آمار و ارقام رسمی در دست نیست که چه تعداد از طلاق ها به دلیل فریبکاری زوج ها در ازدواج رخ می دهد اما حتما هر کدام از شما در میان اطرافیانتان با چنین موردی مواجه شده یا شنیده اید که کسانی به امیدی ازدواج کرده اند اما بعد از شروع زندگی متوجه شده اند واقعیت طرف مقابل آن چیزی نبوده که ادعا کرده است. در اسلام به این می گویند تدلیس.

 تدلیس، در تعریف فقهی اش می شود فاقد را واجد وانمود کرد. مثلا مردی که هیچ سرمایه ای از خود ندارد، وانمود می کند خودرو و ماشین دارد و دختری که سواد ابتدایی دارد خود را دیپلمه معرفی می کند. یا زنی که قبلا 6ماه تجربه زندگی مشترک داشته، آن را انکار می کند و وانمود می کند قبلا ازدواج نکرده یا مردی که نقصی در گردن خود دارد، آن را می بندد و وانمود می کند که موقتا در اثر یک ضربه در ورزش به این وضع افتاده و به زودی خوب می شود.

دامنه تدلیس گسترده است و در واقع هر دروغی را شامل می شود که زوج ها به هم می گویند. از دروغگویی درباره وضعیت ظاهری گرفته تا دروغ درباره وضعیت اجتماعی و شغلی و مالی. این دروغ ها، از نظر اسلام غیر قابل قبول هستند و به فردی که فریب خورده این حق را می دهد که ازدواجش را فسخ کند.

ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی هم می گوید: «هر‌گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد».

فسخ نگاه در کلام ائمه

* امام باقر (ع) فرمودند: «هر‌گاه زن مبتلا به جنون، عفل، برص، افضاء یا زمین گیری ظاهری، نیرنگ کند و خود را سالم وانمود کند و بدین‎گونه مردی با او ازدواج کرد، مرد حق دارد، نکاح را بدون طلاق، فسخ نماید و اگر علت تدلیس و فریب، ولی دختر باشد، مهریه از او بازپس گرفته می‌شود».

* از امام صادق (ع) سوال شد: مردی با دختری کور، لنگ یا دارای برص ازدواج می‌کند در حالی که ولی دختر بیماری را از خواستگار مخفی نگاه داشته است، حال مرد چه حقوقی دارد؟ حضرت فرمودند: می‌تواند نکاح را فسخ نماید و مهریه زن را باید پدر دختر بپردازد. (زیرا او باعث فریب شوهر شده است).

* مردی که به بیماری خصاء مبتلا بود، در خواستگاری به دروغ خود را سالم وانمود ساخت. دختر پس از ازدواج، متوجه بیماری شوهرش شد، حضرت فرمودند: «زن حق فسخ نکاح دارد و مهریه‌اش را نیز از شوهر می‌گیرد. مرد نیز به واسطه نیرنگی که به کار برده، تعزیر می‌شود».

* از امام صادق (ع) سئوال شد، «زنی که دارای عیبی بوده، مسئولیت ازدواج خود را به مردی از بستگان یا مردی دیگر سپرده است و عیب خود را نیز از آن فرد مخفی داشته است، پس از ازدواج، شوهر متوجه می‌گردد، حال چه می‌توان کرد؟ حضرت فرمودند: مهریه‌ای که به زن پرداخت شده، از او باز پس گرفته می‌شود.

* از امام باقر (ع) سئوال شد، «زنی فرزند نامشروعی به دنیا می‌آورد و تنها پدر او از این امر مطلع است، آیا پس از آنکه پدر مشاهده کرد دخترش اصلاح شده، می‌تواند او را به مردی شوهر دهد و این راز را فاش ننماید؟ حضرت فرمودند: در این صورت اگر شوهر بعد از ازدواج متوجه این امر شود، می‌تواند مهریه‌ای که به همسرش پرداخته، از پدر همسرش باز پس گیرد، زیرا به مجرد آنکه ناموس دختر در اختیار شوهر قرار گرفت به او مهریه تعلق می‌گیرد، ولی به واسطه تدلیس پدر حقیقت از داماد مخفی شده، مرد می‌تواند مهریه را از پدر زن درخواست نماید. در ضمن اگر شوهر مایل باشد، می‌تواند به زندگی با همسر خود ادامه دهد».

مواردی که فریب در ازدواج محسوب می شود

اگر هر یک عیوب ذیل حین عقد در مرد بوده و زن از آن بی خبر بوده است:

1- جنون (دیوانگی)

2- خصاء (اختگی)

3 - عنن (ناتوانی از انجام عمل جنسی)

4- مقطوع بودن آلت تناسلی

و اگر هر یک از عیوب ذیل حین عقد در زن بوده ولی مرد از آن بی خبر بوده است:

1- جنون(دیوانگی)

2- قرن (عدم امکان رابطه جنسی)

3- جذام

4- برص(لک و پیس)

5 - افضاء (بیماری جنسی)

6- زمین گیری

7- نابینائی از هر دو چشم

هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که آن ویژگی را نداشته برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. با این وجود موارد، باید در یکی از حالت های زیر ذکر شده باشد:

1 - ضمن عقد. مثلاً وکیل زوجه می گوید: «موکل خود خانم... را به عقد ازدواج آقای دکتر.... با مهریه.... درآوردم.»

2- داشتن مدرکی که نشان دهد در دوران پیش از عقد، دختر یا پسر ویژگی خاصی را به خودشان نسبت داده اند. مثلا پسر امضا کند: فلانی، پسر فلانی. در حالی که اساسا پسر آن مرد نباشد. یا دختر امضا کند: دکتر فلانی، در حالی که دکتر نباشد.

3- سکوت و صحبت نکردن از نقص هم به معنی تدلیس است. چون فرض بر این است که فرد مقابل سالم است و بیماری خاصی ندارد.