شهر میبد آدم را یاد فیلم‌های تاریخی می‌اندازد؛ فیلم‌هایی كه آدم‌هایش در كوچه و پس‌كوچه‌های سقف‌دار می‌دوند تا برسند در خانه‌ای، بروند تو، كنار حوض بنشینند، دست‌ورویی آب بزنند و پا درون خانه كاهگلی قدیمی بگذارند.
سبك معماری خانه‌های میبد به خاطر آب و هوای كویری‌اش هنوز تا حد زیادی همان‌طوری دست نخورده مانده است. علاقه میبدی‌ها به اصالت‌شان موجب شده خیلی‌های‌شان حتی همین حالا هم خانه‌های‌شان را با نمای كاهگلی، بادگیر، هشتی و حوض بسازند.
حیاط وسط
خانه‌های میبدی مثل اغلب خانه‌های شهرهای كویری دیگر، حیاط‌شان در وسط است و اتاق‌ها دور تا دور قرار دارند. دلیلش هم معلوم است؛ این‌طوری در هر ساعت از روز دست‌کم یك اتاق هست كه سایه باشد و خنك بماند!
وسط حیاط هم یك حوض هست كه رطوبت هوا را حفظ می‌كند که این هم برای یك خانه كویری لازم است. حوض‌ها در قدیم اصلا پر و خالی نمی‌شدند. یك تنوره داشتند در وسط (چاه كوچكی به طول یك تا سه متر) كه به یك قنات می‌رسید كه در آن آب جاری بود؛ این‌طوری آب حوض درواقع آب جاری بود. الان دیگر هم قنات‌ها خشك شده و هم كسی حوض و حیاط ندارد.
تقّا، مهمانخانه و پوش
دور تا دور حیاط خانه‌های میبد سكوهایی به ارتفاع یك متر است كه میبدی ها به آن «تقّا» می‌گویند. این تقّاها به اتاق‌های مختلف خانه راه دارند. معمولا یكی از این اتاق‌ها یك ضلع كامل از حیاط را می‌گیرد و بزرگ‌ترین اتاق است كه به آن «مهمانخانه» می‌گویند. در اغلب خانه‌ها بادگیر هم بالای سر این اتاق است و هوای خنك را به آن وارد می کند. در روزهای خیلی گرم، بعضی از خانه‌های اعیانی یك پوشش بزرگ از پارچه محكم روی حیاط می‌كشند كه به آن «پوش» می‌گویند و این‌طوری حیاط سایه می‌شود.
زیرزمین و آب‌انبار
خانه‌های كویری حتما زیرزمین و آب‌انبار دارند. زیرزمین‌های این خانه‌ها خنك بوده و برای ذخیره مواد غذایی یا استراحت در روزهای گرم تابستان مناسب هستند.
پنجره‌های كوچك، پشت‌بام بزرگ
در یزد پنجره‌ها بزرگ نیستند. برخلاف سقف‌های بلند، اینجا كسی آمدن آفتاب تند روز و سرمای سخت شب را دوست ندارد. درعوض اگر خیلی دل‌شان آسمان بخواهد، روی پشت بام می‌خوابند و ستاره‌های آسمان كویر را تماشا می‌كنند.
سقف بلند
سقف خانه‌ها در میبد خیلی بلند است. برخلاف برج‌های شهر كه روز به روز سقف‌شان كوتاه‌تر می‌شود، سقف خانه‌های میبدی‌ها دست‌كم چهار متر بلندا دارد؛ این‌طوری در روزهای داغ كویر، گرما بالا می‌رود و پایین خنك می‌ماند. دیوارهای خانه‌های میبد را هم نه می‌شود كاغذدیواری كرد و نه رنگ روغنی زد. داغی روز و سوز شب، دیوارها را می‌تركاند تا جایی که ترك می‌خورند. برای همین دیوارها را تا نصفه سنگ یا كاشی می‌کنند و نیمه بالایی را همان‌طوری گچی می‌گذارند بماند تا زود ترك‌هایش ترمیم شود.
اگر به میبد سفر کردیم كدام خانه‌ها را ببینیم؟
خانه‌های زیبای تاریخی بسیاری در میبد هست كه هنوز آدم‌ها در آنها زندگی می‌كنند. كافی است روی پشت بام یكی از خانه‌ها بایستید و محل تك‌درخت‌های بلند را پیدا كنید كه اغلب ریشه در یك خانه خیلی قدیمی دارند. اما این خانه‌ها برای بازدید نیستند. تنها این چند خانه که در زیر آورده ایم به همت وراث صاحبخانه و میراث فرهنگی بازسازی شده‌اند.
خانه سالار
یك خانه اعیانی در نزدیكی بافت تاریخی مركزی شهر كه به شكل زیبایی بازسازی شده است. این خانه پس از مرمت كامل در اختیار پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی قرار گرفته است. اگر آنجا بروید می‌توانید كلی نقشه و اطلاعات در مورد شهر میبد کسب کنید.
خانه گلشن
این خانه در محله مهرجرد میبد که به‌تازگی بازسازی شده واقع است. ساکنان خانه تا همین چند سال پیش در آن سكونت داشتند که به همین دلیل بسیار سالم و دست‌نخورده باقی مانده است. این خانه حیاط اندرونی و بیرونی و دو بادگیر سالم دارد. خانه گلشن به‌زودی به عنوان هتل و رستوران آغاز به كار می‌كند.
خانه حاج ملك
یكی دیگر از خانه‌های قدیمی میبد است كه با سرمایه شخصی به هتل-رستوران تبدیل شده است. قیمت یك اتاق دوتخته در این هتل حدود 180 هزار تومان است كه در ایام كم‌مسافر (مثل الان!) ارزان‌تر می‌شود.
خانه آیتالله حائری‌یزدی
در روبه‌رویی خانه گلشن روی این خانه باز می‌شود. آیتالله حائری‌یزدی، موسس حوزه علمیه قم خانه‌اش در حال ترمیم برای تبدیل شدن به كتابخانه و مركز فرهنگی است.
