آنقدر كه اركیده گلی لوكس به نظر می‌رسد، افرادی خاص سمت خریدن و نگهداری‌اش می‌روند. شاید باورش سخت باشد كه بتوان گلدان اركیده را در خانه نگه داشت اما چه باور كنیم و چه نكنیم، این گیاه با عشوه و ناز و ادا و البته گران، می‌تواند یك گل آپارتمانی باشد! هر چند تكثیرش خیلی سخت به نظر می‌رسد و نیاز به شرایطی خاص و محیط كشت آزمایشگاهی دارد اما نگهداری گلدانش در خانه، چندان هم غیر ممكن نیست. اركیده میان گیاهان، بعد از خانواده كاسنی، دومین خانواده پرتعداد محسوب می‌شود.

یكی از علت‌هایی كه اركیده را تا این حد جذاب كرده، ماندگاری طولانی آن در گلدان و حتی به صورت گل شاخه بریده است. اركیده در گلدان سه تا شش ماهی پشت سر هم گل می‌دهد و به صورت شاخه بریده تا یك ماه می‌تواند همچنان بدرخشد. یكی از ویژگی‌های اركیده كه كمتر كسی از آن خبر دارد، این است كه این گل بسیار كم توقع است و با چند تكنیك ساده و با كمترین نگهداری می‌تواند به محیط خو كند.

گلی پر از فایده

نام دیگر خانواده اركیده «ثعلب» است. شاید باور نكنید كه ثعلب بستنی‌های سنتی كه خیلی هم محبوبند، از نوعی اركیده كه در كوه‌های «باغرو» در حوالی آستارا و اردبیل می‌روید، گرفته می‌شوند. البته برخی گونه‌های اركیده هم مصارف دارویی دارند. مثلا بومی‌های استرالیا از میوه نوعی اركیده به عنوان داروی ضدبارداری استفاده می‌كنند. وانیل طبیعی كه البته در ایران فرهنگ استفاده از آن هنوز جا نیفتاده هم جزیی از یك گل اركیده است. در چین پیاز یك گونه اركیده به عنوان یك دمكرده آرامبخش استفاده می‌شود.

در كره گونه‌ای دیگر حاوی عامل ضدسرطان است. در سراسر آسیا این گل نقش كلیدی در زندگی مردم دارد. در جزایر آنتیل برای درمان مسمومیت استفاده می‌شود. در ژاپن از شیره نوعی از آن چسبی تهیه می‌شود كه در صنایع دستی كاربرد دارد. در گواتمالا نیز درجشن‌های مذهبی جای دارد و در كاستاریكا گلی ملی است.

چگونه آبیاری كنیم

اركیده‌ها دوست ندارند تا مرزخشكیدگی و پژمردگی بی‌آب بمانند. به همین خاطر باید قبل از خشك شدن كامل گلدان، آن را آبیاری كرد و البته به همان نسبت به سر كردن در شرایط ماندابی حساس هستند. پس باید صبر كرد تا دوباره تقریبا نزدیك به خشك شدن برسد و بعد آبیاری‌اش كرد. حدود یك‌بار در هفته تا 10 روز یك‌بار، تقریبا بهترین فاصله آبیاری است. در زمستان‌ها كه لوازم گرمایشی روشن شده و رطوبت هوا كم می‌شود، نیاز به آبیاری بیشتر خواهد بود. مراقب باشید روی غنچه‌ها و شكوفه‌ها آب نریزد كه عمر گل‌ها كم می‌شود.

برای اینكه رطوبت خیلی بهتر به ریشه‌های اركیده برسد، در خاك این گیاه از دانه‌های سنگ‌های سبك معدنی مثل پرلیت و لیكا یا حتی پوكه‌های معدنی درشت همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس (بقایای نوعی خزه) یا كوكوپیت (نوعی خاک از الیاف درخت نارگیل) استفاده می‌شود. ریشه اركیده با چسبیدن به این مواد، رطوبت را به آرامی از آنها می‌گیرد.
 

برای تزیین آشپزخانه

اركیده‌ها روش جالبی در گلدهی دارند. اگر بعد از تمام شدن غنچه‌ها ساقه گل‌دهنده را بررسی كنید، ممكن است روی ساقه زبانك‌های سبز یا قهوه‌ای ببینید كه از ساقه‌های گل‌دهنده جانبی حفاظت می‌كنند. در صورت وجود چنین زبانك‌هایی ساقه گل‌دهنده را قطع نكنید. با رشد ساقه‌های جانبی دوباره گلدهی را در پیش خواهید داشت.

این گلدان‌ها دارای سیستم مخزن منحصر به فردی هستند كه به تدریج آب را برای تغذیه گیاه فراهم می‌كنند.  این طرح برای طراحی گیاهان در آشپزخانه عالی است. هر چند نمونه داخلی از آن ندیده‌ام و در فروشگاه‌های كانادا به فروش می‌رسد اما می‌تواند منبع الهام خوبی برای دوستداران اركیده باشد.

باغ شیشه‌ای بسازیم

اركیده‌ها یكی از گل‌هایی هستند كه می‌توان آنها را به شكل تراریوم نگهداری كرد. نیازی نیست كه گیاه را از داخل گلدان خارج كرده و با ریشه و خاكش وارد ظرف شیشه‌ای كنید بلكه با همان گلدان در یك حباب شیشه‌ای متناسب قرار دهید. مهم‌ترین علتی كه اركیده به تراریوم جواب می‌دهد، این است كه رطوبت حدود 80 درصد بهترین شرایط برای نگهداری آن است.

یكی از مهم‌ترین افزودنی‌هایی كه می‌توان به خاك گلدان‌های اركیده در تراریوم اضافه كرد، زغال چوب است. زغال چوب از رشد باكتری در محیط تراریوم جلوگیری می‌كند. زغال همه جا یافت می‌شود اما می‌توانید آن را از گلفروشی‌های تخصصی هم بخواهید.
 

قیم لازم دارد

اگر دقت كنید می‌بینید كه همیشه ساقه‌های بلند اركیده‌ها با كمك یك قیم نگهداری می‌شوند. حتما برای حمایت این ساقه‌های شكننده آنها را با یك گیره یا سیم به دور یك قیم تزیینی (همان‌طور كه در شكل می‌بینید) محكم كنید.

اگر دیدید برگ‌های گیاه‌تان شروع به ریزش كرده است، آب اضافی گلدان را خالی كنید. معمولا هم در اثر سرما رشد گیاه خودبه‌خود متوقف می‌شود. حداكثر درجه حرارت درتابستان 27 و در زمستان 10 درجه است. اركیده‌ها پنجره‌های شرقی با نور خوب را می‌پسندند. اگر نور شرق ندارید، نور جنوبی بهترین انتخاب است. البته نور مستقیم به‌شدت مضر است و باید حتما از پشت یك پرده حریر یا به صورت غیر مستقیم به گلدان بتابد. پنجره‌های غربی و نورشان بدترین نوع نور برای اركیده‌ها هستند.

این گل اسرار آمیز

وجود چند نوع گل اركیده با شكل‌های عجیب و غریب، هر چه بیشتر این گل را اسرارآمیز كرده است. مثلا یك نوع اركیده كه چند سال پیش اعلام شد منقرض شده است شكل و شمایلی شبیه روح دارد. نوعی دیگر كه به حواصیل شبیه است. اركیده زنبور و اركیده‌ای كه شبیه صورت یك میمون است. اگر برای شما هم سوال است كه دلیل این شباهت‌های عجیب چیست، دانشمندان علم گیاه‌شناسی پاسخ می‌دهند كه اركیده  با این‌كار حشرات را به سمت خود جذب می‌كند تا با انجام بهتر عمل گرده افشانی بقای نسل خودش را تضمین كند.

چطور تقویتش كنیم

اركیده گونه‌های زیادی دارد اما دو گونه آن از نظر تجاری معروف‌‌تر هستند؛ فالانوپسیس كه به اركیده پروانه‌ای یا اركیده شاپركی معروف است و سیمبیدیوم. فصل گلدهی و زمان گلدهی اركیده‌ها متفاوت است. اركیده‌‌ها معمولا از اواخر آذر ماه شروع به گلدهی می‌كنند و تا چند ماه گل دارند. پس از گلدهی، مدتی استراحت و بازسازی نیاز هست تا دوباره به گل بنشیند. بهتر است برای كوددهی از كودهایی استفاده كنید كه به مرور تجزیه و آزاد می‌شوند. كودهای مخصوص اركیده در گلفروشی‌های تخصصی پیدا می‌شود اما از كودهای معمولی كه قابل حل در آب هستند هم می‌‌توان استفاده كرد. اما نكته مهم این است كه در طول ماه‌های سرد سال كوددهی را باید كمتر كرد.

همین‌طور وقتی گیاه به شكوفه رفته است، كوددهی باعث می‌شود طول عمر گل‌ها كمتر شود. گاهی از خزه و ماسه هم در این مخلوط استفاده می‌شود. ریشه‌هایی كه بعضی مواقع از گلدان بیرون می‌آیند، علامت خوبی برای سلامتی گیاه ما هستند. وظیفه این ریشه‌ها جذب رطوبت هواست. سعی نكنید ریشه‌ها را داخل خاك گلدان با فشار فرو ببرید. به خاطر داشته باشید كه اركیده‌ها هوای مرطوب را بیشتر می‌پسندند و بد نیست كه گاهی برگ‌های اركیده را با اسپری آب مرطوب كنید. معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاك گلدان را عوض كرد.