سیرجان کرمان در کنار تمام جذابیت هایش، یک ویژگی منحصر به فرد دارد که در هیچ جای دیگر ایران مشابهش را نمی بینید؛ چپق هایی رو به آسمان!
این چپق ها البته با چپق هایی که قدیمی ها دود می کردند تفاوت زیادی دارد. آنها بادگیرهایی هستند که با آجر و ملات ساخته شده اند و وظیفه شان خنک کردن خانه سید علی اصغر رضوی بوده است.
او یکی از پزشکان شهرستان سیرجان در دوره پهلوی اول بوده که حالا بادگیرهای خانه اش در بلوار دکترصادقی، کوچه حاج رشید به عنوان یک میراث ملی شناخته شده و در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ۶۴۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ماجرای ساخت این بادگیرها، به کشف معمار آنها، سید مهدی شجاعی برمی گردد. او که در یک سفر دریایی متوجه تهویه خوب استراحتگاه کشتی شده بود، با کمی دقت متوجه فرم خاص دودکش های کشتی شد و نتیجه گرفت اگر آنها را در بادگیرهای خانگی استفاده کند، می تواند هوای خنک تری را به داخل خانه بکشاند.
بادگیرها برجک هایی هستند که روی بام خانه های کویری ساخته می شوند و در قسمتی از آن یک حوضچه قرار دارد. بادگیرها باد را به داخل هدایت می کنند و با برخورد باد به آب حوضچه، فضا خنک می شود.
بادگیرهای چپقی اما به جای فضای مکعبی شکل خارجی، چند لوله خم زانویی دارند که با شبکه های هندسی منظمی به هم مرتبطند و باد را از جهت های مختلف به خانه هدایت می کنند. البته زیبایی این بادگیرهای چپقی فقط به خاطر فرم خاص آنها نیست. بدنه خارجی لوله های بادگیر با قطعات کوچک آجرهای هندسی شش ضلعی تزئین شده و جلوه زیبایی به بنا داده است.
اگر دوست دارید نمونه های دیگری از بادگیرها را ببینید، باید راهی شهرهای کویری دیگری مثل یزد، گناباد، طبس، کرمان، بم و زاهدان شوید.
بادگیرهای این شهرها از معروف ترین نمونه های معماری سنتی کویر ایران هستند و البته شکل ظاهری شان تقریبا به هم شباهت دارد. یعنی مکعب های چهارگوشی که در دیوارهای چهارگانه آنها چند سوراخ و شکاف تعبیه شده است.
