معیار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نیاز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

سوال: چه موقع خمس به طلا تعلق می‌گیرد؟

جواب: اگر طلا را از پولی كه خمس به آن تعلق گرفته بخرند و یا مورد استفاده قرار نگیرد یا مازاد بر شأن باشد خمس دارد اما اگر از انگشتر و النگو استفاده می‌كنید و زیادتر از شأن شما نیست خمس ندارد. و همین طور اگر كسی آن طلا را به شما بخشیده باشد خمس ندارد. (استفتائات امام(ره) ج1، ص375، س94)

سوال: كسی با سختی سرمایه‌ای را تهیه كرده است كه اگر خمس آن را بدهد با بقیه آن نمی‌تواند كاری كه با آن می‌خواهد امرار معاش كند شروع نماید چه وقت باید خمس این سرمایه را بدهد؟

جواب: اگر با دادن خمس نمی‌تواند امرار معاش نماید خمس ندارد. (استفتائات امام(ره) ج1، ص355، س35).

سوال: در چه مواقع خمس را به صورت یک چهارم حساب می‌کنند؟

خمس؛ در شرع مقدس اسلام همان یک پنجم از اموال است؛ کسی که خمس مالش را می‌خواهد در انتهای سال خمسی اش محاسبه و پرداخت کند، باید از همان مالی که خمسش را محاسبه کرده است، این مقدار خمس را پرداخت کند. به عنوان مثال اگر یک میلیون پول دارد که خمس آن دویست هزار تومان می باشد، باید این دویست هزار تومان را از همان یک میلیون؛ پرداخت کند. اگر چنین نکرد؛ بلکه با ورود به سال آینده خمسی،(مثلا روز بعد از انتهای سال خمسی گذشته) پولی به دستش آمد که جزء در آمد این سال جدید است، و خمسش(دویست هزار تومان) را از این پول پرداخت کرد، چون خمس سال گذشته اش را از در آمد امسالش پرداخت کرده و طبیعتاً در انتهای سال خمسی جدید به همین مقدار که به عنوان خمس پرداخت کرده(دویست هزار تومان) از سرمایه اش کم می شود؛ بنابراین باید خمس این دویست هزار تومان را هم پرداخت کند؛ با توجه به این مورد و جهت تسهیل در محاسبه خمس؛ گفته شده است، در این صورت؛ خمس پرداختی باید یک چهارم محاسبه شود، یعنی به جای آن که یک میلیون تومان؛ تقسیم بر پنج شود(تا خمسش محاسبه شود)، تقسیم بر چهار می شود تا خمس این دویست هزار تومان نیز محاسبه شود.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر بخواهید خمس سال قبل را با درآمد سال جاری‌ بدهید باید علاوه بر مبلغ خمس سال قبل خمس درآمد سال جاری‌ را که قصد پرداخت آن را دارید بپردازید که نتیجه آن پرداخت یک چهارم است.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

اگر پرداخت خمس از پول های غیر از عین پولی که خمس به آن تعلق گرفته باشد پرداخت شود.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

خمس در شرع یک پنجم است اما در صورتی که از درآمد همان سال بخواهد خمس پرداخت کند، خمس خود آن پول را هم باید حساب کند که موقع محاسبه یک چهارم می شود.

سوال: آیا به شهریه طلاب خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: طبق نظر مرحوم امام و برخی دیگر از مراجع شهریه خمس ندارد. (استفتائات امام(ره) ج1، ص203 و 205 ـ جامع المسائل آیة الله فاضل لنكرانی ره، ج1، س812 ـ ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س1027).

چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

سوال: آیا به طلایى که شوهر براى همسرش مى‏خرد، خمس تعلّق مى‏گیرد؟

ج: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از موونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال: آیا به پولى که براى خرید کتاب از نمایشگاه بین‏المللى کتاب در تهران قبل از تحویل آن پرداخت شده، ولى هنوز کتاب ها ارسال نشده است، خمس تعلّق مى‏گیرد؟

ج: اگر کتاب هاى مزبور، مورد نیاز و به مقدار متناسب با شأن عرفى شخص باشد، خمس ندارد.

سوال: اگر فردى زمین دومى که مناسب شأن او و مورد نیاز جهت ساختمان مسکن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت آن را ندارد و یا در یک سال نمى‏تواند آن را تکمیل کند، آیا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟

ج: در عدم وجوب خمس، در زمینى که براى ساخت مسکن بدان نیاز دارد، فرقى بین اینکه یک قطعه باشد یا چند قطعه، و یا یک مسکن باشد یا چند مسکن، وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نیاز به آن به مقتضاى موقعیت و شأن عرفى وى و همچنین وضع مالى او براى ساخت تدریجى آن است.

سوال: یک سرویس ظروف منزل وجود دارد، آیا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن کافى است؟

ج: معیار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نیاز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

سوال: اگر فرش و ظرف ها اتفاقاً در طول سال مورد استفاده قرار نگیرد، ولى براى استفاده میهمان به آنها نیاز باشد، آیا خمس در آنها واجب است؟

ج: در فرض سوال خمس در آنها واجب نیست.