رده : پرندگان
راسته : گنجشک‌سانان
تیره : چکاوکیان
نام علمی : Alaemon alaudipes
شبان‌فریب یا چَکاوَک هُدهُدی (نام علمی: Alaemon alaudipes) پرنده‌ای دانه‌خوار و حشره‌خوار با منقاری بلند و خمیده، دشتی و بومی، به‌ویژه در مناطق نیمه‌بیابانی که مملو از درختچه‌است و تلماسه‌ها، و احیاناً در تلماسه‌های ساحلی، و دره‌های کوهستانی و مناطق باز و سنگلاخی دیده می‌شود. شبان‌فریب اندکی از چکاوک بزرگ‌تر است.
این پرنده در فصل‌های مختلف در دشت و صحراهای ایران زیاد دیده می‌شود. عموماً پرنده‌ای بومی است و در قطر و سایر مناطق شبه جزیره عربستان نیز وجود دارد.
در برهان قاطع در وصف این پرنده آمده‌است که: «گویند چنان بر روی زمین نشیند که هرکس او را ببیند پندارد که قوت برخاستن و پریدن ندارد و همین که پیش او روند برخاسته اندک راهی پرواز کند و باز بنشیند.» در همچنین درباره این پرنده نوشته شده‌است که «مرغی است که صفیر بسیار زند و شبیه به باشه (بازهای کوچک) است چون بر زمین نشیند چنان نماید که قوت برخاستن و پریدن نیارد چون شبان یا دیگری نزدیک او رود برخیزد و اندک دورتر رود و نشیند و هر چند بیشتر روند او همچنین کند و از این روی بدین نام معروف شده‌است و آن را به بیغو شکار کنند. شُبان فریو. و شُبان فریوک نیز گویند.»
در مناطق مرکزی ایران به آن «ابله دوون» می‌گویند که به معنی پرنده‌ای است که ابلهان را به دویدن (برای گرفتن آن) می‌دارد.
ویژگی‌ها ظاهری چکاوک هدهدی (شبان‌فریب)
طول تقریبی شبان‌فریب ۲۰ سانتیمتری است با بدنی نسبتاً لاغر، سطح پشتی شبان‌فریب به رنگ خاکی مایل به خرمایی با لکه‌های سیاه، باکناره‌های سیاه که شاهپرهای آن رفته رفته از وسط به کنار کوتاهتر است. در کنار گردنش لکه‌ای مرکب از رگه‌های سفید وسیاه تو هم است. قسمت زیر بدنش مایل به سفید و پر زیر دمش به رنگ سیاه است.
منقاری دراز وکمی خمیده، وطول منقارش ۴ سانتیمتر می‌باشد. بالهایش مانند بالهای هدهد مخطط سیاه وسفید و پاهایش بلند است. از منقارش برای حفر در زمین برای ایجاد لانه، وکسب غذا استفاده می‌کند.
ویژگیهای پرنده نر
پرنده نر آوازی کشیده مانند صدای (نای) از خود صادر می‌کند با هدف اینکه توجه پرنده ماده به خود جلب کند. در ارتفاع ۲۰ متری پرواز می‌کند، هنگام پرواز با بالهای باز و کشیده اش حرکاتی بندبازانه ایجاد می‌کند و به سرعت از بالای به سوی زمین می‌آید، بالهایش هنگام پرواز به ۴۱ سانتیمتر می‌رسد. در تلماسه‌ها بیشتر دویدن را به پرواز ترجیح می‌دهد. پاهای بلندش به وی کمک می‌کند که شکمش به ریگ گرم صحرا نخورد، چون این پرنده در تلماسه می‌دود، و باز می‌ایستد اطراف خودش نگاه می‌کند، و دوباره به دویدن ادامه می‌دهد.
زیستگاه چکاوک هدهدی
یک پرنده کاملا بیابانی است که بیابان‌های ماسه‌ای باز و شوره زارهای هموار با گیاه بسیار کم را ترجیح می‌دهد . روی زمین بین بوته‌های کوتاه و انبوه لانه می سازد.
تغذیه
از دانه های گیاهی ، ساقه ها و جوانه ها و همچنین از حلزون ، حشرات و نرم تنان تغذیه می کند.
صدای پرنده
صدای این پرنده آهنگین با آغازی آرام است که بتدریج بلند می شود و شبیه «دی- دی – دی- دی- دی- د- د- د-د- د- د-دی- دی» شنیده می شود.
موسم تخمگذاری چکاوک هدهدی (شبان فریب)
موسم تخم گذاری و جفت‌گیری شبان‌فریب معمولاً از اواخر فصل بهار و اعتدال بهاری آغاز می‌شود و تا اواخر پائیز ادامه دارد. پرنده ماده از ۲ تا ۳ تخم می‌گذارد، مدت یک هفته روی تخمها می‌خوابد سپس جوجه‌ها از تخم بیرون می‌آیند. تا مدت ۴ روز توانایی بینایی ندارند.
این پرنده اگر احساس خطر کرد، ویا عابری به لانه اش نزدیک شد، از لانه بیرون می‌جهد برای حفاظت از لانه و جوجه‌های و به مسافت کوتاهی جلو آن شخض عابر می‌دود وتوجه عابر به خود جلب می‌کند، وبا این صورت آن را از لانه دور می‌سازد.
