بیماری مزمن و پیشرونده‌ای است که با تحلیل رفتن غضروفی که بخش انتهایی استخوان‌ها را در مفاصل می‌پوشاند، مشخص می‌شود. نتیجه این بیماری، درد و سفتی در مفصل و عضلات و رباط‌هایی است که آن را احاطه می‌کنند...

درمان جراحی برای این بیماری وجود ندارد ولی با تدابیری می‌توانید مانع پیشرفت آرتروز شوید که از مهم‌ترین تدابیر مورد بحث، ورزش‌های خاص است.

آرتروز یکی از علل اصلی معلولیت و ناتوانی است. هم مردان و هم زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند اما زنان معمولا پس از 55 سالگی، حدود 10 سال دیرتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری اغلب مفاصل لگن، زانوها، ستون فقرات و دست‌ها را گرفتار می‌کند.

از آنجایی که اغلب افراد مبتلا به آرتروز سالمند هستند (حدود نیمی از افراد بالای 65 سال درجاتی از آرتروز را دارند) مدت‌ها تصور می‌شد که این بیماری بخش طبیعی پیری است که بیانگر فرسودگی غضروف مفصل در طول عمر است اما کارشناسان اکنون می‌دانند که عوامل بسیاری علاوه بر سن در ایجاد آرتروز دخیل هستند.

خطر ابتلا به آرتروز ممکن است به ارث برسد. آسیب‌ها یا بیماری‌ها نیز ممکن است تخریب غضروف مفصل را شدت بخشند. سرعت پیشرفت آرتروز به ژنتیک، نیروهای بیومکانیکی و فرآیندهای زیستی و شیمیایی بستگی دارد که همه آنها از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

افزایش وزن به شدت با آرتروز ارتباط دارد زیرا وزن اضافه فشار وارد بر زانوها، لگن و ستون فقرات را افزایش می‌دهد. بررسی مداوم افرادی که در فرامینگهام ماساچوست زندگی می‌کنند، نشان داده است افراد دارای اضافه وزن در دهه 20 زندگی، در دهه 30 و در دهه 40 زندگی میزان بالاتر آرتروز دارند. سنگین‌‌ترین زنان در مقایسه با لاغرترین زنان دو بار با احتمال بیشتر دچار آرتروز می‌شوند و احتمال آرتروز زانو در آنها سه برابر است.

در «بررسی سلامت پرستاران» در آمریکا نشان داده شد که زنانی که در 18 سالگی بیشترین وزن را داشتند، نسبت به زنان با کمترین وزن 7 بار بیشتر در معرض خطر آرتروز مفصل لگن بوده‌اند.

ورزش جزیی از درمان آرتروز است

علاجی برای آرتروز وجود ندارد اما شما می‌توانید کارهایی را انجام دهید که پیشرفت آن را کندتر کند، درد را کاهش دهد و کارکرد مفصل را حفظ کند یا بهبود بخشد. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، کاهش وزن به خصوص مفید است. اغلب می‌توانید با مسکن‌های معمول مانند استامینوفن یا ایبوپروفن و آسپیرین درد را تسکین دهید. استفاده از عصاها، اسپلینت‌ها یا بریس‌ها ممکن است برای حفاظت مفصل از آسیب بیشتر ضروری باشد اما یک شیوه درمانی وجود دارد که افراد مبتلا به آرتروز باید هر روز استفاده کنند: ورزش.

ورزش مرتب، عضلات را تقویت می‌کند و انعطاف‌‌پذیری و توان حفظ تعادل را بهبود می‌بخشد. ورزش نه تنها به تسکین درد و سفتی مفاصل کمک می‌کند، بلکه سطح سلامت عمومی فرد را نیز ارتقا می‌دهد. همچنین ورزش به عنوان وسیله‌ای برای بهبود خلق و خو و برای پیشگیری از سایر بیماری‌های شایع در سالمندی مفید است.

جامعه طب سالمندی آمریکا در سال 2001 توصیه کرد که ورزش بخش ثابتی در درمان آرتروز در افراد 65 ساله و بالاتر باشد. این انجمن همچنین پس از بررسی شواهد نتیجه کرد که ورزش در حد متوسط، بر خلاف نگرانی برخی از افراد، خطر آرتروز را افزایش نمی‌دهد؛ گرچه فعالیت جسمی شدید یا شرکت در ورزش‌های رقابتی در طول زندگی ممکن است چنین اثری داشته باشد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که زنان سالمند می‌توانند با انجام یک یا دو ساعت فعالیت جسمی با شدت متوسط در هر هفته از درد ناشی از آرتروز جلوگیری کنند.

ورزش نکردن ممکن است به طور مستقیم در آرتروز نقش داشته باشد؛ به خصوص به علت تحلیل رفتن عضلات حمایت‌کننده و جاذب ضربه، مثل عضلات اطراف زانو. اجزای اصلی برنامه ورزشی که برای مبتلایان به آرتروز توصیه می‌شود، فعالیت‌هایی است که انعطاف‌پذیری، قدرت عضلانی و استقامت را افزایش می‌دهند.

برنامه ورزشی باید برای هر فرد به طور جداگانه طرح‌ریزی شود تا از آسیب و تشدید آرتروز جلوگیری کند. این امر به معنای آن است که باید پزشک، فیزیوتراپیست یا سایر متخصصان پزشکی باتجربه در درمان آرتروز در ابتدا فرد را ارزیابی کنند.

فعالیت‌هایی که پزشک شما توصیه می‌کند و اینکه چه اندازه و با چه فواصل زمانی ورزش کنید، به عوامل گوناگون بستگی خواهد داشت؛ از جمله اینکه کدام مفاصل درگیر آرتروز هستند، شدت درد در چه حدی است، میزان تناسب اندام شما چه‌قدر است و اینکه شما به چه بیمار‌ی‌های دیگری مبتلا هستید؟

ورزش‌های استقامتی یا هوازی

ورزش‌های هوازی کم‌شدت می‌تواند کارکرد قلبی عروقی و کلی بدن را بهبود بخشد، احساس سلامت در فرد ایجاد کند، به کنترل وزن کمک کند و در عین محافظت از مفاصل به تقویت عضلات کمک کند. گزینه‌های مناسب شامل پیاده‌روی، شناکردن و پاروزنی و استفاده از دستگاه ورزشی الیپتیکال است.

از فعالیت‌هایی که فشار بیش از حدی روی زانو می‌آورد (مانند دویدن) و ورزش‌هایی که شامل پرش، پیچش سریع یا توقف ناگهانی است (مانند تنیس و بسکتبال) خودداری کنید. شنا و ورزش‌های درون استخر برای افراد مبتلا به آرتروز منافع متعددی دارند. آب گرم برای عضلات و مفاصل تسکین دهنده است. اثر شناوری آب فشار وارد بر مفاصل شما را کاهش می‌دهد و آب مقاومتی را فراهم می‌کند که به قدرت عضلات می‌افزاید. سعی کنید که ورزش‌های هوازی کم‌شدت را دست کم چهار بار در هفته حداکثر تا 30 دقیقه در روز انجام دهید.

نکته آخر

دوسوم افرادی که آرتروز زانو دارند، زن هستند و کفش‌های پاشنه بلند، یکی از علل شیوع آرتروز در زنان است. کارشناسان می‌گویند کفش‌های پاشنه بلند فشار غیرمعمولی را هم بر جلو و هم بر عقب زانو وارد می‌کنند. حتی یک پاشنه 4 سانتی‌متری می‌تواند فشار در دو محل رایج برای تخریب ناشی از استئوآرتریت را افزایش دهد: مفصل زیر کلاهک زانو (مفصل کشککی- رانی)و سطوح مفصلی در طرف درونی زانو (بخش داخلی زانو). پس زنان چه کفشی باید بپوشند؟ کارشناسان می‌گویند کفش‌های با پاشنه کوتاه و دارای قوس کم اجازه می‌دهد پا با زمین تماس داشته باشد و به‌طور طبیعی به جلو حرکت کند.