گله بیمار :

در هنگام ابتلای گله به بیماری‌های مختلف مانند عفونت‌های مایکوپلاسمایی نظیر CRD انجام واکسیناسیون به صورت اسپری ممکن است بیماری را در گله تشدید نماید. توصیه می‌شود هنگام مواجهه با یک گله بیمار، از انجام واکسیناسیون تا زمان بهبودی کامل گله به دلایل زیر اجتناب گردد :

۱ – عدم کارآیی مناسب سیستم ایمنی پرنده برای تولید پادتن.

۲ – احتمال ایجاد بیماری توسط همان واکسن تزریق شده.

۳ – افزایش حدت سویه واکسن (Back Passage).

۴ – عدم تأثیر واکسن هنگامی که گله در مرحله کمون همان بیماری است.

۵ – واکسن می‌تواند به عنوان یک عامل ایجاد تنش باعث تشدید بیماری در گله شود.

عوامل تضعیف کننده سیستم ایمنی جوجه ها :

عوامل زیر می‌توانند با ضعیف کردن سیستم ایمنی سلولی یا همورال باعث عدم پاسخ ایمنی لازم در برابر واکسن‌های تزریق شده گردند :

عوامل عفونی :

این عوامل می‌توانند شامل ویروس گامبورو، ویروس کم خونی عفونی، ویروس مارک، رئوویروس‌ها، آدنوویروس‌ها و رتروویروس‌ها باشند.
 

مایکوتوکسین‌ها :

آفلاتوکسین، اکراتوکسین و تریکوتسن از این گروه دارای اثرات مشخصی در جهت تضعیف سیستم ایمنی طیور می‌باشند که عمده این اثرات عبارتند از :

۱- عدم پاسخ مناسب به واکسیناسیون‌های صورت گرفته.

۲- افزایش حساسیت پرنده نسبت به عوامل عفونی.

۳- اختلال در ایجاد مقاومت نسبت به بیماری‌ها.

۴- تداخل در ایمنی حاصل از سلول‌های T و B و نرسیدن عیار پادتن به سطح مورد نظر.

استرس ها :

استرس‌ها، پاسخ‌های غیراختصاصی بدن نسبت به تحریکات محیطی می‌باشند . عوامل مختلفی مانند تعیین جنسیت ، حمل‌ونقل ، نوک‌چینی ، قطع برق و دان ، شرایط گرما ، تهویه ، واکسیناسیون ، تغییر سالن ، ازدحام جمعیت و… سبب ایجاد ترس و استرس در طیور می‌گردند ، که جهت کنترل استرس می‌توان از ویتامین‌های A ، B ، C ، D و E استفاده نمود . از داروهای ماکرولیدی مانند اریترومایسین نیز می‌توان استفاده کرد، زیرا آنها ضمن کنترل عفونت باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شوند.

تغذیه نامناسب :

کمبود مزمن مواد مغذی کم مصرف بیشتر از مواد پرمصرف ، دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کند . از این میان می‌توان به ویتامین‌های A ، C ، E ، اسیدهای آمینه متیونین و لیزین ، اسید لینولئیک و مواد معدنی مانند Fe و Se اشاره نمود . بالا بودن میزان کلر در بدن پرنده در صورت پائین بودن مقدار سدیم باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌گردد. توصیه می‌شود قبل از واکسیناسیون، متیونین و لیزین جیره افزایش یافته و یا از محلول مولتی ویتامین و اسید آمینه استفاده گردد و پس از واکسیناسیون از مولتی ویتامین و الکترولیت بهره‌گیری شود.

اصول مدیریتی :

مدیریت مناسب نقش اساسی کمبود مزمن مواد مغذی کم مصرف بیشتر از مواد پرمصرف ، دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کند . از این میان می‌توان به ویتامین‌های A ، C ، E ، اسیدهای آمینه متیونین و لیزین ، اسید لینولئیک و مواد معدنی مانند Fe و Se اشاره نمود . بالا بودن میزان کلر در بدن پرنده در صورت پائین بودن مقدار سدیم باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌گردد. توصیه می‌شود قبل از واکسیناسیون، متیونین و لیزین جیره افزایش یافته و یا از محلول مولتی ویتامین و اسید آمینه استفاده گردد و پس از واکسیناسیون از مولتی ویتامین و الکترولیت بهره‌گیری شود.

در توفیق برنامه‌های واکسیناسیون ایفا می‌کند. از بین موارد متفاوت مدیریتی در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :

پاکسازی و ضدعفونی مناسب مزرعه ، در نظرگرفتن تراکم مناسب برای هر سالن ، تأمین سیستم تهویه مناسب ، جلوگیری از نوسان درجه حرارت ، بالابودن کیفیت آب مصرفی ، تأمین وضعیت مناسب برای بستر ، نوک‌چینی مناسب و رعایت یک سنی بودن گله.

وجود پادتن های مادری :

جوجه‌ها نوعی پادتن به نام IgG را از مادر دریافت می‌کنند که عیار آن در سه روز اول به دلیل جذب کیسه زرده کاهش نمی‌یابد ، اما بعد از سه روز به تدریج تا سن سه ‌هفتگی کاهش یافته و از بین می‌رود . باید دانست که سرعت کاهش عیار پادتن‌ها در جوجه‌های گوشتی به دلیل رشد سریع آنها نسبت به پولت‌ها بیشتر است . زمان انجام واکسیناسیون باید متناسب با سطح ایمنی حاصل از دریافت پادتن‌های مادری باشد. به عنوان مثال اگر میزان پادتن‌های مادری علیه بیماری خاصی بسیار بالا باشد، به دلیل خنثی شدن واکسن توسط پادتن مادری ، انجام واکسیناسیون در دو هفته اول تأثیری نخواهد داشت. تعیین زمان نخستین نوبت واکسیناسیون ارتباط مستقیمی با آگاهی از میزان زمان پایداری پادتن‌های مادری دارد ، که تعیین این زمان با استفاده از تست‌های سرولوژی مانند HI و Elisa انجام می‌شود . باید دقت نمود که این عمل در مورد بیماری‌های نیوکاسل و گامبورو اهمیت حیاتی دارد .

تفاوت حدت سویه فارم و سویه واکسن :

تصمیم‌گیری در زمینه تعیین و انتخاب حدت ویروس براساس شرایط اپیدمیولوژیک منطقه و وضعیت سلامت گله صورت می‌گیرد . مثلاً در مواقعی که بیماری موجود در فارم از نوع بسیار حاد باشد ، تجویز سویه ملایم واکسن نخواهد توانست سطح ایمنی گله را در برابر این بیماری حفظ نماید. باید به خاطر داشت که سویه‌های کلاسیک موجود در واکسن قادر به حفظ ایمنی کافی گله در برابر سویه‌های واریانت نمی‌باشند .

نکاتی جهت افزایش میزان تاثیر واکسیناسیون :

۱- مشخصات واکسن و شماره سریال آن را ثبت کنید .

۲- به تاریخ تولید و انقضای واکسن توجه نمائید .

۳- به منظور جابجایی ویال‌های واکسن باید از فلاسک‌های مخصوص استفاده شود .

۴- هنگام خریداری و تحویل واکسن باید دز ویال‌های آن با توجه به شرکت سازنده با دقت بررسی و تعیین گردد، زیرا در روز انجام واکسیناسیون تهیه واکسن مورد نیاز مشکل خواهد بود.

۵- از سالم بودن یخچال و سردکننده واکسن از طریق دماسنج اطمینان حاصل کنید.

۶- شیشه‌ها و بطری‌های حاوی واکسن را از نور آفتاب دور نگه دارید.

۷- نگهداری واکسن باید در یخچال و حرارت پایین صورت گیرد.

۸- هنگام انجام واکسیناسیون به دستورات کارخانه سازنده توجه نمائید.

۹- از مصرف برخی واکسن‌های زنده بطور همزمان اجتناب نمائید.

۱۰- از یک ویال برای واکسیناسیون تعداد مشخصی از پرندگان استفاده نمائید.

۱۱- عملیات واکسیناسیون را با خونسردی انجام داده و از تعجیل و شتابزدگی اجتناب نمائید.

۱۲- همواره نوع واکسن مصرفی را کنترل نمائید.

۱۳- از مصرف واکسن‌های بدون برچسب خودداری نمائید، مگر اینکه علامتی جهت تفریق با نوع خاص از واکسن دیگری را داشته باشند.

۱۴- در صورت قطع برق از مصرف واکسن‌های زنده موجود خودداری نمائید.

۱۵- بطری‌های واکسن کشته را می‌توان تا ۲۴ ساعت پس از بازکردن مصرف نمود ولی این توصیه در مورد واکسن‌های زنده صادق نمی‌باشد.

۱۶- رعایت دز صحیح واکسن حین واکسیناسیون الزامی است و نمی‌توان بخاطر صرفه‌جویی مقدار دز را کاهش داد.

۱۷- ضروری است، تمامی پرندگان موجود در یک سالن در یک روز واکسینه شوند.

۱۸- از انجام واکسیناسیون در روزهای تعطیل، به دلیل داشتن بار روانی برای واکسیناتور خودداری نمائید.

۱۹- پس از انجام واکسیناسیون، شیشه‌ها و بطری‌های خالی را ضدعفونی و سپس معدوم نمائید.

۲۰- بهتر است دمای سالن را پس از واکسیناسیون چند درجه بالا ببرید.