هر کس برای گذراندن تعطیلات برنامه هایی دارد. برخی رفتن به سفر را انتخاب می کنند. عده ای ترجیح می دهند به دیدار دوستان و آشنایان خویش روند، برخی تفریحات و گردش های درون شهری را برمی گزینند و هر کس به گونه ای خود را مشغول می سازد.

در لا به لای این برنامه های بسیار خوب، می توان فرصتی را برای خودسازی و تربیت نفس خویش قرار داد. بهترین راه برای تربیت نفس نیز تدبر در قرآن و بهره گیری از معارف ناب آن است.

تربیت نفس و تدبر در قرآن

پرورش و پیشرفت روحی هر انسانی در گرو آن است که برخی رفتارها و خصائص را ترک کرده و به برخی نیز تمسک جوید. هیچ انسانی نیز از زمان تولد کامل نیست و هر کس به تناسب روحیات و شرایط نیازمند هادی و هدایتگر می باشد.

در این میان، قرآن به عنوان آخرین و کامل ترین کتاب آسمانی، بهترین راه برای رسیدن به کمالات بالای روحی است و راه بهره گیری در این کتاب نیز تدبر در آن است. امری که در قرآن بارها مورد تأکید قرار گرفته و بشر را بدان امر کرده است: "أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا "؛ "آیا به آیات قرآن نمى‏اندیشند یا [مگر] بر دل هایشان قفل هایى نهاده شده است." (محمد/24)

اگر آدمی با چشمانی باز و جویای حقیقت به پیشگاه قرآن قدم گذارد بی شک راه را پیدا کرده و سعادتمند خواهد شد.
امام صادق(علیه السلام) مى‏گوید: "بر شما باد توجه به قرآن: آنچه را در آن بیابید كه سبب نجات كسى پیش از شما بوده، بپذیرید، و از آنچه سبب هلاك كسان پیش از شما شده دورى گزینید". (صافی، ج 1، ص 10)

استفاده از فرصت ها

متأسفانه مشغله های زندگی و روزمرگی های ایجاد شده برای آدمی، منجر به جدایی روزافزون انسان از خدا شده است. نهایت وقتی که بسیاری از ما برای خواندن خدا می گذارد آن است که نمازهای پنجگانه را به جا آورد.

در این میان خواندن و تدبر در قرآن، بخش بسیار کوچکی از زندگی بسیاری از ما مسلمانان را تشکیل می دهد. بسیاری از ما نمی توانیم حتی قرآن را به شکلی صحیح تلاوت کنیم و این امری بسیار اسف بار برای جامعه ی مسلمین است.

کاش هر یک از ما تلاش می کرد فرصتی را برای خواندن این کتاب ارزشمند به دست آورده و اندکی از معارف آن بهره گیرد. روزهای تعطیل، به ویژه تعطیلات عید نوروز، می تواند فرصت مناسبی برای نیل به این هدف باشد. بی شک در این فرصت چند روزه زمان هایی خالی برای خواندن این کتاب مقدس به دست می آید. لازم نیست این زمان طولانی باشد و بخشی طولانی خوانده شود، خواندن حتی یک آیه و تدبر در آن بسیار ارزشمند خواهد بود.

در حدیثی از امام صادق علیه السلام درباره اصحاب پیغمبر (صلی الله علیه و آله) آمده است كه یكى از ایشان در مدت یك ماه یا كمتر یك بار خواندن قرآن را به پایان مى ‏رسانید. ایشان خطاب به وی فرمودند: "قرآن نباید به شتاب خوانده شود، بلكه لازم است به آهستگى و با توجه خوانده شود، و چون به آیه‏اى برسى كه از بهشت در آن سخن رفته، در آنجا توقف كن و از خداى تعالى خواستار بهشت شو، و چون به آیه‏اى برسى كه در آن از آتش یاد شده، توقّف كن و از آتش به خدا پناه بر". (صافی، ج 1، ص 44)

در اوقات عید می توان زمانی را اختصاص داد و با افراد خانواده کنار هم نشسته آیاتی از قرآن را خوانده، معنی کرده و با در نظر گرفتن مطالب یک کتاب تفسیری، که مورد تأیید باشد، در مورد آیه و مضامین آن با یکدیگر بحث نماییم.

با این روش علاوه بر آنکه فرصتی برای با هم بودن و با هم صحبت کردن به دست آورده ایم ـ امری که در خانواده های امروزی بسیار کم رنگ شده است ـ ، فرزندان خویش و سایر افراد خانواده را نیز با قرآن و مضامین آن آشنا می سازیم و فرصتی مغتنم برای رشد و تعالی خود و خانواده هایمان ایجاد کرده ایم.

تعطیلات عید می تواند فرصتی برای شروع این روند در زندگی ما باشد. زمانی برای آشتی با قرآن. اگر این عید را بتوانیم با این روش به پیش بریم سایر ایام سال نیز موفق به انجام آن خواهیم شد. نه هر روز سال، بلکه یک یا دو روز در هفته که تمام افراد خانواده فرصت دارند.

برای جذابیت بخشیدن به این امر برای کودکان می توان از داستان های قرآن آغاز نمود. داستان های حضرت سلیمان(علیه السلام)، قصص پیرامون حضرت موسی(علیه السلام)، ماجراهایی که دربارۀ زندگی حضرت مریم(علیهاالسلام) و فرزندشان حضرت عیسی(علیه السلام) و ... که در قرآن بیان شده سراسر پر نکته بوده و نکات ترتیبی فراوانی را در خود جای داده است و در عین حال برای تمامی گروه های سنی جذابیت های ویژۀ خود را خواهد داشت.

در کتاب آیات قرآن می توان از کتب داستانی مورد اعتماد و فیلم های ساخته شده دربارۀ زندگی این بزرگان نیز بهره گرفت و دیدی نقادانه به آن ها نگاه کرد.

راه های فراوانی برای تدبر در قرآن وجود دارد. فقط باید خواست و تلاش نمود. در آن صورت خواهیم دید که خداوند بزرگ خود در این مسیر یاری رسانمان خواهد بود. ان شاءالله.

نتیجه

تدبر در قرآن بهترین وسیله برای رسیدن به کمالات روحی و تربیت نفس است. در قرآن و روایات تأکیدات فراوانی بر این موضوع شده و از مسلمین خواسته اند تأمل در آیات قرآن را در برنامه زندگی خود قرار دهند.

متأسفانه مشکلات جوامع امروزی، که دامنگیر جامعۀ اسلامی نیز شده است، سبب گردیده مسلمانان از قرآن دور بمانند و همین امر مشکلات فراوانی را برایشان به همراه داشته است.

خواندن و تدبر در قرآن زمانی دراز نیاز ندارد بلکه همتی بلند می طلبد که با همراهی اعضای خانواده می تواند میسر گردد.

تعطیلات عید، که افراد بیش از پیش در کنار یکدیگر هستند می تواند فرصتی مغتنم برای رسیدن به این امر باشد.