در هر مرحله از زندگی کودک، والدین با چالش‌هایی رو‌به‌رو هستند که هر كدام آن را به شیوه خود حل می‌كنند؛ از شیر گرفتن، آموزش دستشویی رفتن و بالاخره جدا خواباندن کودک، برای بسیاری از پدر و مادرها یک مشکل بزرگ تلقی می‌شود و گاهی حل كردن آن غیرممکن به نظر می‌رسد. اما شاید جدا کردن اتاق خواب کودک آنقدرها هم که به نظر می‌رسد سخت نباشد و درنهایت كودك چاره‌ای جز سازگار شدن با شیوه تربیتی والدین نداشته باشد. حیدر حسینی، مشاور و روانشناس كودك معتقد است داشتن اطلاعات مفید و آگاه بودن از كم آسیب‌ترین شیوه‌های سازگار كردن فرزندان با این شرایط، می‌تواند والدین را در گذراندن این مرحله یاری دهد.
از چه زمانی جای خوابش را جدا کنیم؟
تولد کودک به سه مرحله تقسیم می‌شود: اول از همه به دنیا آمدن اوست. دومین مرحله ادراک خود کودک است یعنی آنکه کودک خود متوجه می‌شود که موجودی جدا از مادر است. این مرحله در چند هفته اول بعد از زایمان و با رشد سیستم عصبی اتفاق می‌افتد. مرحله سوم، تولد اجتماعی کودک است که در آن کودک با اجتماعش رو‌به‌رو می‌شود. اجتماع اولیه نیز بالطبع والدین و خواهر و برادر است و بعد مدرسه. توصیه به جدا خوابیدن، به تولد اجتماعی کودک كمك می‌كند و اگر این اتفاق در زمان مناسب نیفتد، پیوستگی بیمارگونه‌ای در کودک ایجاد می‌کند که در آن مدام نیاز به فرد دیگری دارد.
شرط اول؛ همراهی مادر
اولین چیزی كه برای جدا كردن اتاق كودك از والدین نیاز است، همراهی والدین به‌ویژه مادر خانواده است. آرامش مادرانه بدون شك به حل هرچه سریع‌تر این مشكل كمك خواهد كرد. نباید از یاد برد كه در جدا نشدن کودک و والدین یک میل دوطرفه وجود دارد؛ یعنی همان‌طور که کودک نمی‌خواهد از والدینش جدا شود، والدین هم چندان تمایلی به جدا کردن او ندارند، بنابراین باید این میل بررسی شود و مادران بدانند که برای سلامت کودک لازم است این اتفاق بیفتد. بعضی از مادران هم از روی تنبلی اقدام به این كار نمی‌كنند و به جای مقابله با واكنش‌های كودك به این جدایی، ترجیح می‌دهند صورت‌مسئله را پاك كنند. اما باید توجه كرد كه هر چیزی هزینه‌ای دارد و باید كمی هم زحمت شبانه را به جان خرید.
اول اعتماد، بعد خودمختاری
دو مرحله مهم در دو برهه زمانی تولد تا 2 سالگی و بعد از آن 2 تا 4 سالگی وجود دارد. در مرحله اول اعتماد کودک شکل می‌گیرد. به این صورت که والدین همیشه دردسترس هستند و امنیت مناسبی را برای او برقرار می‌کنند. مرحله دوم خودمختاری است. به این ترتیب که کودک احساس می‌کند فضای شخصی خود را دارد. این دو مرحله با جدا خوابیدن پیوند مستقیم دارد و این شیوه‌های تربیتی است که به کودک این احساس را می‌دهد زیرا کودک از ابتدا با یک ذخیره ژنتیک مشخصی به دنیا آمده و باقی رفتارهای او باتوجه به اصول تربیتی كه به او تفهیم می‌شود ساخته می‌شود.
جدایی قبل از 6ماهگی ممنوع!
به چند دلیل به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود کودک زیر 6 ماهگی از والدین جدا شود. احتیاج او به تغذیه شبانه، احساس امنیت و البته آسیب‌پذیر بودن نوزاد در ماه‌های بعد از تولد، بهترین دلیل برای بودن او در كنار پدر و مادر است. در سال اول تولد، نگرانی‌هایی در مورد سندرم مرگ ناگهانی شیرخواران وجود دارد که در آن کودک ممکن است دچار مشکل تنفسی شده و نتواند نفس بکشد و همین موضوع موجب مرگش شود. به همین دلیل باید محل خواب او در دید والدین باشد. از سوی دیگر مادران چون نسبت به فرزندان‌شان حساس هستند معمولا هوشیار می‌خوابند و بنابراین در صورت بروز مشکل زودتر دست به کار می‌شوند.
سن جدایی به کودک مربوط است
ایده‌آل‌ترین حالت این است که کودک از 2 سالگی از والدین جدا بخوابد. اما باید توجه داشت که گاهی اوقات اصول تربیتی به طور تمام و کمال به والدین بستگی ندارد و در این زمینه باید به خود کودک نیز توجه داشت. بعضی بچه‌ها شرایط روانی مناسب‌تری دارند؛ کمتر گریه می‌کنند و هنگام جدا شدن از پدر و مادر راحت‌تر هستند، در مقابل برخی دیگر بد می‌خوابند و گریه‌های بدی دارند. اگر بخواهید این کودکان را زودهنگام و تحت‌فشار جدا کنید نه تنها جدا نمی‌شوند و تولد اجتماعی‌شان اتفاق نمی‌افتد، بلکه احساس ناکام شدن و پس‌زدگی شدن در آنها ایجاد می‌شود. والدینی که کودک‌شان اضطراب جدایی دارد فکر می‌کنند باید هر چه زودتر او را مستقل کنند در حالی که این کار اشتباه است. بهتر است نگاهی هم به خود کودک داشته باشید و به اجبار این کار را نکنید و با کمک متخصص و در طولانی‌مدت انجامش دهید.
تا 2 سالگی جدایی همراه توجه
وقتی کودک به 6 ماه رسید، بهتر است جدایی آرام آرام اتفاق بیفتد. اگر کودک اتاقی برای خودش دارد، بهتر است به آنجا منتقل شود و اگر نه با یک دیوار کاذب یا پارابن فضای خواب والدین از کودک جدا شود تا او احساس جدا بودن کند. به این نکته باید توجه داشت که تا 2 سال اول کودک هنگام گرسنگی و ترس به آغوش مادر نیاز دارد و نباید به گریه او در این زمینه بی‌توجه بود. حتی بچه‌هایی كه از 6ماهگی تا 2سالگی جدا می‌خوابند، باید از توجه والدین در طول شب مطمئن باشند.
کناركودك 2 ساله نخوابید
وقتی فرآیند جدایی تا 2 سالگی اتفاق نیفتد نشان‌دهنده این است كه مسئله‌ای در خود والدین وجود دارد. برخی می‌گویند که با کودک 6-5 ساله خود در یک اتاق می‌خوابند و مشکلی ندارند اما اتفاقا این یک اشکال بزرگ است که باید بررسی شود. گاهی اوقات والدین فضای شخصی به فرزندشان نمی‌دهند و گاهی هم پیش می‌آید که اتاق خواب کودک را تبدیل به محیطی تنبیهی برای او می‌کنند و همین موضوع بچه‌ها را از اتاق‌شان فراری می‌دهد. اگر پدر و مادری بعد از 2سالگی هم از پس جدا خواباندن فرزندشان برنیامدند، بهتر است موضوع را با یك روانشناس در می ان بگذارند و از راه‌های مناسب برای ایجاد این استقلال باخبر شوند.
مراقب تغییر رفتارها باشید
اگر درخواست‌های کودک برای خوابیدن در کنار والدین به صورت مکرر و پشت‌سر هم تکرار شود بدون شک عاملی موجب ناآرامی کودک شده است. انواع ترس، کابوس و... می‌تواند میل كودك به برگشتن به اتاق والدین را بیشتر كند. همچنین تماشای بعضی برنامه‌ها و فیلم‌هایی که برای سن کودکان مناسب نیست، باعث می‌شود هنگام خواب شبانه دچار نگرانی و پریشانی شوند، به همین دلیل والدین باید نسبت به بروز هر نشانه‌ای هوشیار باشند و بعد از برطرف شدن عوامل تهدید كننده، از فرزندشان انتظار اطاعت از قانون را داشته باشند.
راهکارهای جدا کردن کودک بالای یک سال
- در اتاق خواب کودک حضور داشته باشید تا او به خواب برود.
- می‌توانید او را بخوابانید و بعد به اتاقش منتقل کنید.
- به هیچ عنوان مو یا دست‌تان را دراختیار کودک قرار ندهید و اگر کودک اصرار داشت عروسکی در دسترس او قرار دهید.
- هنگام خوابیدن کودک در اتاقش به هیچ عنوان کنارش دراز نکشید، بلکه کنار تختش بنشینید و با قصه‌گویی و هر کاری که فکر می‌کنید علاقه دارد، به او کمک کنید تا بخوابد.
- اگر از تاریکی می‌ترسد روشنایی لازم را در اتاق فراهم کنید و سعی کنید در طول روز مدام با او به اتاقش بروید و با او بازی کنید.
بالای 3 سال
- صبور باشید و با صحبت کردن او را قانع کنید در اتاقش بخوابد.
- اگر نیمه‌های شب به اتاق شما آمد او را به اتاقش ببرید و کنار او بنشینید تا بخوابد. اگر این کار را هر شب چند بار انجام داد، هر بار با تاخیر به اتاقش بروید.
- در کنار این قانون که اتاق کودک باید جدا باشد، می‌توانید در هفته یک بار به او اجازه دهید به اتاق شما بیاید.
بالای 5 سال
- ابتدا فاصله او را از تخت‌تان بیشتر کنید و بعد او را به اتاقش منتقل کنید.
- او را تشویق کنید و با هر بار خوابیدن در اتاقش به او جایزه بدهید.
- در مقابل اصرار کودک به خوابیدن در اتاق شما باید مقاومت کرده و سعی کنید با سرگرمی‌های مختلف او را به اتاقش ببرید.
- اگر قانونی وضع می‌شود باید در خانه اجرا شود اما پیش از هر چیز دقت کنید که این قانون چه تاثیر روانی روی کودک دارد. در بعضی خانواده‌ها سابقه مشکلات روانی وجود دارد و بنابراین احتمال بروز این مشکل درکودک هم هست و با جدا کردن او این حالت در او تشدید می‌شود.
