضان به علت استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری به منظور تغییر عادات ماهانه و افزایش روزه‌داری ۴برابر بیشتر از ماه‌های دیگر است. دکتر فرامرز امیری، متخصص مغز و اعصاب، درباره این تحقیق که در مورد زنان تهرانی انجام شده است می‌گوید: متأسفانه برخی از زنان به منظور استفاده کامل از ماه رمضان و افزایش روزهای روزه‌داری اقدام به مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و کاهش روزهای عادات ماهانه می‌کنند که این امر موجب افزایش خطر ابتلای این افراد به بیماری ترومبوز سینوس مغزی میشود. به علت فرآورده‌های هورمونی موجود در قرص‌های جلوگیری، انعقاد پذیری خون بالا می رود و در کنار آن موضوع گرمای هوا و این که فرد نمی‌تواند مایعات بنوشد موجب غلیظ شدن خون و ایجاد لخته در رگ‌هایی که مسئول تغذیه خون وریدی از مغز هستند میشود که به آن ترومبوز سینوس مغزی می‌گویند. این عارضه به میزان خیلی کم در مردان به دلایل دیگری اتفاق می‌افتد.
بیماری ترومبوز سینوس مغزی عوارض زیادی را در طولانی مدت به همراه دارد که از مهم‌ترین عوارض آن سردرد های شدید است. این عارضه در حالت عادی ۵ تا ۱۰درصد سکته‌های مغزی را تشکیل می‌دهد که البته در ابتلا به برخی عفونت‌ها و بعد از زایمان و به ویژه در ماه مبارک رمضان میزان آن افزایش می‌یابد. علت ایجاد این عارضه لخته شدن خون در رگ‌های تخلیه خون از مغز است. این موضوع باعث میشود خون از مغز تخلیه نشود که افزایش حجم خون داخل مغز و به دنبال آن افزایش فشار داخل جمجمه را در پی دارد.
درمان این بیماری به غیر از تجویز مسکن برای درمان علامتی که درد فرد را کاهش می‌دهد به کمک داروهای مختلف، ترومبوز و لخته حل میشود تا خون بتواند جریان طبیعی خود را از مغز داشته باشد و در نهایت فشار جمجمه و حجم خون داخل مغز به تعادل برسد.
دکتر بابک زمانی، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به سؤالاتی راجع به ترومبوز سینوسی و مصرف قرص‌های ضدبارداری در ماه مبارک رمضان پاسخ می‌دهد.
نظرتان راجع به مصرف قرص ضد بارداری در ماه رمضان چیست؟
متأسفانه هر سال در ماه مبارک رمضان، بخش‌های مغز و اعصاب از خانمهایی پر میشود که برای به تأخیر انداختن زمان قاعدگی خود، از قرص‌های ضد بارداری استفاده کرده‌اند و به یک اختلال مغزی تحت عنوان "ترومبوز سینوسی" دچار شده‌اند.معنی این سینوس با آن معنی که در ذهن مردم است فرق می‌کند. منظور از این سینوس، ورید‌های مغز است که خون را از مغز خارج می‌کنند. وقتی چند تا از سیاهرگ‌های مغز به هم می‌پیوندند، یک حفره یا سیاهرگ بزرگ‌تر تشکیل میشود که به آن سینوس می‌گویند و نباید آن را با سینوسهای بینی اشتباه گرفت.
از آنجایی که مغز در داخل جمجمه استخوانی قرار دارد، دارای یک محدودیت حجمی است و میزان خون ورودی به مغز با مقدار خون در حال تخلیه از مغز باید در تعادل باشد، در غیر این صورت فشار داخل مغز به شدت بالا می‌رود. این مسئله موجب اختلال تخلیه خون از مغز میشود. این به هم خوردن تعادل موجب تورم بافت مغز میشود.
چطور قبلاً این مشکل وجود نداشته است؟
قبلاً وجود داشته است، اما در گذشته نه چندان دور، این مشکل با بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، تومور مغزی و یا صرع اشتباه می‌شد.اما امروزه با توجه به روش‌های تشخیصی بسیار دقیق مانند ام.آر.آی و ام.آر.ونوگرافی، ترومبوز سینوسی را به راحتی تشخیص می‌دهند.
علل به وجود آمدن این مشکل چیست؟
بروز این اختلال به یک عامل خاص مربوط نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از عوامل موجب بروز این بیماری میشود. موقعی که تمام عوامل لازم برای بروز بیماری در کنار هم وجود داشته باشند، این اختلال شروع به فعال شدن می‌کند.
یکی از این عوامل، میزان قدرت و سرعت انعقاد خون در افراد است. در برخی افراد، سرعت انعقاد خون به قدری زیاد است که خود آن، نوعی بیماری محسوب میشود. کمبود یا ازدیاد بعضی از فاکتور‌های خون و یا بعضی از بیماری‌‌ها می‌تواند سبب افزایش سرعت در انعقاد خون افراد شود. بعضی از افراد نیز به دلایل ژنتیکی نسبت به تسریع انعقاد خون مستعد هستند.
به عنوان عامل دوم می‌توان از جنسیت نام برد. بیماری ترومبوز سینوسی، در خانم‌‌ها بیشتر از آقایان دیده میشود که شاید مربوط به نوع هورمون‌های زنانه باشد.نکته سوم اینکه، این بیماری در افراد چاق به خصوص خانم‌های چاق بیشتر دیده میشود.
نکته چهارم میزان آب موجود در بدن و خون است. هرچه مقدار آب موجود در خون بیشتر باشد، خون رقیق‌تر میشود و احتمال بروز این بیماری کمتر میشود. در شرایطی که فرد کمتر آب می‌نوشد و یا در جریان فعالیت زیاد عرق می‌کند، غلظت خون بیشتر شده و این افزایش غلظت، احتمال ایجاد لخته خون در سینوسهای مغزی را افزایش می‌دهد.بسیاری از دارو‌‌ها به دلایل مشخص یا غیر مشخص سبب افزایش سرعت انعقاد خون میشود. یکی از مهم‌ترین این دارو‌‌ها قرص‌های ضد بارداری است که خانم‌‌ها استفاده می‌کنند.
پس قرصها به تنهایی سبب این اختلال نیستند ؟
این قرصها ممکن است که به تنهایی موجب این اختلال نشوند، اما وقتی چند عامل دیگر نیز در کنار آن‌ها وجود داشته باشد، می‌تواند سبب ایجاد لخته در سینوسهای مغزی شود.مثلا این بیماری در تابستان بیشتر دیده میشود. چون هوای گرم موجب تعریق بیشتر و از دست رفتن آب بدن میشود.از دیگر زمان‌هایی که این بیماری بیشتر بروز می‌کند، ماه رمضان است. بعضی از خانم‌‌ها برای انجام فرایض این ماه، از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند. از طرف دیگر به دلیل روزه‌داری آب بدن آن‌ها کم میشود و شرایط به نفع بیماری مهیا میشود.
نکته دیگر اینکه به نظر می‌رسد مصرف نامنظم قرص های ضد بارداری تأثیر بیشتری در بروز این بیماری دارد. خانمهایی که هر ماه برای جلوگیری از بارداری از این قرصها استفاده می‌کنند، ممکن است بدنشان با مواد موجود در این قرصها سازگاری پیدا کرده باشد. اما خانمی که یک مدت کوتاهی از این قرصها استفاده می‌کند ممکن است بدنش با مواد موجود در این قرصها سازگاری پیدا نکند و احتمال بروز بیماری را افزایش دهد.
حتی از دیدگاه دینی هم منعی وجود ندارد و خانم‌‌ها می‌توانند درست مانند پیشینیان عمل کنند و بی‌جهت خود را به خطر نیندازند؟
بله، به خصوص امسال که ماه رمضان گرمی را پیش‌رو داریم و ساعات روزه‌داری نیز طولانی است، از نظر متخصصان مغز و اعصاب، احتمال خطر بیشتری احساس میشود.کسانی که قبلاً با این مشکل مواجه شده‌اند، مطمئناً از جانب پزشک معالجشان توجیه شده‌اند. اما لزوم پیشگیری از بروز این بیماری در تمام خانمهایی که از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند، بسیار مهم است و این رسالت به عهده اصحاب رسانه است که با اطلاع‌رسانی همه‌جانبه، از بروز این اختلال در خانم‌‌ها پیشگیری شود.
لطفاً علائم بیماری را هم بفرمایید؟
مهم‌ترین علامت پس از بروز لخته خون در سینوس‌‌ها، سردرد است که این سردرد می‌تواند خفیف تا شدید باشد.یک سری از این بیماران علاوه بر سردرد ممکن است دچار تشنج شوند و یا ممکن است در قسمتی از بدنشان احساس ضعف کنند.البته تشخیص این بیماری از سوی متخصص مغز و اعصاب به راحتی صورت می‌گیرد.اما نکته مهم برای جلوگیری از بروز این بیماری در جمعیت خانم‌‌ها، یک اطلاع‌رسانی درست و همه‌جانبه است.
