اجتهاد اولین بار توسط ابوبکر به کار نرفته است و اولین بار پیامبر آن را به کار برده است و این بر می‌گردد به زمانی که یمن، اسلام آورده بود و اولین چیزی که نیاز داشت یک قاضی خوب بود، پیامبر(ص) می‌خواست معاذ بن‌جبل را به یمن بفرستد و با او مصاحبه‌ای کرده و پرسید چگونه قضاوت خواهی کرد که او گفت از روی قرآن و سنت، سپس پیامبر(ص) پرسید اگر حکمی در این دو نبود چه می‌کنی؟
مجتهد و اعلم را از سه راه مى توان شناخت، اوّل: خود انسان یقین كند، مثلا از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد. دوم: دو نفر عالم عادل كه مى توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد و اعلم بودن او را تصدیق كنند به شرط آنكه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. سوم: عدّه اى از اهل علم كه مى توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا مى شود، مجتهد و اعلم بودن او را تأیید كنند و بنابر اقوى یك نفر ثقه كفایت مى كند.
