امروز از خیلی ها می شنویم که می گویند: وضع اقتصادیم خراب شده، انگار اصلاً رزق و روزی ام بسته شده است.

در این مقاله بر آن شدیم که این موضوع رزق و روزی را بررسی داشته و ابوابی که بر بسته شدن و باز شده این عنصر مهم زندگی مردم را از زبان ایات و روایات بررسی داشته باشیم.

در یکی از آموزه های دینی از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) است که می فرمایند: «و لَو اَنّ جمیع الخلائق اجتمعوا علی اَن یَصرِفُوا عَنکَ شیئاً، قَد قُدِّرَلک لَم یستطیعوا...» (بحارالأنوار، ج74، ص137) اگر تمام مخلوقات عالم جمع شوند و بخواهند روزی مقدر کسی را از او بگیرند، نخواهند توانست.

رزق و روزی انواع دارد

دو گونه رزق و روزی داریم: رزقی كه به سراغش می ‏رویم و رزقی كه به سراغمان می ‏آید.

امام علی (علیه السلام) فرمود: "اِن الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبك فان انت لم تأته اتاك".( نهج ‏البلاغه، نامه 31)

رزق طالب (كه به سراغ ما می ‏آید) همواره ما را تعقیب می ‏كند. حتی اگر از آن فرار كنیم، ما را رها نمی‏ سازد، همان طور كه رهایی از چنگال مرگ ممكن نیست. (مكارم ‏الاخلاق 2/377)

این گونه رزق ریشه در قضای الهی دارد و هیچ گونه تغییر و تحولی در آن صورت نمی‏ گیرد.

در این زمینه مرحوم علامه طباطبایی می‏ فرماید: روزی و روزی‏ خوار متلازم هم اند و معنی ندارد كه روزی ‏خوار در مسیر زندگی طالب بقا باشد اما رزقی برایش نباشد؛ همین طور ممكن نیست رزقی باشد و روزی ‏خواری نباشد، یا رزق از روزی ‏خوار افزون باشد و لذا رزق جزء قضای الهی است. (المیزان، ج 18، جزء 27، ص 377، عربی)

اما قسم دیگر روزی (رزق مطلوب) رزقی است كه برای طالب آن مقدّر شده است. اگر آن را طلب كنیم و شرایط و علل لازم وصول به آن را مراعات نمائیم چنین رزقی را به دست می‏ آوریم.

تلاش ما در جهت رسیدن به این‏ گونه روزی، جزء علت است و اگر در كنار كوشش، دیگر علل فراهم شود دستیابی به آن حتمی است.
از این دو قسم روزی كه توسط خدا برای بندگان معین گشته، قسمی از آن بدون قید و شرط و به عبارتی رزق طالب اما قسمی مشروط است و مطلوب.

روزی بی ‏قید و شرط در هر حال انسان را طلب می‏ نماید و تا پیمانه قابلیت انسان از این‏گونه رزق پر نگردد، مرگ انسان فرا نمی ‏رسد. حضرت رسول اكرم (صلی الله و علیه وآله) فرمود: اما روزی مطلوب و مشروط ، و ضرورتش مشروط به انجام اموری است كه بدون ترتیب و انجام شرایط محقق نمی‏گردد. (الكافی، 2/74/2)

روزی طالب و محتوم مانند روزی وجود و هستی، عمر، امكانات، محیط، خانواده، استعداد و... است.

از روزی طالب "توان لازم و دقت و هوشیاری برای تلاش و انجام كار پدید می ‏آید و در سایه این امور دَرِ روزی مطلوب و مشروط گشوده می ‏گردد.

در مورد روزی مطلوب هر كس به شكلی باید دست نیاز و در عین حال جدیت و تلاش را به سوی خدا بلند كند، حتی طفل شیر خوار كه تلاشش ناله و فریاد اوست، در پس این‏ گونه افعال به روزی مطلوبش (شیر مادر) دست پیدا می ‏كند. اما چون در بستر رشد بالید و به مقطعی بالاتر رسید تلاش و جدّیت او شكلی دیگر پیدا می ‏كند و به صورت اندیشه و حركت اعضا و جوارح نمود می ‏یابد و كمیّت و كیفیت روزی نیز تغییر می ‏كند.

تاثیر گناه در فقیر شدن را جدی بگیرید

مهمترین چیزی كه انسان را زمین گیر فقر می كند آلوده شدن به گناه و معصیت است. قرآن وعده داد كه اگر مردم اهل تقوا و دوری از گناه باشند خداوند خیر و بركت آسمان و زمین را به سوی آنها سرازیر می كند؛ وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ (96، اعراف)

تأثیر گناه در فقیر كردن انسان چنان جدی است كه امیر المومنین علی علیه السلام به ما آموخت تا در دعا اینگونه بخوانیم: 

اللَّهُمَّ وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِكُلِّ ذَنْبٍ یدْعُو إِلَى الْكُفْرِ وَ یطِیلُ الْفِكْرَ وَ یورِثُ الْفَقْرَ وَ یجْلِبُ الْعُسْرَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهُ لِی یا خَیرَ الْغَافِرِین 
خداوندا از تو طلب آمرزش می كنم نسبت به هر گناهی كه مرا به كفر می كشاند و توان فكر كردن را از من می گیرد و باعث فقر من شده و زندگی مرا به سختی می اندازد. (بحارالانوار، ج 84، ص 334)

عادت بر دروغگویی

امیر المومنین علی علیه السلام فرمود: اعْتِیادُ الْكَذِبِ یورِثُ الْفَقْر: عادت بر دروغگویی فقرآور است. (وسائل‏ الشیعة، ج 15، ص 347)

حسن نیت داشته باش

حسن نیت و طهارت، از اموری است كه روزی مطلوب را افزایش می‏ دهد. (البحار، 103/21/18) 

امام علی (علیه السلام) فرمود: "من حَسُنَت نیّته زیدَ فی رزقه".

کار و تلاش

یكی از عوامل كمی و زیادی روزی، تلاش انسان می باشد. اگر تلاش و كوشش انسانی صورت نپذیرد، به روزی دست نمی‌یابد. اگر تلاش و كوشش بیشتری كند، به سرمایه بیشتری دسترسی پیدا خواهد كرد.

اما این قانون كلیت ندارد .

گاهی حتی اگر تلاش و كوشش بسیار باشد، اما سرمایه بیشتر فراهم نمی شود؛ زیرا همان گونه كه بیان شد، تلاش یكی از عوامل است و علت های دیگر نیز باید فراهم شود. چه بسا سرمایه زیاد به مصلحت انسان نباشد و باعث نابودی ایمان او گردد.

خداوند به خاطر محبتی كه به بنده و سعادت او دارد، برای او سرمایة بسیار قرار نمی دهد. علت های بسیار دیگری باید فراهم باشد كه از همه آنها آگاهی نداریم.

استغفار را فراموش نکن

عن النبی صلّی الله علیه و آله: أَكْثِرُوا الِاسْتِغْفَارَ فَإِنَّهُ یَجْلِبُ الرِّزْق

زیاد استغفار کنید که استغفار سبب جلب روزی است. (تحف العقول، ص۱۰۶)

در توصیه ای که از آیت الله بهجت داریم ایشان می فرمودند:

اگر می خواهید در کارتان گره نیفتد و موفق شوید تا می توانید استغفار کنید "اگر اثر نکرد جوابگویش من هستم".

دعایی معتبر برای بهبود رزق و روزی

اگر بنا باشد تا آیه ای از قرآن کریم را به عنوان مجرب ترین آیه جهت وسعت رزق و روزی و گشایش کسب و کار و خیر و برکت بدانیم، بدون شک آن آیه؛ آیات 2و3 سوره طلاق است که به و من یتق الله مشهور می باشد.

در خصوص خواص این آیات، بزرگان فرموده اند که تأثیر آن در گشایش روزی و برکت در رزق مجرب و تضمینی است اما باید با اخلاص و مداومت خوانده شود.