ماده اصلی تشکیل دهنده خمیردندان‌ها ساینده‌ها هستند و شاید برخی به دلیل وجود مواد ساینده خمیردندان‌ها را مضر بدانند، اما در کنار ساینده‌ها مواد مکمل بسیاری در خمیردندان وجود دارد.
در صورتی که ترکیبات و میزان مواد ساینده موجود در خمیردندان از سوی کارخانه‌ها به اندازه استاندارد استفاده شوند، هیچ ضرری برای دندان‌ها نخواهند داشت و فقط به مسواک کمک می‌کنند تا میکروب‌ها و باقیمانده مواد غذایی سطح و بین دندان‌ها از بین برود.
فلوراید ماده‌ای ضدپوسیدگی است و باعث بازسازی و ترمیم سطح مینای دندان می‌شود. علاوه بر آن به واسطه فلوراید، سطوحی که پوسیدگی در آن شروع شده یا مستعد پوسیدگی هستند دوباره ترمیم می‌شوند.
مواد دیگری نیز در ساخت خمیردندان استفاده می‌شود که برخی از آن‌ها بستگی به کارخانه سازنده دارد؛ برای مثال کارخانه‌ای برای تولید خمیردندان از کلسیم، فسفر و یا ترکیب آن استفاده می‌کند که باعث می‌شود کلسیم و فسفری که از سطح مینا برداشته شده جایگزین شود و همچنین موجب افزایش بزاق دهان و کاهش پوسیدگی دندان‌ها شود.
کارخانه‌های سازنده موظفند روی تیوپ و جعبه خمیردندان مواد تشکیل دهنده، ترکیبات و غلظت آن‌ها را ذکر کنند و از آنجایی که نظارت سازمان‌های بهداشتی بر روی خمیردندان‌ها قابل توجه است، تولیدکنندگان تلاش می‌کنند تمام مواردی که برای این فرآورده ذکر شده است، برآورده کنند.
تمامی خمیردندان‌های معمولی با نشان تجاری معتبر، ویژگی‌های یک خمیردندان مناسب را دارند.
خمیردندان از جمله کالاهایی است که مصرف کنندگان قادر به تشخیص و مقایسه مارک‌های مختلف آن نیستند. تنها بر حسب مورد است که مصرف‌کننده‌ها باید به نشان خمیردندان توجه کنند، برای مثال افرادی که از بیماری‌های لثه رنج می‌برند و مسواک زدن برایشان دردناک است، باید از خمیردندان‌هایی که میزان حساسیت دندان را کم می‌کنند، استفاده کنند.
برای کودکان به دلیل اینکه خطر خوردن خمیردندان وجود دارد، بهتر است خمیردندان‌های مناسب برای کودکان استفاده شود، زیرا این خمیردندان‌ها درصد فلوراید کمتری دارند و در صورت بلعیدن خطری متوجه کودک نخواهد شد.
علاوه بر خمیردندان‌هایی که برای افراد سیگاری وجود دارند و جرم‌های روی دندان این افراد را از بین می‌برند، خمیردندان‌هایی وجود دارند که جنبه دارویی دارند و حتما باید با تجویز پزشک مصرف شوند، زیرا غلظت فلوراید در این نوع خمیردندان‌ها، پنج برابر خمیردندان‌های معمولی است.
به دلیل تنوع مواد مفید و مکمل‌ها در خمیردندان‌ها، بهتر است مصرف‌کنندگان نوع خمیردندان‌ها را نیز مانند سایر مواد آرایشی بهداشتی هر از چندگاهی تغییر دهند.
محاسن استفاده از خمیردندان مناسب بیشتر از معایب آن است. متاسفانه ما ایرانی‌ها به خاطر فرهنگ‌مان عادت داریم پس از مسواک زدن، دهان را با مقدار زیادی آب شست‌وشو دهیم، در صورتی که لازم نیست پس از استفاده از خمیردندان، دهان با میزان زیادی آب شستشو داده شود و بهتر است تنها مواد اضافی از دهان خارج شوند، چراکه خمیردندان حاوی مواد محافظ برای دهان و دندان و باقی ماندن آن‌ها در دهان مفید است.
به هیچ عنوان مواد دیگری مانند نمک نباید جایگزین خمیردندان شود، زیرا نمک فلور طبیعی دهان را از بین می‌برد و به بافت‌های دهان آسیب می‌رساند.
در بسیاری موارد استفاده از نخ دندان، مکمل مسواک و خمیردندان است و حتما باید استفاده شود، بویژه به افرادی که دندان‌های فشرده یا نامنظمی دارند کمک می‌کند بهداشت دهان و دندان‌شان کامل شود.
در کودکان زیر شش سال بهتر است نخ دندان با نظارت والدین استفاده شود تا به لثه‌ها آسیبی نرسد. باقی ماندن طولانی مدت مواد غذایی میان دندان‌ها موجب تولید اسید و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود و شست‌وشوی طبیعی با بزاق دهان نیز نمی‌تواند، باقیمانده غذای میان دندان را از بین ببرد.
حال به شما می گوییم که چه خمیردندانی برای کودکان و بزرگسالان مناسب است.
خمیردندان مناسب برای کودکان
اجزای خمیردندان های کودکان متناسب با سن آن‌ها تعدیل شده‌اند. هدف از این کار اینست که با کاربرد آن‌ها، هم دندان های کودک تمیز شوند و سالم بمانند و هم عارضه خاصی برای کودک نداشته باشد. همچنین نوع بسته بندی و طعم خمیردندان های کودکان، عموما به صورتی است که برای آن‌ها جذاب باشد.
از آنجا که بلع ناخواسته خمیردندان در کودکان حین مسواک زدن خطرناک بوده و می‌تواند منجر به ایجاد مسمومیت حاد (از عوارض گوارشی مثل استفراغ تا عوارض قلبی) یا مزمن فلوراید (تغییر رنگ‌های قهوه‌ای نازیبا روی دندان های دایمی) شود، بهتر است برای بچه‌های زیر سه سال، دندان‌ها بدون کاربرد خمیردندان مسواک زده شوند، یا از خمیردندان های بدون فلوراید مخصوص کودکان زیر سه سال استفاده گردد.
برای بچه‌های بزرگ‌تر بهتر است از خمیردندان های مخصوص کودکان که هم سایندگی کمتری دارند و هم میزان فلورایدشان مناسب سن کودک است، آن هم به مقدار کم (اندازه یک نخود) استفاده شود.
ضمنا باید کودک را تشویق کرد حین مسواک زدن، مکررا کف خمیردندان را از دهانش خارج کند.
خمیر دندان مناسب برای بزرگسالان
پاسخ این سوال بستگی به این دارد که هدف و انتظارات فرد از کاربرد خمیردندان چه باشد؟ به عنوان مثال افرادی که بهداشت دهانی خوبی دارند و دندان و لثه‌هایشان سالم و طبیعی است، لزومی ندارد خمیردندن خاصی استفاده کنند، ولی فردی که مبتلا به بیماری یا مشکل خاصی در دهانش است، باید با مراجعه به دندانپزشک و مشاوره با وی، خمیردندان خود را انتخاب کند. به عنوان مثال:
- برای فردی که بر اساس تشخیص دندانپزشک، مبتلا به ضایعات پوسیدگی اولیه است، خمیردندان های محتوی فلوراید بالا‌تر ارجحیت دارد.
- فردی که دندان‌هایش سالم هستند، ولی به دلیل تحلیل لثه و استخوان در ناحیه طوق دندان، مبتلا به حساسیت و درد لحظه‌ای دندان به سرما یا گرما شده است، احتمالا بهتر است با نظر دندانپزشک، مدتی از خمیردندان ضدحساسیت استفاده کند. البته معمولا این افراد باید جهت رفع اساسی مشکل شان، به یک دندانپزشک متخصص بیماری های لثه مراجعه کنند.
- اگر در فردی باوجود رعایت بهداشت دهان، تشکیل جرم دندانی با سرعت بالایی صورت می‌گیرد، خمیردندان های ضدجرم می‌توانند کمک کننده باشند.
نکته آخر اینکه ...
خمیردندان یک محصول کمکی جهت حفظ سلامت دهان و دندان هاست و نباید از آن انتظارات غیرواقعی داشت.
مسواک زدن صحیح دندان‌ها دو بار در روز (هر بار حداقل به مدت پنج دقیقه) و نیز استفاده روزانه از نخ دندان و در کنار آن استفاده از سایر محصولات بهداشت دهانی مانند دهانشویه، آدامس‌های بدون قند و غیره با نظر دندانپزشک، به حفظ سلامت دهان و دندان‌ها کمک می‌کند.
ضمنا مراجعه دوره‌ای منظم به دندانپزشک جهت معاینه دندان‌ها و گرفتن مشاوره‌های لازم و پرهیز از مصرف مکرر خوراکی های پوسیدگی زا در طول شبانه روز هم ضروری است.
