مسجد جامع سمنان در قرن نخست هجری ساخته شده و در طول تاریخ از لحاظ مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. سبک معماری این بنا، به شیوه معماری آذری می باشد.

صنیع الدوله در کتاب مرآت البلدان در این باره می‌نویسد: در زمان خلافت علی بن ابیطالب، ایشان فرمودند که از کوفه تا بخارا ۱۰۰۱ مسجد بنا کنند، در حکومت عبدالله بن عمر، ثروتمندان سمنان مسجد کنونی این شهر را ساختند ولی این بنا دارای چندان شکوهی نبود.

پس از آن بارها افراد زیادی بر بنای ابتدایی افزودند، مانند گنبد باختری و شبستان شمالی را با مار خواجه‌وند را خواجه ابوسعید سمنانی و خواجه نظام‌الدین در دوران سلطنت سنجر سلجوقی ساختند و شبستان جنوبی را شیخ رکن‌الدین علاءالدوله سمنانی در زمان وزارت ارغون‌خان بنا نمود و چون خرابی به وجود آمده بود، در زمان فتحعلی شاه، ذوالفقارخان به تجدید آن پرداخت. مسجد خاوری را خواجه کیقباد بن ملک شرف‌الدین سمنانی ساخته و ایوان متصل به گنبد را خواجه عزالدین محمد بالیچه سمنانی وزیر میرزا شاهرخ بنا کرده.

مناره مسجد جامع سمنان یکی از منارهای تاریخی ایران متعلق به دوره سلجوقیان به شمار می‌رود که در گوشه شمال شرقی مسجد جامع قرار دارد. ارتفاع این منار از سطح زمین ۳۱/۲۰ متر می‌باشد و از روی بام به ارتفاع ۲ متر کتیبه‌ای با طرح و نقش بسیار زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده‌است. این بنا قدیمی ترین منار جنبان ایران می باشد در مركز این منار محوری چوبی قرار دارد كه با تكان دادن آن كل منار حركت می كند.