أُوْلَئِكَ جَزَآوُهُم مَّغْفِرَةٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ (آل عمران ـ 136)
پاداش آنان (متّقین) از طرف پروردگارشان، مغفرت و باغ هایى است كه از زیر درختان آنها نهرها جارى است و براى همیشه در آن (باغ ها) هستند و چه نیكوست پاداش اهل عمل.
در این آیه پاداش پرهیزگارانى كه صفات آنها در دو آیه گذشته آمده توضیح داده شده است و آن عبارت است از: "آمرزش پروردگار و بهشتى كه نهرها از زیر درختان آن جارى است (و لحظهاى آب از آنها قطع نمى شود) بهشتى كه به طور جاودان در آن خواهند بود".
در حقیقت در اینجا نخست اشاره به مواهب معنوى و "مغفرت" و شستشوی دل و جان و تكامل روحانى شده، سپس اشاره به مواهب مادى نموده، و در پایان مى گوید: وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِینَ: این چه پاداش نیكى است براى آنها كه اهل عمل هستند و مرد میدانند نه افراد وا داده و تنبل كه همیشه از تعهدات و مسئولیت هاى خویش مى گریزند.
آمدن كلمات «لِلْمُتَّقِینَ»، «الْمُحْسِنِینَ» و «الْعامِلِینَ» در پایانِ سه آیه پى در پى، نشانگر آن است كه تقوا یك حالت انزوا و عزلت و تنها كیفیّت روحى نیست، بلكه حضور در صحنه، همراه با عمل و احسان است.
پیام های آیه:
1ـ تا انسان از گناه پاك نشود، شایستگى ورود به بهشت را ندارد. «مَغْفِرَةٌ»، «جَنَّاتٌ»
2ـ عفو و مغفرت خداوند، براى تربیت انسان است. «مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ»
3ـ تنها با آرزو نمى توان به الطاف خداوند رسید، بلكه كار و عمل لازم است. «نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِینَ»
قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذَّبِینَ (آل عمران ـ 137)
به یقین پیش از شما سنّت هایى بوده (و سپرى شده) است. پس در روى زمین گردش كنید و بنگرید كه سرانجام تكذیب كنندگان چگونه بوده است.
پیام های آیه:
1ـ قوانین و سنّت هاى ثابتى بر تاریخ بشر حاكم است كه شناخت آن، براى امروز بشر مفید است. «قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ»
2ـ تاریخ گذشتگان، چراغ راه زندگى آیندگان است. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
3ـ جهانگردىِ هدفدار و بازدیدِ توأم با اندیشه، بهترین كلاس براى تربیت انسان هاست. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
4ـ شما با سایر امّت ها فرقى ندارید. عوامل عزت یا سقوط همه یكسان است. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
5ـ شناخت رفتار و پایان كار پیشینیان در انتخاب راه مفید است. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
6ـ با آگاهى از تاریخ گذشته، مى توانید آیندهى راه خود را پیش بینى كنید. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
7ـ حفظ آثار باستانى براى عبرت آیندگان، لازم است. «فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ»
8ـ بررسى و تحقیق در تحولات تاریخ، لازم است. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا»
9ـ در مطالعهى تاریخ جلوهها مهم نیست، پایان كار مهم است. «فَسِیرُوا»، «فَانْظُروا كَیْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِینَ»
10ـ كیفرهاى الهى تنها مربوط به قیامت نیست، گاهى در همین دنیا قهر الهى به سراغ گردنكشان مىآید. «عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِینَ»
هَذَا بَیَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ(آل عمران ـ 138)
این (قرآن) براى همهى مردم بیانى روشنگر، ولى براى متّقین (وسیلهى) هدایت و پندآموزى است.
پیام های آیه:
1ـ قرآن، قابل فهم براى همهى مردم، در هر عصرى است. «بَیانٌ لِلنَّاسِ»
2ـ قرآن، براى همهى مردم، در همه زمان ها و مكانهاست. «لِلنَّاسِ»
3ـ جهانگردى هدفدار، از عوامل هدایت است. «فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ»، «هُدىً»
4ـ با آنكه قرآن براى عموم مردم است، ولى تنها افراد پرهیزگار و متّقى پند پذیر هستند. «مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِینَ»
5ـ روحیّهى افراد در استفاده و بهره از آیات الهى موثّر است. «لِلْمُتَّقِینَ»
بررسى تاریخ گذشتگان
قرآن مجید دوران هاى گذشته را با زمان حاضر و زمان حاضر را با تاریخ گذشته پیوند می دهد، و پیوند فكرى و فرهنگى نسل حاضر را با گذشتگان براى درك حقایق لازم و ضرورى می داند، زیرا از ارتباط و گره خوردن این دو زمان (گذشته و حاضر) وظیفه و مسئولیت آیندگان روشن مى شود.
"خداوند سنت هایى در اقوام گذشته داشته كه این سنن هرگز جنبه اختصاصى ندارد و به صورت یك سلسله قوانین حیاتى درباره همگان، گذشتگان و آیندگان، اجرا مى شود"
در این سنن، پیشرفت و تعالى افراد با ایمان و مجاهد و متحد و بیدار پیشبینى شده، و شكست و نابودى ملت هاى پراكنده و بى ایمان و آلوده به گناه نیز پیش بینى گردیده كه در تاریخ بشریت ثبت است.
"خداوند سنت هایى در اقوام گذشته داشته كه این سنن هرگز جنبه اختصاصى ندارد و به صورت یك سلسله قوانین حیاتى درباره همگان، گذشتگان و آیندگان، اجرا مى شود"
آرى تاریخ براى هر قومى اهمیت حیاتى دارد، تاریخ خصوصیات اخلاقى و كارهاى نیك و بد و تفكرات گذشتگان را براى ما بازگو مى كند، و علل سقوط و سعادت، كامیابى و ناكامى جامعه ها را در اعصار و قرون مختلف نشان مى دهد، و در حقیقت تاریخ گذشتگان آینه زندگى روحى و معنوى جامعه هاى بشرى و هشدارى است براى آیندگان.
روى این جهت قرآن مجید به مسلمانان دستور مىدهد" بروید در روى زمین بگردید و در آثار پیشینیان و ملت هاى گذشته و زمامداران و فراعنه گردنكش و جبار دقت كنید، و بنگرید پایان كار آنها كه كافر شدند، و پیامبران خدا را تكذیب كردند و بنیان ظلم و فساد را در زمین گذاردند، چگونه بود؟ و سرانجام كار آنها بكجا رسید"؟.
آثار گذشتگان، حوادث پند دهندهاى براى آیندگان است و مردم مى توانند با بهره بردارى از آنها از مسیر حیات و زندگى صحیح آگاه شوند.
جهانگردى (سیر در ارض)
قرآن مجید دستور مى دهد كه مسلمانان در روى زمین به سیر و سیاحت بپردازند و آثار گذشتگان را در دل زمین و یا در روى خاك با چشم خود ببینند و از مشاهده آن عبرت گیرند.
آرى در اسلام نیز جهانگردى وجود دارد، و به آن اهمیت زیادى داده شده اما نه بسان توریست هاى هوسران و هوسباز امروز بلكه براى تحقیق و بررسى آثار و سرنوشت پیشینیان و مشاهده آثار عظمت خداوند در نقاط مختلف جهان، و این همان چیزى است كه قرآن نام آن را "سیر فی الارض" گذارده و طى آیات متعددى به آن دستور داده است.
بحث لغوی:
سنن: جمع سنة به معنى طریقه و رویه است مراد از آن ظاهراً احوال و سرگذشت است.
بیان: سخن روشن، كلام بلیغ. آن در اینجا اسم مصدر است، مصدر نیز به كار مى رود.
موعظة: چیزى است كه دل را نرم مى كند و انسان را به طرد كردن زشتى و انجام دادن كارهاى زیبا و نیك دعوت مى كند.
