بقیه جا موندن یا ما عقب افتادیم؟! کاش از این طرف نمی اومدیم. بیا از همین راه برگردیم، ولی… این درخت رو اومدنی ندیدیم! همین طرفه؟! فکر کنم گم شدیم.

ممکنه تجربه گم کردن راه در طبیعت داشته باشید اما این وضیعت وقتی خطرناک میشه که، GPS یا قطب نما همراهتون نباشه. از جاده یا آبادی هم خیلی دور شده باشید، آب کافی نداشته باشید و هوا هم در حال تاریک شدن باشه.

البته اصلا نگران نباشید. روش های جهت یابی که در ادامه آمورش میدم رو با دقت به خاطر داشته باشید تا راه خانه رو پیدا کنید، و در پیری مثل یک قهرمان، این خاطره هیجان انگیز رو برای نوه هاتون تعریف کنید.

جهت‌یابی

جهت یابی به معنی تشخیص جهت های جغرافیایی ست. با دانستن این که مقصد شما ، جاده و یا نزدیک ترین روستا در کدام سمت قرار داره، کافی ست جهت مورد نظرتون رو نسبت به موقعیتی که در اون قرار دارید پیدا کنید.

برای بقا در طبیعت باید با قوانین و رموز آن آشنا شد و برای نجات پیدا کردن در شرایط سخت از اون ها استفاده کرد.

روش هایی که در ادامه براتون میگم، هیچ کدوم به دقت قطب نما یا جی پی اس های پیشرفته امروزی نیستند، اما امتحان خودشون رو پس دادن. 

اما قبل از هرچیز، آشنایی با جهت های جغرافیایی برای ما مهم است.

اگر رو به شمال ( North ) بایستیم، سمت راست ما مشرق ( شرق، باختر، East ) هست و سمت چپ ما مغرب ( غرب، خاور، West ).

پشت سرهم جنوب ( South ) است. اینها چهار جهت اصلی هستند.

بین هر دو جهت اصلی، یک جهت فرعی هست. مثلا نیمساز جهت های اصلی شمال و شرق، شمال شرقی میشود.

قطب نمای ساده بسازید

یک سوزن رو با چاقو به روش القایی و یا مالش دادن با پارچه پنبه ای (دقت کنید در یک جهت انجام شود) دارای بار مغناطیسی کنید. اون رو درون ظرف آب یا گودال آب راکد قرار بدید.

سوزن در راستای شمال جنوب شروع به چرخش میکنه. هرچند روش کاربردی نیست ولی امتحان کردن اون در شرایط عادی میتونه براتون جالب باشه.
 

قبله کدام طرف است؟

ما در کشوری اسلامی زندگی می کنیم. بسیاری از سازه های ما مثل محراب مساجد یا قبرستان ها و… می توانند در پیدا کردن جهت ها به ما کمک کنند.

مثلا اگر به امامزاده ای رور افتاده رسیدید، جهت جنوب غربی را بوسیله محراب آن به راحتی پیدا خواهید کرد.

قبرستان ها هم می توانند راهنما خوبی باشند. مرده را در قبر روی دست راست به سمت قبله میخوابانند. پس اگر بالای سنگ قبر بایستید، سمت چپ شما قبله یعنی حدودا جنوب غربی می شود.

گاهی به آسمان نگاه کن…

جهت یابی به کمک خورشید

خورشید از شرق طلوع و در غرب غروب میکنه، همه ما این رو شنیدیم بدون اینکه بدونیم، این قانون تنها در استوا بدون نقص اجرا میشه.

در بقیه مناطق، تنها در اوائل بهار و پائیز به این صورت است.

در فصول دیگه سال محل طلوع و غروب خورشید نسبت به شرق و غرب مقداری انحراف پیدا میکنه.

در تابستان شمالی تر از شرق و غرب میشه و در زمستان جنوبی تر از شرق و غرب .

در اوایل تابستان و زمستان محل طلوع و غروب خورشید حداقل ۵/۲۳ درجه با محل دقیق شرق و غرب اختلاف پیدا میکنه، به دلیل اختلاف مداری زمین با همین زاویه، که این مقدار رو اصلاً نمیشه نادیده گرفت.

به همین خاطر، این روش نسبتاً غیر دقیق است.
 

جهت یابی به کمک سایه

وقتی که خورشید در آسمان است ، چوبی رو به طور عمودی در زمین فرو کنید و انتهای سایه رو با سنگی علامت بزارید. پس از ده دقیقه این کار را تکرار کنید.

اگر از نقطه اول به دوم خط فرضی بکشید، این خط به سمت شرق میره و جهت مشرق رو بهتون نشون میده.

بنابراین جهت مخالف به شما غرب، روبرو شمال و پشت سرتون جنوب رو نشون میده.
 

جهت یابی به کمک ساعت مچی

ساعت مچی رو مقابل صورت بگیرید.

عقربه ساعت شمار رو طوری به سمت خورشید بگیرید که در امتداد جهت تابش نور خورشید باشه. حالا از مرکز ساعت به سمت ساعت ۱۲ یک خط فرضی رسم کنید.

نیم ساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد ۱۲ جهت جنوب و سمت مخالف اون جهت شمال رو برای ما نشون میده.

اگر ساعت شما بر روی ساعتی غیر از ساعت واقعی (زمانی که ساعت رسمی کشور را برای استفاده از روشنایی روز یک ساعت جلو می برند) تنظیم است، باید نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار با عدد ۱۳ یا همان ۱ را در نظر بگیرید.

اگر ساعت شما دیجیتال است، کافیست ساعت رو خونده و به صورت عقربه ای روی کاغذ بکشید و بقیه کارها رو به همون صورت گفته شده انجام بدید.

جهت یابی به کمک ماه

روش اول:

دو سر هلال ماه رو با یه خط فرضی به هم وصل کنید، خط رو ادامه بدید تا به زمین برسه.

حالا، اگر شکل به دست آمده شبیه حرف انگلیسی P شد، تو نیمه اول ماه هستیم و طرف برآمده هلال ماه، جهت غرب رو به ما نشون میده.

ولی، اگر شبیه q شد، تو نیمه دوم ماه هستیم و طرف فرو رفته هلال ماه، جهت غرب رو به ما نشون میده.

روش دوم:

این روش، مناسب شبهای مهتابی هست.

چوبی رو داخل زمین فرو کنید و با سنگ، نوک سایه چوب رو علامت بزارید. ده دقیقه بعد نوک سایه جدید رو علامت بزارید.

دو نقطه رو به هم وصل کنید. این خط، مسیر شرق به غرب رو به ما نشون میده.
 
جهت یابی بوسیله ستارگان

برای پیدا کردن راهتون بوسیله ستاره ها، اول از همه آسمون باید صاف باشه و از آلودگی های نوری دور باشید، تا دیدی مناسب برای پیدا کردن ستاره قطبی داشته باشید.

ما در نیمکره شمالی کره زمین هستیم و به همبن خاطر، ستاره قطبی می تونه راهنمای خوبی برای ما باشه.

دو روش ساده برای پیدا کردن این ستاره وجود دارد.

راه اول:

صورت فلکی دب اکبر یا خرس بزرگ رو در آسمون پیدا کنید. اگر فاصله دو ستاره نوک صورت فلکی را ۵برابر کنید و ادامه بدید، به ستاره قطبی می رسید.

ستاره قطبی، اولین ستاره صورت فلکی دب اصغر(خرس کوچک) است.

راه دوم:

صورت فلکی ذات الکرسی ۵ ستاره دارد، که به شکل M یا W کنار هم قرار گرفتن.

اگر ستاره وسط W (راس زاویه وسطی) رو 5 برابر فاصله اش نسبت به ستاره های اطرافش به سمت جلو ادامه بدید، به ستاره قطبی می رسید.

صورت فلکی ذات الکرسی و دب اکبر تقریبا رو به روی هم قرار دارند، پس با پیدا کردن یکی از اونها دیگری هم به راحتی پیدا میشه.

این دو صورت فلکی همیشه در یک شب صاف قابل دیدن هستن.

جهت یابی به کمک کهکشان راه شیری

اگر آسمون صاف و بدون آلودگی باشه، این کهکشان راه رو به شما نشون میده.

کهکشان راه شیری، تقریبا از شمال شرقی شروع میشه و به سمت جنوب غربی ادامه پیدا میکنه.

در شمال شرقی، راه شیری باریکتر هستش و هرچقدر به سمت جنوب غربی میره پهن تر می شه.

گیاهان و جانوران، بلد راه هستند…

جهت یابی یه کمک تنه بریده درختان:

به دنبال تنه بریده درختی بگردید. متاسفانه این روزها خیلی راحت میشه اون ها رو پبدا کرد.

اگر با دقت به تنه نگاه کنید، تعدادی دایره هم مرکز می بینید. بهشون خطوط سنی درخت میگن چون هر کدوم یک سال عمر درخت رو نشون میده.

خطوط سنی در جهتی که نور آفتاب بیشتر به آن تابیده، به هم نزدیک تر شدند، یعنی جهت شمال.

بنابرابن سمتی که خطوط سنی از هم فاصله بیشتری دارند، جهت جنوب را نشان میده.

خزه و گلسنگ

تنه ی درختان در سمت شمالی سایه و رطوبت بیشتری دارد بنابراین خره و گلسنگ بیشتری رشد میکنه. بنابراین سمت مخالف اون، جهت جنوب را نشان میده.

پوشش گیاهی

به تپه ها نگاه کنید، سمتی که به طرف جنوب هست، خشک تر و کم گیاه تر هم هست.

مورچه ها را دنبال کنید…

مورچه ها خاک رو از لانه بیرون میریزن تا ذخیره گاه خودشون رو بزرگ تر کنند و این خاک رو به سمت شرق می ریزن تا در روز به صورت سایه بان براشون عمل کنه.

توصیه مهم

دوستان، توجه کنید که در نیمکره جنوبی، جهت های بدست آمده برعکس می باشد.

این روش ها کاملا دقیق نیستند. تنها در شرایط بحرانی از آنها استفاده کنید.

بنابراین همیشه در طبیعت، قطب نما یا جی پی اس همراه داشته باشید.

اما پیشنهادی برای شما دارم. اینبار که به طبیعت رفتید، به اطراف دقت کنید، نشانه ها را ببینید، روش های گفته شده را امتحان کنید و در نهایت با چک کردن بوسیله قطب نما مهارت خود را بسنجید.

سخن آخر

طبیعت، سخاوتمندانه به بخشیدن تمام آنچه برای ادامه حیات ما لازم است ادامه میدهد و ای کاش ما انسان ها هم خودخواه نباشیم و برای بقای آن قدمی برداریم.