استان لرستان را بیشتر با جاذبه‌های طبیعی‌اش می‌شناسد كه بی‌شك وجود این جاذبه‌های خدادادی این استان كشور عزیزمان را تبدیل به یكی از توریستی‌ترین و دیدنی‌ترین استان‌ها كرده است.
اما علاوه بر این جاذبه‌ها، زیبایی‌های دیگری نیز در این استان وجود دارد كه ما می‌خواهیم در این مطلب به ۵ تا از آن‌ها اشاره كنیم. ۵ بنای تاریخی و زیبا كه دل هر بیننده‌ای را با خود می‌برد.
مسجد جامع بروجرد، استان لرستان
مسجد جامع بروجرد یكی از شاخص‌ترین بناهای تاریخی ایران است که با قدمتی چند صد ساله، ویژگی‌های معماری اسلامی و باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است.
مسجد جامع بروجرد یكی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است كه در قرن دوم تا سوم هجری در یكی از محله‌های تاریخی شهر به نام دودانگه ساخته شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر‌به‌فرد لرستان و شهر بروجرد محسوب می‌شود.
بر اساس تخمین مورخان، طاق میانی این مسجد آتشكده‌ای باستانی بوده كه پس از ورود اسلام و گسترش آن به ایران به مسجد تبدیل شده است.
گنبد مسجد كه در قسمت میانی ساختمان بنا شده تا سطح زمین ارتفاعی برابر ۲۰ متر دارد و دو گلدسته آن كه در سال ۱۲۰۹ هجری قمری ساخته شده در دو طرف گنبد قرار دارد.
بر بالای محراب و دیوارها كلمات مقدس و آیات قرآن با آجر و خط كوفی نوشته و بر بالای درب غربی مسجد نیز سنگ نوشته‌ای وجود دارد كه تاریخ ورود شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۲ هجری قمری به بروجرد را نشان می‌دهد.
معماری مسجد جامع بروجرد از شاهكارهای تاریخی معماری ایران است كه ویژگی‌های معماری اسلامی و باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است.
یكی از دیدنی‌های این مسجد منبر چوبی ۹پله آن است كه بسیار هنرمندانه ساخته شده و حكاكی روی آن، تاریخ ۱۶۰۸ هجری قمری را نشان می‌دهد. این بنا در گذشته به صورت یك مجموعه شامل مسجد، حمام، آب انبار، غریب‌خانه (آبریزگاه كنونی)، میدان و سایر متعلقات بوده كه امروزه بخشی از این آثار از بین رفته است.
بنای موجود مسجد از نظر شکل از نوع مساجد تك‌ایوانی است كه دارای دو درب ورودی در جهت‌های شرق و غرب بوده و شامل یك حیاط مركزی مستطیل، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و یك شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مركزی است.
بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته، قدیمی‌ترین بخش این مسجد، فضای زیر گنبدخانه است كه مربوط به اواسط قرن چهارم هجری است و شواهد آن در عمق ۱۸۰ سانتی‌متری از كف فعلی مسجد به‌‌صورت سالم یافت شده است.
مسجد جامع بروجرد كه به شماره ۲۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده به عنوان یكی از شاخص‌ترین بناهای تاریخی بروجرد در ایام سال مورد توجه مسافران و گردشگران است.
قلعه فلک‌الافلاک در استان لرستان
این قلعه زیبا و دیدنی با ۵۳۰۰ متر مربع مساحت بر فراز تپه‌ای در مرکز شهر خرم‌آباد، با چشم‌اندازی فوق‌العاده زیبا قرار گرفته است. حریم این تپه باستانی، از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم‌آباد و از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک‌الافلاک محدود می‌شود. فلک‌الافلاک در لغت به معنای «سپهر سپهران» است. قلعه فلک‌الافلاک با نام‌های گوناگونی در طول زمان شناخته شده است.
دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم‌آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان از آن جمله‌اند. قلعه خرم‌آباد از دوره قاجار به بعد با نام فلک‌الافلاک ضبط شده است. با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره‌ای به دوازده برج فلکی باشد، ممکن است نام فلک‌الافلاک نیز از همین جا ریشه گرفته باشد.
نام قدیم آن که به دوران ساسانیان بر می‌گردد، دژ شاپور خواست بوده و دارای ۸ برج مدور و دیوارهای بلند و مستحکم است. وسعت محوطه باستانی که محل واقعی تحولات تاریخی بناست، حدود ۴۰۰×۳۰۰ متر مربع و ارتفاع تپه با احتساب دیوارهای بنا از سطح خیابان‌های مجاور حدود ۴۰ متر است. فضای داخلی بنای فعلی به چهار تالار نسبتا بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. ابعاد حیاط اول ۵/۲۲×۳۱ متر و ابعاد حیاط دوم ۲۱×۲۹ متر است.
در ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده است.دورتا دور قلعه را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی است و راه ورود به فلک‌الافلاک را دشوارتر میکند. نام این قلعه به مفهوم آسمان نهم و بالاترین فلک است که به طور مجازی دست‌نیافتنی بودن آن را می‌رساند.
احداث بنا بر فراز صخره‌های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی خرم‌آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگی‌های اصلی بنا به شمار می‌آیند. از سوی دیگر نزدیکی بنا با غارهای پیش از تاریخ دره خرم‌آباد و دیگر آثار دوران تاریخی مانند سنگ نوشته، مناره آجری، آسیاب گبری، پل شاپوری و گرداب سنگی بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با آثار یاد شده است.
سنگ نوشته ای در استان لرستان
در مركز شهر خرم آباد (ضلع شرقی خیابان شریعتی) و در مسیر قدیمی شاپور خواست به خوزستان سنگ نوشته‌ای به شكل مكعب كه به صورت یكپارچه متصل به صخره‌ای طبیعی بوده است، قراردارد. ارتفاع متون كتبیه‌دار با احتساب دوپله در چهار ضلع سنگ نوشته ۳۴۴ سانتی‌متر است این كتیبه به خط كوفی و زبان فارسی دور تا دور ستون سنگی تحریر شده است در گذشته به بردنوشته معروف بوده است.
كتیبه با بسم‌الله شروع شده و موضوع آن مربوط به حكم امیر اسفهسالار كبیر ظهیرالدین و الدوله معین الا‌سلام طغرل لتكین ابوسعید برسق در خصوص بخشش علفچر درچراگاه‌های شاپورخواست و ممنوعیت برخی سنت‌هایی ناپسند در عهد سلطنت ملكشاه سلجوقی به تاریخ ۵۱۳ هجری قمری است. این یادمان فرهنگی مربوط به دوره سلجوقی و به شماره ۳۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مناره آجُری زیبا در استان لرستان
مناره آجُری یکی از آثار باستانی شهر خرم‌آباد و متعلق به قرن چهارم هجری قمری است. این بنا با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی بنا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن ۵/۴ متر است و با پیمودن ۹۹ پله دورانی می‌توان به بام مناره صعود كرد. بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره (پارك، میدان شقایق فعلی) بیانگر وجود تاسیساتی نظیر كاروانسرا و مسجد و .... گرداگرد بنا در گذشته است.
با توجه به سبك معماری بنا، احتمالا تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروایی دیلیمان برمی‌گردد. بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی كاهش یافته و اكنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۳۰ متر می‌رسد. قطر بنا در پایین‌ترین قسمت به ۵/۴ متر كاهش می‌یابد. فضای داخلی آن از ۹۹ پله تشكیل شده است و ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است. این بنا ارزشمند مربوط به دوره آل بویه (دیلمیان) است.
پل آجری در استان لرستان
پل آجری در مركز شهر خرم‌آباد و بر روی رودخانه گلال واقع شده است. این پل دو قسمت شرقی و غربی شهر را به هم متصل نموده و دارای ۲۴ چشمه طاق است. طول آن بیش از ۳۵۰ متر، پنهای آن ۵/۸ متر و ارتفاع آن از كف رودخانه تا روگذر پل ۸ متر است. مواد و مصالح آن در قسمت پایه‌ها از سنگ‌های تراشیده شده با ملات آهك و گچ و پایه‌های چشمه طاق‌ها از آجر ساخته شده است. برسینه‌ای شمالی پل كتیبه‌های سنگی نصب شده است كه با حروف مقطعه نوشته شده و به عنوان طلسم معروف است.
بخش میانی پل و شاه‌نشین آن شباهت زیادی با شاه‌نشین پل خواجو در اصفهان دارد كه در اثر سیل تخریب شده و مجددا با سیمان مرمت شده است. این اثر ارزشمند در زمان شاه سلطان حسین صفوی ساخته شده ومنسوب به حسین خان والی لرستان است. این پل در دوره قاجاریه به پل محسنیه معروف شد. این بنا به شماره ۲۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
