قلب انسان از عضله، دریچه‌ها، عروق و حفره‌های متعددی تشکیل شده است. هرگاه یکی از این اجزا آسیب ببیند، عوارضی برای بیمار ایجاد می‎شود، اما تشخیص نوع آسیب در قلب بدون استفاده از ابزارهای گوناگون پزشکی تقریبا غیرممکن است. خوشبختانه تجهیزات نوین پزشکی کار پزشکان را در تشخیص زودهنگام و درمان بیماری‌های قلبی آسان کرده است.

دکتر امیر صادقی ، متخصص قلب و عروق درد در ناحیه قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب را از علائم بیماری‌های قلبی برشمرده و می گوید:

«بسیاری از عوامل خطر در ابتلا به بیماری های قلبی دخالت دارند، مثل فشار خون بالا و کلسترول خون بالا.

ابتلا به بعضی از بیماری ها نیز احتمال ابتلا به بیماری های قلبی را بیشتر می کند، مثل دیابت نوع یک.

به طور کلی سیگار کشیدن، برخی عوارض یائسگی، افزایش سن، برنامه ناسالم غذایی و عدم فعالیت بدنی از دیگر عوامل خطر محسوب می‌شوند.

انجام معاینه منظم فرد توسط پزشک، یکی از بهترین راه‌های تشخیص بیماری‌های قلبی است، چرا که قبل از ابتلا یا عود بیماری، تشخیص داده می‌شود.

در هر صورت اگر فرد هر گونه علامت بالینی مثل درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب دارد که ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری قلبی باشد، باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کند.

پزشک معالج نیز پس از اطلاع از سابقه بیماری و مشاهده علایم بالینی، یکی از روش های تشخیصی بیماری را پیشنهاد می‌دهد تا بررسی‌های بیشتری را انجام دهد.

پزشک معالج از تجویز نوار قلب به عنوان اولین راه تشخیصی استفاده می‌کند. در این روش با استفاده از الکترودهایی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد، تا حدودی می توان از خون رسانی قلب و بیماری عضله قلب مطلع شد.

اکوکاردیوگرافی یا سونوگرافی مخصوص قلب روش دیگری است که به بررسی کارکرد قلب می‌پردازد و ناهنجاری‌های مادرزادی و بیماری‌های دریچه‌ای قلب را مشخص می کند.

انجام تست ورزش نیز راه دیگری برای تشخیص بیماری قلبی است و تنگی عروق با آن تشخیص داده می‌شود و در صورت نیاز آنژیوگرافی نیز تجویز می‌شود.»

دکتر محمدرضا رجبی، متخصص قلب و عروق، فوق‌تخصص آنژیوپلاستی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد نیز مهم‌ترین دستگاه‌های تشخیصی برای یافتن نوع عارضه قلبی را به شرح زیر معرفی می کند.

1- نوار قلبی (الکتروکاردیوگرافی): نوار قلبی، فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و نشان‌دهنده نحوه عملکرد ریتم قلب است.

با نوار قلب می‌توان تا حد زیادی شواهدی از سکته قلبی را مشخص کرد.

این روش قابل‌دسترس و ارزان است، ولی مشکل این وسیله، دادن اطلاعات کلی است و نمی‌توان با نوار قلب، به جزییات اختلال قلبی پی برد.

2- هولتر ریتم قلب: وقتی فردی دچار اختلال ریتم قلبی است، می‌توان از ابزاری به نام هولتر ریتم قلب استفاده کرد.

این دستگاه به شکل پرتابل و قابل حمل است و برای مدت طولانی (24 ساعت یا بیشتر)‌ به بیمار وصل می‌شود.

اگر اختلالات ریتم قلبی در زمان‌های خاصی اتفاق افتاده باشد، با این دستگاه دقیق‌تر مشخص می‌شود.

3- رادیوگرافی از قفسه سینه: همان عکسبرداری ساده از قفسه سینه است که در آن اندازه قلب، سایه قلب و بافت ریه و استخوان‌ها مشخص می‌شود. بررسی با این ابزار هم جنبه کلی دارد.

4- اکوکاردیوگرافی: برای اطلاع از وضعیت دریچه‌ها و حفره‌های قلبی، عملکرد پمپاژ و اختلال‌های مادرزادی قلبی، می‌توان از وسیله‌ای به نام اکوکاردیوگرافی استفاده کرد.

مکانیسم کارکرد این وسیله با استفاده از امواج ماورای‌ صوت است. مزیت این ابزار، بی‌خطر بودن آن (حتی برای خانم‌های باردار) و قدرت بالای آن در تشخیص‌ است.

اکوکاردیوگرافی به دو صورت انجام می‌شود: از طریق قفسه سینه و از طریق مری (قلب پشت مری قرار دارد و پروپ وارد شده به مری، در فاصله کم و با دقت بیشتری قلب را بررسی می‌کند).

از این وسیله می‌توان برای بررسی نحوه خون‌رسانی قلب و گرفتگی عروق کرونر قلب استفاده کرد.

5- تست ورزش: تست ورزش مانند نوار قلبی است، با این تفاوت که بیمار روی دستگاه تردمیل حرکت می‌کند و نوار قلب ثبت می‌شود.

اگر اختلالی در عملکرد ریتم و خون‌رسانی قلبی وجود داشته باشد، با تست ورزش مشخص می‌شود.

این روش برای تشخیص گرفتگی عروق کرونر مفید است.

6- اسکن تالیوم: برای انجام این اسکن، ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود.

این ماده جذب قلب می‌شود و اگر در میزان خون‌رسانی و عملکرد عضله قلبی مشکلی وجود داشته باشد، مشخص خواهدشد.

اسکن تالیوم برای بیماران دچار سکته قلبی و کاهش خون‌رسانی در عضله قلب استفاده می‌شود.

7- سی‌تی آنژیوگرافی: نوعی سی‌تی‌اسکن است که دقت بالایی دارد تا حدی که می‌توان عروق ریز کرونر را با آن بررسی کرد.

8- ام.آر.آی: وسیله MRI می تواند عروق، عملکرد، آناتومی و حفره‌های قلب را به خوبی نشان دهد و به نظر می‌رسد در آینده بهترین روش برای تشخیص بیماری‌های قلبی باشد.

9- آنژیوگرافی: جزو روش‌های تهاجمی برای بررسی قلب است.

در روش آنژیوگرافی بیمار باید بستری شود و از شریان کشاله ران یا دست، کاتترهای نازکی را به قلب می‎فرستند و داخل عروق کرونر تزریق انجام می‌شود تا عروق و حفره‌های قلبی بررسی شوند.

این وسیله تشخیصی است، ولی در حین تشخیص و در صورت وجود گرفتگی عروق، می‌توان با آن اقدام به باز کردن رگ خونی با بالون یا استنت‌گذاری (آنژیوپلاستی) نیز کرد.

10- الکتروفیزیولوژیک استاتیک: در این روش نیز با استفاده از کاتترهای خاص و سیم‌های نازک، عملکرد الکتریکی قلب بررسی می‌شود.

اگر مسیر فرعی در قلب وجود داشته باشد، می‌توان مسیر را درمان کرد.