شب با همه زیبایی اش ترسناک خواهد شد اگر نتوانید راهتان را در تاریکی پیدا کنید. امروز قصد داریم به شما یاد بدهیم اگر شب هنگام در مکان ناشناخته ای قرار گرفتید و دسترسی به هیچ ابزاری برای جهت یابی و پیدا کردن مسیر نداشتید،چکار کنید تا گم نشوید.

امروز قصد داریم به شما یاد بدهیم اگر شب هنگام در مکان ناشناخته ای قرار گرفتید و دسترسی به هیچ ابزاری برای جهت یابی و پیدا کردن مسیر نداشتید،چکار کنید تا گم نشوید.

قبل از هرچیز باید با چند ستاره و صورت فلکی آشنا شوید تا بتوانید از طریق آنها جهت یابی کنید.

ستاره قطبی

ستاره قطبی از معروفترین ستارگانی است که از سالها پیش راهنمای دریانوردان،هوانوردان ومسافران بوده است و چه بسا مسافرانی که در دشت و جنگل راه خود را گم کرده بودند، با استفاده از این ستاره که نشان دهنده شمال است توانستند به سلامت به خانه‌هایشان برگردند.

هر ستاره‌ای که بسیار نزدیک به امتداد محور زمین بر کره سماوی باشد جهت شمال (در نیمکره شمالی) یا جنوب (در نیمکره جنوبی) را نشان می‌دهد و ستاره‌ای با این موقعیت،محلش نسبت به ناظر ساکن روی زمین تغییر نمی‌کند.

ذات‌الکُرسی

خداوند کرسی یا کاسیوپیا (به انگلیسی: Cassiopeia)، از صورت‌های فلکی است که در نیم‌کره شمالی زمین دیده می‌شود. صورت فلکی ذات‌الکرسی شامل پنج ستاره است که به شکل W یا M قرار گرفته‌اند. هرگاه ستاره وسط W (رأس زاویه وسطی) را حدود پنج برابر فاصله آن «نسبت به ستاره‌های اطراف» به سوی جلو ادامه دهیم، به ستاره قطبی می‌رسیم.

دب اکبر 

صورت فلکی دبّ اکبر شامل هفت ستاره‌ است که به شکل ملاقه قرار گرفته‌اند: چهار ستاره آن تشکیل یک ذوزنقه را می‌دهند و سه ستاره دیگر مانند یک دنباله در ادامه ذوزنقه قرار گرفته‌اند. هر گاه دو ستاره‌ای که لبه بیرونی ملاقه را تشکیل می‌دهند (دو ستاره قاعده کوچک ذوزنقه) را [با خطی فرضی] به هم وصل کنیم، و پنج برابر فاصله میان دو ستاره، به سمت جلو ادامه دهیم، به ستاره قطبی می‌رسیم.

جهت‌یابی با ستاره قطبی

از آن ‌جا که ستاره‌ها به محور ستاره قطبی در آسمان می‌چرخند، ممکن است پیاله‌ی دب اکبر یا دیگر صورت‌های فلکی را صحیح یا وارون یا به پهلو ببینید. همچنین در نیم‌کره‌ی شمالی زمین، ستاره قطبی با تقریب بسیار خوب (حدود ۰٫۷ درجه خطا) جهت شمال جغرافیایی ( و نه شمال مغناطیسی ) را نشان می‌دهد؛ یعنی اگر رو به آن بایستیم، رو به شمال خواهیم بود.

البته در این نوع جهت یابی باید به نکاتی توجه کرد:

• صورت های فلکی ذات الکرسی و دبّ اکبر نسبت به ستاره‌ قطبی تقریبا رو به ‌روی یکدیگر و دور ستاره قطبی خلاف جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخند. این دو صورت فلکی هیچ‌گاه غروب نمی‌کنند. این دو همیشه در یک شب صاف قابل رویت اند. ولی اگر یکی از آن‌ها پشت کوه پنهان بود، با دیگری می‌توان ستاره قطبی را یافت. فاصله‌ی هر کدام از این دو صورت فلکی تا ستاره قطبی تقریباً برابر است.

• ستاره قطبی، خود آخرین ستاره دسته‌ ملاقه‌ صورت فلکی ملاقه‌ای شکل « دبّ اصغر » است. برخی ستاره‌های دبّ اصغر چندان پرنور نیستند و گاه ممکن است به راحتی دیده نشوند.

• اگر برای یافتن ستاره‌ها در آسمان از ستاره یاب ( افلاک نما ) استفاده می‌کنید، به‌ خاطر داشته باشید که ستاره یاب‌ ها موقعیت ستاره‌ ها را در زمان، تاریخ و موقعیت جغرافیایی ( طول و عرض جغرافیایی ) خاصی نشان می‌دهند.

• زمین دور محوری فرضی که از شمال و جنوب کره‌ی زمین می‌گذرد می‌چرخد. این چرخش زمین موجب می‌شود که ما تصور کنیم همه‌ی ستاره‌های آسمان حول محوری می‌چرخند ( حرکت ظاهری دارند )، که در محل محور گردش آنها ستاره قطبی می‌درخشد؛ ستاره پرنوری که در راستای محور گردش زمین قرار داد، و بدین دلیل در آسمان ثابت به نظر می‌رسد.

• هر چه از استوا به سوی قطب شمال برویم، ستاره قطبی در آسمان بالاتر دیده می‌شود. یعنی ستاره قطبی در استوا (عرض جغرافیایی ۰ درجه) تقریبا در افق دیده می‌شود  و در قطب شمال ( عرض جغرافیایی ۹۰ درجه ) تقریباً بالای سر دیده می‌شود. بالاتر از عرض جغرافیایی ۷۰ درجه‌ی شمالی عملا نمی‌توان  ستاره قطبی شمال را پیدا کرد.

جهت‌یابی با هلال ماه

باید توجه داشته باشید که  در زمان قرص کامل ماه نمی‌توان از این روش استفاده کرد. این روش جهت‌یابی چندان دقیق نیست، ولی حداقل راهنمایی تقریبی را فراهم می‌سازد.

اگر به دلیل وجود ابر یا درختان نمی‌توانید ستاره‌ها را ببینید، می‌توانید از ماه برای جهت‌یابی استفاده کنید.

ماه به شکل هلال باریکی تولد می‌یابد و در نیمه‌ های ماه قمری به قرص کامل تبدیل می‌شود و سپس در جهت مقابل هلالی می‌شود. در نیمه اول ماه‌های قمری قسمت خارجی ماه (برآمدگی و برجستگی ماه) مانند پیکانی جهت غرب را نشان می‌دهد. در نیمهٔ دوم ماه‌های قمری، تحدب ماه به سمت مشرق است. 

اگر خطی از بالای هلال به پایین آن وصل کنیم و ادامه دهیم، در نیمه‌ی اول ماه قمری شکل p و در نیمه‌ی دوم شکل q خواهد داشت.

اگر خطی فرضی میان دو نوک تیز هلال ماه رسم کرده و آن را تا زمین ادامه دهید، تقاطع امتداد این خط با افق، نقطه جنوب را [در نیم‌ کره شمالی زمین] نشان می‌دهد. 

روش‌های دیگر جهت‌یابی در شب:

خوشه پروین

دسته‌اى (حدود ده تا پانزده عدد ) ستاره، به شکل خوشه انگور، در یک جا جمع هستند که به آن مجموعه خوشه‌ی پروین می‌گویند. این ستارگان مانند خورشید از شرق به طرف غرب در حرکت هستند، ولى در همه حال دُم آن‌ها به طرف مشرق است.

ستارگان بادبادکی

حدود هفت،هشت ستاره در آسمان وجود دارد که به شکل بادبادک یا علامت سوال می‌باشند. این ستارگان نیز از شرق به غرب حرکت می‌کنند و در همه حال دنباله بادبادکى آنها بطرف جنوب است.

کهکشان راه شیری توده‌ی عظیمی از انبوه ستارگان است که تقریباً از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد یافته است. در شمال شرقی این راه باریک است و هر چه به سمت جنوب غربی می‌رود، پهن‌تر می‌شود. هر چه به آخر شب نزدیک‌تر می‌شویم، قسمت پهن راه شیری به طرف مغرب منحرف می‌شود.

خودتان قطب نما بسازید

روش دیگری که می توان برای مشخص کردن راستای شمال و جنوب استفاده کرد، ساختن یک قطب نمای ساده است. برای این کار نیاز به یک سنجاق آهنی و یک لیوان آب است. سنجاق باید سبک باشد تا روی آب شناور بماند و یا می توانید از یک کاغذ یا برگ درخت در زیر آن استفاده نمود تا سنجاق به زیر آب فرو نرود. البته با چرب کردن سنجاق به کمک روغن نیز می توان از فرو رفتن آن جلوگیری نمود.

چنانچه سنجاقی که به کار می بریم مغناطیسی باشد در این حالت آن را روی آب قرار می دهیم و سنجاق می چرخد و برای ما راستای شمال – جنوب را نشان می دهد. اما اگر سنجاق مغناطیسی نباشد باید به کمک یک پارچه پشمی آن را مغناطیسی کنیم و سپس این روش را به کار بگیریم.

این روش تنها راستای شمال-جنوب را مشخص می کند و  محل شمال یا جنوب را مشخص نمی کند و ما باید به کمک روش های دیگر محل قطب ها را مشخص کنیم یا آنها را حدس بزنیم.