همواره مفهوم مدیریت از دیدگاه صاحب نظران یک چالش جدی بوده است. عده ای مدیریت را صرفا علم اکتسابی می دانند و برخی آن را یک هنر ذاتی فرض می کنند و برخی دیگر آن را تلفیق علم و هنر می دانند.
بر همین اساس استفاده از مفهوم مدیریت اصفهانی، از دیدگاه برخی مفهوم قابل قبولی نیست و آنها بر این باورند که مدیریت یک مفهوم فراملی و منطقه ای است و نبایستی آن را به شاخص های محلی تقلیل داد.
اگرچه از دیدگاه نویسنده مدیریت مفهومی عمومی و قابل استفاده در کلیه بخش ها و کشورهاست اما همین مدیریت در محیط شکل می گیرد و در نتیجه عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی منطقه روی آن تاثیرگذار است.
همانگونه که امروز در جهان از عناوینی همچون مدیریت ژاپنی و آمریکایی نام برده می شود و علت این نامگذاری نیز شکل گیری مبانی نظری بر مبنای شاخص های فرهنگی است؛ می توان نسبت به ایجاد الگوهای موفق و بومی نیز در سطح کشور اقدام و این امر را در راستای مدیریت بومی تلقی کرد که به فعالان عرصه مدیریت کمک می کند با شناخت بیشتری در محیط فعالیت کنند.
مدیریت اصفهانی نیز از جمله الگوهای مدیریت بومی در سطح کشور است که به واسطه آنکه اصفهان قطب فرهنگ، هنر و صنعت ایران محسوب می شود و دارای شاخص های فرهنگی مهم است؛ در نتیجه این پتانسیل را دارد که حرفی برای گفتن داشته باشد.
اگر از دوران قبل از انقلاب اسلامی بتوان عبور کرد؛ در دوران بعد از انقلاب، در بخش دولتی و خصوصی کشور مدیرانی در سطح ملی فعالیت کرده اند که علاوه بر آنکه زاده اصفهان بوده، تجربه مدیریتی خود را از این استان شروع کرده اند و سپس قدم در راه مدیریت در سطح کشور گذاشته اند و صد البته در دو حوزه اقتصادی و سیاسی، مدیران موفقی نیز بوده اند که مصادیق فراوانی می توان برای آن برشمرد.
این موفقیت باعث شده که نه تنها اصفهان به واسطه عوامل متعدد خود تبدیل به برند شد؛ مدیریت آن نیز یک برند شناخته شده در سطح ملی شد؛ به گونه ای که در دولت های گذشته از طیف اصفهانی وزرا در دولت به عنوان طیف تاثیرگذار در سیاست های کلان نظام نام برده می شد.
اما مدیریت اصفهانی دارای چه ویژگی ها و شاخص هایی است که می توان آن را از دیگر مدیریت ها متمایز کرد، آیا این ویژگی ها مثبت یا منفی هستند و چه باید کرد که نقاط قوت آن پررنگ تر شود و نقاط ضعف آن را کاهش داد.
آقایی؛ مدیرعامل شرکت عمران آبشار اسپادانا، «مدیریت اصفهانی» را یک مدیریت اقتصادی و قوی می داند و بر این باور است که چنین مدیریتی وجود دارد و این نوع مدیریت به دلیل خلاقیت بالا و نگرش اقتصادی می تواند آینده بسیار روشنی داشته باشد.
در مقابل این دیدگاه، گرجی؛ مدیرعامل شرکت استقلال سپاهان بر این باور است که مدیریت یک واژه عام است و شامل اصفهانی و غیراصفهانی نمی شود و هر کجا فرهنگ خاص خودش را دارد اما در اصفهان ممکن است که در بحث صرفه جویی و کنترل کردن هزینه ها دقیق تر از سایرین عمل شود.
تباشیری؛ مدیرعامل شرکت ریف نیز معتقد است برند هویت و معرف یک شرکت، تک تک کارکنان و محصولات آن شرکت بوده و تمام تلاش ها در قالب برند جلوه گر می شود. او در مورد مدیریت اصفهانی نیز بر این باور است که هیچ گاه از این زاویه به مدیریت نمی توان نگاه کرد چرا که مدیریت را نمی توان به مکان خاصی نسبت داد و مدیریت را عام تر و کلی تر از این بحث بایستی نگریست و هر مدیریتی شم و علم خاص خودش را دارد.
امروزه مدیریتی علمی که در چین، اروپا و آمریکا اعمال می شود، توانسته است بازارهای دنیا را تحت کنترل خود دربیاورد؛ بنابراین مدیریت باید به طریقی اعمال شود که بتواند با استفاده بهینه از امکانات و زمان در به حرکت درآوردن چرخ اقتصادی موثر واقع شود.
ادب آوازه؛ مدیرعامل شرکت ناظران یکتا در رابطه با مدیریت اصفهانی بیان می کند با توجه به دستاوردهای شرکت و افتخارآفرینی آن در سطح شهر و استان اصفهان، وجود این مدیریت مورد تایید است و تلاش و پشتکار را می توان یک یاز ویژگی های مدیریت اصفهانی به حساب آورد. ایشان یک یاز نقاط ضعف استان را عدم اعتماد و استفاده از شرکت های بومی در سطح استان دانست.
تاجبخش؛ رییس انجمن معدنکاران اصفهان، ریشه مدیریت اصفهانی را در مدیریت شیخ بهایی می داند و معتقد است برند اصفهان یک شاخص در اقتصاد کشور است.
ساکت؛ مدیرعامل باشگاه فولاد ماهان سپاهان بر این اعتقاد است که حرکت های احساسی و مقطعی باعث می شود یک نام شأنیت خود را برای برند شدن از دست بدهد. ساکت به مرزبندی عناوین اعتقادی ندارد و بیان می کند اصولا مدیران اصفهانی از نبوغ فکری، ظرفیت های اجرایی بالا و تحرک پذیری بسیار مناسب برخوردارند و نگاهی دقیق و موشکافانه به مسائل اقتصادی دارند. او معتقد است فرصت ها هستند که از ظرفیت اصفهانی ها استفاده کرده اند.
نسج؛ مدیرعامل شرکت پشم بافی گل نثار، پشتکار مردم اصفهان را ویژگی خاص آنها در فعالیت اقتصادی دانست که این امر می تواند باعث شود آنها از دیگر استان ها موفق تر عمل کنند.
طیبا طیبا؛ عضو هیات مدیره شرکت زمزم نیز معتقد است توجه به ذائقه مصرف کننده و کیفیت محصول عاملی است که همواره مورد توجه مشتریان بوده است. ایشان ویژگی بارز مدیریت اصفهانی را کسب درآمد و صرف هزینه در جای خود به صورتی که بازگشتی هماره با سود داشته باشد دانست. او بر این باور است که نقطه ضعف مدیریت در اصفهان شاید این باشد که انسجام بین مدیران در اصفهان وجود ندارد و هر کسی خودش را بالاتر از دیگران می بیند، بنابراین خود را از نیاز به مشورت مبرا می داند.
طیبا طیبا معتقد است در شهرهای دیگر بین مدیران اتحاد وجود دارد. اگر انجمن های صنفی در کنار هم قرار بگیرند، می توانند خیلی از مشکلات را حل کنند. او بیان می کند مسئولان چون اصفهان را استانی برخوردار می دانند، کمترین حمایت ها را انجام می دهند. بودجه های کلانی در شهرهای دیگر صرف می شود و بازده پایینی دارد اما عدم سرمایه گذاری در اصفهان، صنعت این شهر را با حرکتی کند مواجه کرده است و بر این اساس ورود از بازارهای دیگر به اصفهان راحت تر از ورود محصولات اصفهان به بازارهای دیگر است.
ولایتی؛ مدیرعامل شرکت گازسوزان با بیان اینکه بهترین راه تبلیغات برای کشور انجام صادرات است بیان کرد تحقیقاتی که برای شناسایی نیازهای کشورهای دیگر صورت می گیرد و همچنین رفت و آمد با بخش های مربوطه در سایر کشورها از روش های این شرکت برای معرفی محصول خود به بازارهای خارجی است.
وی در خصوص مدیریت با ویژگی اصفهانی معتقد است اصفهانی ها از منظر اقتصادی بنامند، اگر با دید مثبت به این مسئله بتوان نگاه کرد، می تواند منجر به موفقیت فرد شود و حتی یک برند مدیریت اصفهانی ایجاد کند.
زینلی؛ مدیرعامل شرکت پلیکای نگین معتقد است بهتر است به کار فکر کنیم تا سود، ما بیشتر برای نوآوری تلاش کرده ایم تا سودآوری. باید به کار و مدیریت عشق داشت؛ در این شرکت سعی شده کل کارکنان را اعضای یک خانواده محسوب کنیم. 80 درصد از پیشرفت کار ما هم به دلیل همین مشارکت کارمندان است. وی معتقد است اصفهان به لحاظ اقتصادی مدیرانی قوی دارد. آنها دور اندیش هستند و قبل از بررسی دقیق، کاری را شروع نمی کنند.
از مجموع سخنان این مدیران اینگونه می توان برداشت کرد که اگرچه برخی از این مدیران به مدیریت اصفهانی باور ندارند اما در انتهای سخنان شان ویژگی هایی را برای مدیران اصفهانی برمی شمرند که قاعدتا ناشی از یک نوع نگرش در مدیریت است و در نتیجه مهر تاییدی بر وجود یک فرهنگ مدیریتی است.
اما از برآیند این سخنان و تجربیات به دست آمده می توان اینگونه ادعا کرد که مدیریت اصفهانی یک مدیریت مقتصدانه و حساب شده، دارای سماجت و پشتکار، عملیاتی و مبتنی بر تجربه و دارای توان تصمیم گیری در شرایط بحرانی است.
بر این مدیریت نقاط ضعفی را نیز می توان برشمرد که از جمله مدیریتی با ضعف نگرش توسعه گرایانه، سنتی و ریسک گریز و با ضعف رویکرد علمی و محافظه کارانه است. بسیاری از مدیران اصفهانی در زمینه صرف پول برای مباحثی همچون آموزش کارکنان، تحقیق و توسعه، بازاریابی و تحقیقات بازار ضعیف عمل می کند و این مباحث را صرف هزینه به جای سرمایه گذاری بلندمدت می پندارند، در حالی که در کلانشهرهای اقتصادی کشور، این نگرش متفاوت است و مدیران با نگرش بازتر و آزادی عمل بیشتری حرکت می کنند.
بازاریابی مبتنی بر شناسایی رقبا و برنامه ریزی جهت افزایش سهم بازار است و در این زمینه از کارکنان خبره و علمی دارای تجربه استفاده می شود اما در اصفهان، مدیران ارشد ترجیح می دهند خود مستقیم در امر فروش دخالت کنند و بازاریابی به صورت سنتی و انتخاب مشتریان قابل اعتماد و محدود باشد و تمایلی نیز به حضور در بازارهای بین المللی به صورت حرفه ای و مستقیم وجود ندارد.
در زمینه منابع انسانی نیز برخی مدیران اصفهانی نگاه صرفا ابزاری به کارکنان دارند و رابطه خود با کارکنان را یک رابطه دو طرفه نمی دانند، در نتیجه ماندگاری نیروی کار بالاخص نیروی کار خبره در سازمان های اصفهانی کوتاه مدت است و رضایتمندی نیز در حداقل قرار دارد. این موضوع در برخی شهرستان های استان چشمگیرتر و در برخی کمتر است.
کیفیت از دیدگاه این مدیران یک اجبار است که تا آنجا که ممکن است بایستی از زیر بار اجبارها فرار کرد و به حداقل ها اکتفا کرد زیرا از نظر آنها کیفیت یعنی هزینه و هزینه نیز به هر قیمتی بایستی کاهش یابد.
تحقیق و توسعه نیز یک واحد زینتی در بسیاری از واحدهاست و این تفکر که ناشی از دیدگاه تولیدمحور مدیران واحدهای صنعتی استان است، باعث شده واحدها تنها به دنبال تامین مواد اولیه و تولید انبوه باشند و بعد بخواهند محصولات تولید شده را به بازار تحمیل کنند در حالی که مدیران آذربایجانی و بالاخص تبریزی به واسطه همسایگی با ترکیه، نگرش مبتنی بر بازار دارند و شرایط رقابت را بهتر درک می کنند.
یکی دیگر از نقاط ضعف مدیریت اصفهانی، خود بزرگ بینی افراطی است که این امر باعث شده در همه حال توان خود را بیش از دیگران بدانند و خود را بی نیاز از تحقیق، بررسی و شناخت بازارهای به شدت رقابتی بدانند و در نتیجه از این بابت خسارات زیادی را متحمل شده اند.
این همه چیزدانی باعث شده در درون واحدها نیز در ریزترین امور دخالت و تعیین تکلیف کنند که در بیشتر موارد سلیقه ای و غیرکارشناسی است و این دخالت ها و بی اعتمادی به کارکنان زیردست باعث نارضایتی گسترده و بی انگیزگی در محیط کار شده است.
اگرچه صحبت کردن در مورد مقوله مدیریت و به طور اخص بومی آن نیازمند بررسی و تحقیق گسترده است اما در این مختصر تلاش شد باب گفتگو گشوده شود و موضوع مدیریت اصفهانی از منظر مدیران آن بررسی و جمع بندی شود؛ اگرچه خالی از اشکال نیز نخواهد بود و منتقدانی نیز خواهد داشت اما مدیریت اصفهانی را می توان یک واقعیت دانست که از درون فرهنگ مردمان این استان زاده و پرورانده شده و نیازمند ساماندهی فکری و علمی و رفع مشکلات و ایرادات آن و تقویت پتانسیل های آن است.
علیرضا بهشتی، علی جنتی، مسعود کرباسیان، مهدی کرباسیان و محمود اسلامیان را می توان بخشی از مدیران موفق اصفهانی محسوب کرد. هر چند بسیاری بر این باورند نوع ارتباط میان دو جریان اصلی سیاسی کشور در اصفهان باعث تربیت مدیرانی می شود که هم از نظر کیفیت و هم فراوانی از درجه بالا برخوردار هستند اما آیا می توان گفت منطقه اصفهان برای خود سبک مدیریت خاصی دارد؟ این سبک مدیریت به کدام یک از سبک های علم مدیریت نزدیکتر است؟ اساسا چنین الگویی در کشور به تبعیت از الگوی بومی مدیریت موفق خواهد بود؟
چیزی که در پژوهش مرکز «هم اندیشی برای توسعه اصفهان» عنوان شده است، کارشناسان را نسبت به شاخص های توسعه یافتگی اصفهان نگران کرده است. در این پژوهش با بررسی 110 شاخص توسعه در اصفهان مشخص شد که اصفهان اگرچه در ذهن عرفی جامعه ایران همواره به عنوان استان برخوردار محسوب می شده و دومین است اما در واقعیت امر پنجمین استان از نظر توسعه یافتگی است. (این پژوهش مربوط به سال 1386 است.)
حالا بحران زاینده رود و مشکلات زیست محیطی را هم به مجموعه مسائل مدیریت اصفهان اضافه کنید؛ چیزی که هشدار کارشناسان را از خشک شدن فلات مرکزی ایران و خالی شدن اصفهان از سکونت در پی داشته است.
پاسخ به ناگزیر در مدیریت اصفهانی ها و نگرش آنهاست. قهرمانی دو تیم فوتبال اصفهان اگرچه پرافتخار است اما نباید با نگاه افراطی تحلیل شود، چرا که ممکن است پی جویی راه حل ها برای مشکلات اصفهان را با تاخیر مواجه سازد.
