تصور کنید وسط یک خانه بزرگ هزار متری ایستاده اید و ارسی های بلند با شیشه های رنگی شان در آب حوض سایه می اندازند. تالار طویل و سقف بلند خانه با گلکاری های گچی پوشانده شده و بهار خواب خانه روزی جای مردمی بوده که به حق نامه خانه را جواهر گذاشته اند.
خانه جواهری البته به دلیل مالکانش به این نام شناخته می شود اما اگر گذرتان به آنجا بیفتد می بینید که واقعا کم از جواهر ندارد. خانه جواهری یکی از دیدنی ترین خانه های سنندج است که از دوران قاجار به جا مانده و با معماری سنتی و قدیمی و خشت و گلی اش یک تکه جا مانده از بهشت در این شهر به نظر می رسد.
خانه شیخ جواهری کوهپایه در محله گرمابه و در ضلع غربی مسجد خواجه یعقوب واقع شده و وسعتش به هزار متر می رسد. این خانه که تا چند سال پیش مورد استفاده قرار می گرفت، از نوع گودال باغچه ای است و به صورت مربع شکل ساخته شده و اتاق هایش با گچ بری های زیبایی تزئین شده اند.
اتاق های خانه از نوع «سه دری» هستند و در دو طبقه جای گرفته اند و هر کدام تاقچه هایی دارند و درهایی با شیشه های رنگی. خانه برجکی دارد که با راه پله گلی به آن می رسید. این برجک برای دیده بانی و محافظت از خانه هزار متری جواهری ساخته شده بود. بام خانه را خشتی ساخته اند و تالار زیبای خانه با نقش ونگار های بسیار چشم نوازی تزئین شده است.
سقف اتاق ها گنبدی و ضربی است و ایوانی دارند که روزگاری در آنها گل و گلدان و قالیچه پهنی گذاشته می شد.
خانه جواهری ها به سبک همه خانه های قاجاری حوضچه ای هم دارد که هشت ضلعی است و توسط پنج دری چوبی به فضاهای ضلع غربی و حیاط ارتباط می یابد. هم البته یک حوض مستطیل شکل دارد که آب آن هوای سرداب زیر تالار و اتاق های جانبی را خنک می کرده است.
برای دیدن این خانه زیبا و تاریخی باید به سنندج سفر کنید و در خیابان شهدا، محله قلعه چهارلان سراغ آن را بگیرید. این خانه در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۴۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
