شهر نخجوان ۱۲ کیلومتر مربع وسعت دارد و کل جمهوری از ۸ شهر، ۸ شهرستان و در حدود ۲۰۳ روستا تشکیل شده‌است. در ۹ فوریه سال ۱۹۲۴ میلادی نخجوان به صورت جمهوری خودمختار تأسیس شد. این جمهوری دارای یک شهر مرکزی «نخجوان» و هشت بخش مرکزی «اردوباد، جلفا، بابک، شرور، شاهبوز، سدرک و کنگرلی» است. این جمهوری خودمختار در جنوب قفقاز و شمال رود ارس واقع شده و از شمال و مـشرق مــحدود بــه جــمهوری ارمنستان از جنوب محدود بــه ایران و از غرب محدود به ترکیه است.
در گویش‌های مختلف به نخجوان، «ناخ جوان»، «ناخ جاوان»، «ناخ ایجه‌وان»، «ناخ‌ایجاوان» هم گفته شده‌است که بر پایه نظر زبان شناس قرن نوزدهم جان هنریش این نام از «ناخ‌ناگان ایجه وان»در زبان ارمنی گرفته شده است و به معنی «نخستین استراحتگاه» است. بر پایه نوشته‌های انجیل نوح پس از فرونشستن جوشش طوفان در کوهستان آرارات فرود آمده بود. بدان سبب نخجوان با گویش ارمنی بدین نام نامیده شد. البته این نام در دوران باستان به این شکل نیامده است و هنریش معتقد است این نام دگرگون شده Nakhchivan به Naxčavan است که از کلمه Naxč و پسوند avan که در ارمنی به معنی شهر است پدید آمده است.
برای سفر به نخجوان احتیاج به ویزا -اگر تابعیت ایران را دارید- نخواهید داشت. بعد از عبور از مرز، تاکسی‌ها منتظر شما هستند تا شما را به نخجوان برسانند. فاصله‌ی نخجوان تا مرز جلفا تنها ٤٠ کیلومتر است، جاده‌ها هم از امنیت بالایی برخوردارند. از نظر شکل و شمایل ساختمان‌های نخجوان و محیط شهری شبیه سایر شهرهای آذربایجانند اما تمیزتر و خلوت‌تر از آن‌ها هستند. آب و هوای نخجوان نیمه‌خشک بوده، خصوصاً تابستان‌ها آفتاب سوزانی دارد. اما زمستان‌ها سخت و پر برف هستند، از این رو می‌توان گفت که آب و هوای نخجوان تا حد خیلی زیادی شبیه به استانهای شمال‌غربی ایران است. بهترین وقت برای رفتن به نخجوان، تابستان و بهار است.
دیدنی های نخجوان:
آرامگاه بزرگ مومنه خاتون
این آرامگاه، یک نماد تمثیلی برای کل نخجوان به حساب میآید و بین دیدنیهای آذربایجان یکی از معروفترینهاست. برج بیست و شش متری آجری که حکم آرامگاه را دارد با کاشیهای فیروزهای و خط کوفی تزیین شده. قدمت این مقبره به قرن دوازدهم میلادی برمیگردد، در پارکی به همین نام قرار دارد و بنیانگذار سلسلهی آتابی، شمسالدین الدنیز، همراه با همسر مورد علاقهاش -که نامش بر روی آرامگاه به جا مانده- در آن دفن شدهاند. خود گورها در طول دههی ١٩٥٠ به سنپترزبورگ برده شدند، اما داخل گودال، نمایشگاهی کوچک از عکسها و نقاشیهای مربوط به این قبرها و مناره -دروازه و مسجد تاریخی جمعه که تا قرن نوزدهم در کنار مقبره مانده بودند- را به نمایش میگذارد.
موزه قوچهای سنگی
در نزدیکی مومنه خاتون، موزهی قوچهای سنگی تاریخی در هوای آزاد قرار دارد، فضای موزه مثل پارک است و حالت گردشگاهی بزرگ و عجیب را تداعی میکند، چیزی که موجب زیبا شدن و غریب شدن فضای موزه میشود بدون شک، چشماندازی است که به کوههای آرارات و البته شهر مشرف است.
موزه فرش نخجوان
موزهی فرش در کاخ ِ اکنون بازسازی شدهی احسانخان، پادشاه نخجوان در قرن هجدهم قرار دارد. این موزه برای شناخت و تشخیص چهار سبک اصلی فرش آذری ایدهآل است. همچنین انواع گلیم،سوماکس و پالاز در این موزه به نمایش گذاشته شدهاند.
موزه حیدر علی اُف
با ساختمانی بزرگ و مجلل، محل نگهداری آثارِ زندگی رئیس جمهور سابق آذربایجان است. برای ورود به این موزه نیازی به پرداخت ورودی ندارید و جلوی آن، آبنما و فضای سبز جهت استراحت وجود دارد.
غار اصحاب کهف
یکی از مهمترین دیدنیهای نخجوان به شمار میآید و در ١٨ کیلومتری این شهر قرار دارد. این غار در انتهای یک جادهی باریک که از جاده اصلی جدا میشود، واقع شده. سر جاده اصلی یادمانی بزرگ از سیمان به رنگ سفید با پایههای صورتی وجود دارد که روی آن به زبان روسی نوشته شده: غار اصحاب کهف.
اجناس بازار در نخجوان ترکیبی است از کالاهای روسی، ترک، ایرانی و طبق معمول چینی! بازار ٥٧ یک بازار روباز است که به صورت غرفه‌ای تقسیم‌بندی شده است و هر روز جز یک‌شنبه دایر است، در بیرون این بازار هم میوه و سبزی و ماهی می‌فروشند. در نخجوان بازار مدرن هم پیدا میشود. مرکز تجارت مهمترین، مدرن‌ترین و بزرگ‌ترین پاساژ در نخجوان است و در طبقه‌ی بالایش، هتل تجارت واقع شده. الیش و ریش هم فروشگاهی است که صرفاً کالاهای تولید ترکیه -عمدتاً خوراکی- می‌فروشد و قیمت‌هایش هم با داخل ایران فرق چندانی ندارد. برای جابه‌جایی در سطح شهر، بهترین وسیله تاکسی است که همیشه هم در دسترس است. نرخ تاکسی‌ها مصوب و ثابت بوده و برای جابه‌جایی درون شهری مبلغی در حدود دوهزار تومان باید بپردازید. از لحاظ امکانات نیز، در تمام شهر صرافی، دستگاه خودپرداز و کافی‌نت -بیشتر از حد مورد نیاز! - پیدا خواهید کرد.
