می‌گویند درد زایمان یکی از سخت‌ترین و شدیدترین درد‌هایی است که هر خانمی ممکن است در زندگی‌اش تجربه کند و می‌گویند این درد شبیه هیچ درد دیگری نیست. شاید همین گفته‌هاست كه بسیاری از خانم‌ها را از زایمان طبیعی منصرف کرده و زایمان سزارین را به پرطرفدارترین روش زایمان در ایران تبدیل كرده است.

اما متخصصان می‌گویند، سزارین برخلاف تصور مادران، زایمانی بدون درد نیست و جراحی سختی كه روی بدن مادر انجام می‌شود، می‌تواند این اتفاق شیرین را با دردی چند روزه و گاه غیرقابل تحمل همراه كند. دکتر نیرومنش،معتقد است، هر شیوه زایمان برای فرد خاصی مناسب است و اگر مادران بنا به شرایط جسمی و روانی خود سراغ روشی مناسب بروند، زایمانی لذت‌بخش‌تر را تجربه می‌كنند.

بدون درد با تزریق دارو
یکی از متداول‌ترین‌ روش‌های زایمان بدون درد تزریق داروست. زمانی که دهانه رحم 5 سانتی‌متر باز می‌شود می‌توان از داروهای تزریقی مانند پتدین استفاده کرد. در این روش درد حین زایمان طبیعی به‌شدت کاهش می‌‌یابد و مادر می‌تواند حین انقباضات استراحت داشته باشد. در اصل پیش از آنکه فشار وارد کردن به نوزاد شروع شود باید این دارو تزریق شود.

چه شرایطی دارد؟
تقریبا همه مادران می‌توانند از این روش استفاده کنند مگر آنکه حساسیتی به پتدین داشته باشند. نکته مهم آن است که استفاده از این روش می‌تواند روند زایمان را کند کرده و مادر را خواب‌آلود کند.

طبیعی با بی‌حسی اپیدورال
این روش مانند روش بی‌حسی اپیدورال در زایمان سزارین است. در این روش از نقطه خاص روی کمر بیمار سوزن باریکی رد می‌شود و یک لوله پلاستیکی نازک از طریق این سوزن داخل مهره‌های کمری جاگذاری می‌شود و به تدریج داروهای بی‌دردی از این لوله تزریق می‌شود. معمولا این کار زمانی انجام می‌شود که دهانه رحم 4 تا 5 سانتی‌متر باز شده باشد.

بی‌حسی اپیدورال بی‌دردی نسبتا خوبی ایجاد می‌کند اما در مرحله آخر زایمانی و زمانی که دهانه رحم 10 سانتی‌متر باز شده و سر جنین باید کانال زایمانی را طی کند کمک‌های ارادی مادر بسیار کمک کننده است. در خانم‌هایی که بی‌حسی اپیدورال دارند به دلیل آنکه پایین تنه‌شان بی‌حس است نمی‌توانند فشاری وارد کنند بنابراین خروج جنین با تاخیر انجام می‌شود و پزشک گاهی نیاز به استفاده از وکیوم دارد.

چه شرایطی دارد؟
استفاده از این روش نیاز به تجربه و حضور مداوم پزشکان بیهوشی در مرکز بهداشتی دارد. هر خانمی می‌تواند این کار را درخواست کند اما مادرانی که انحراف ستون فقرات دارند نمی‌توانند از این روش برای زایمان استفاده کنند.

زایمان با وسایل فیزیوتراپی
انتقال امواج الکتریکی از طریق پوست در شیوه‌ای موسوم به تنس هنگام زایمان به کاهش درد مادران باردار کمک می‌کند. تنس‌هایی وجود دارد که امواج الکتریکی تولید می‌کند و روی مهره‌های کمری 4 و 5 قرار داده می‌شود. پلاکی روی این مهره‌ها قرار می‌گیرد و امواج ظریفی ایجاد می‌کند که باعث ترشح مورفین‌های طبیعی بدن می‌شود و طول مدت زایمان را کاهش می‌دهد. استفاده از سوزن‌های طب سوزنی نیز دقیقا به همین منظور و برای کاهش درد زایمان طبیعی به کار می‌رود.

چه شرایطی دارد؟
این روش از آنجا که یکی از روش‌های زایمان بدون درد محسوب می‌شود، می‌تواند بسته به شرایط مادر مورد استفاده قرار گیرد و به طور طبیعی منع خاصی ندارد.

زایمان در آب
ایده انجام این کار از کشورهای اروپای شرقی که منابع آب فراوانی دارند، منشا گرفته است. در این روش مادران زمانی که درد زایمان پیدا می‌کنند وارد وان آب می‌شوند. در این حالت حس درد کمتر و بی‌دردی نسبی ایجاد می‌شود. اما این روش در کشور ما موفق نبوده است. در برخی مراکز وان آب تعبیه شده اما ضربان قلب جنین با سونیکیت باید کنترل شود که این وسیله در زایمان در آب باید ضد آب باشد به همین دلیل عملا با شرایط کشور منطبق نبوده و مورد استفاده قرار نگرفته است. برخی خانم‌ها خیال می‌کنند این روش یک روش بی‌دردی کامل است در حالی که این روش فقط در کاستن از درد موثر است.

چه شرایطی دارد؟
این زایمان برای همه خانم‌ها مناسب نیست و مادری که می‌خواهد زایمان در آب انجام دهد باید در طول دوران بارداری هیچ عارضه‌ای نداشته باشد و لگنش در شرایط مناسب باشد و همچنین جنین او درشت نباشد. مادرانی که چند قلو باردارند هم نمی‌توانند این روش را امتحان کنند. گرچه زایمان در آب طرفداران زیادی در دنیا دارد اما در كشور ما به دلیل محدود بودن تجهیزات تنها در چند مركز انجام می‌شود. 

زایمان فیزیولوژیک در صدر
در این روش اجازه داده می‌شود زایمان به همان طریق طبیعی که سال‌هاست انجام می‌شود، اتفاق بیفتد. مهم‌ترین نکته در مورد این زایمان کلاس‌های آموزشی است تا استرس مادر کاهش یابد. برای انجام این زایمان مراکز بهداشتی از اواسط بارداری مرتب کلاس‌هایی برای مادران برگزار می‌کنند و درباره فیزیولوژی و مراحل زایمان توضیح می‌دهند. در اینجا حمایت همسر مادر باردار بسیار اهمیت دارد.

در این روش مادر آزاد است بنشیند، بایستد یا راه برود حتی می‌تواند حین زایمان از مایعات و آبمیوه استفاده کند. کار دیگری که معمولا انجام می‌شود این است که هنگام درد وسایلی مانند توپ‌های بزرگ را به مادر می‌دهند تا بغل کند و دردش کمتر شود. روش‌هایی مانند شل کردن عضلات و کم کردن استرس و تکنیک تنفس عمیق و ریلکسیشن قبل از بروز دردها باید آموزش داده شود ضمن آنکه یک ماما مدام در کنار مادر باید باشد تا اضطراب او کاهش یابد.

چه شرایطی دارد؟
تقریبا همه مادران می‌توانند از روش زایمان فیزیولوژیک بهره ببرند حتی خانم‌هایی که بیماری‌های جدی قلبی دارند هم هیچ محدودیتی برای زایمان فیزیولوژیک ندارند.

سزارین، گزینه آخر
در زایمان سزارین دو روش وجود دارد؛ یکی بیهوشی و دیگری بی‌حسی کمری که این هم به دو روش اپیدورال و اسپینال استفاده می‌شود. اغلب پزشکان متخصص ترجیح می‌دهند از روش بی‌حسی استفاده کنند زیرا در بیهوشی ماده بیهوشی در جریان خون مادر وارد می‌شود و ممکن است به جنین نیز برسد یا حتی زمانی که نوزاد شیر مادر می‌خورد این احتمال وجود دارد که ماده بیهوشی وارد بدن نوزاد شود. مزیتی که بی‌حسی نسبت به بیهوشی دارد این است که در بی‌حسی مادر صدای گریه نوزادش را می‌شنود و می‌تواند نوزادش را در آغوش بگیرد.

چه شرایطی دارد؟
این روش به مادرانی توصیه می‌شود که قبلا هم سزارین انجام داده‌اند، دوقلو یا سه‌قلو باردار هستند،‌ مسمومیت بارداری دارند، جنین نسبت به لگن مادر بزرگ است، اکسیژن‌رسانی به جنین در داخل رحم خطرناک است یا جنین در داخل رحم مکنیوم (مدفوع)  دفع می‌کند.

زایمان با گاز استنشاقی
استفاده از گازهای مخصوص استنشاقی نیز درد حین زایمان را کاهش می‌دهد و عوارض خاصی ندارد. در این موارد مخلوطی از اکسیدنیترو و اکسیژن تجویز می‌شود که در بسیاری از زنان بی‌دردی رضایت‌بخشی را در جریان زایمان فراهم می‌کند. در این حالت مادر کپسول انتونوکس را روی بینی می‌گذارد و هر زمان درد را حس کرد آن را استنشاق می‌کند.

چه شرایطی دارد؟
این روش تنها در صورتی که مادر حساسیت داشته باشد منع مصرف دارد. نکته مهم دیگر وجود چنین کپسولی در مرکز زایمان مورد نظر است. متخصص باید به مادر درباره میزان و نحوه استنشاق این گاز آموزش دهد.

زایمان در حالت خوابیده یا نشسته
در مرحله آخر زایمان وضعیت‌های متفاوتی مورد بررسی قرار گرفته است تا بهترین وضعیت برای وضع حمل مشخص شود. از جمله وضعیت‌های مستقیم مثل نشستن در صندلی زایمان، وضعیت زانوزده، چمباتمه زدن و وضعیت‌های خوابیده به پشت همراه با بالا بردن تخت به میزان 30 درجه است.

هر کدام از این روش‌های می‌تواند عوارض و مزایای مخصوص خود را داشته باشد؛ مثلا در وضعیت خوابیده به پشت فاصله زمانی تا زایمان کوتاه‌تر بوده، زایمان راحت‌تر انجام می‌شود و درد و خونریزی بعد از زایمان نیز کمتر خواهد بود. البته در مطالعات متعدد انجام شده، نظرات در این زمینه متفاوت بوده و هنوز نظر قطعی در این زمینه وجود ندارد.

چه شرایطی دارد؟
از نظر متخصصان حتی حالت قرار گرفتن مادر می‌تواند به كاهش درد او و سریع‌تر شدن روند زایمانش كمك كند. به همین دلیل این روش در مرحله پایانی زایمان به کار می‌رود و می‌تواند همراه با روش‌های دیگر زایمان توامان مورد استفاده قرار گیرد.

زایمان با هیپنوتیزم
این روش در کاهش درد بسیار موثر است. این روش حالتی است که در آن خودآگاهی فرد تغییر پیدا می‌کند و با تلقین‌پذیری، درد زایمان کم می‌شود که البته باید توسط فرد ماهری انجام شود. در این مورد به برخی از پزشکان آموزش‌های لازم داده می‌شود اما آمار دقیقی درباره مراکزی که این کار را انجام می‌دهند وجود ندارد اما به طور کلی در این روش باید مادر از پنج ماهگی آموزش ببیند.