«تازه فهمیدم سرطان دارم. حالا نمی دانم که چه غذایی برایم خوب است و دور کدام غذاها را باید خط بکشم. اینکه دکترم می گوید غذای سالم بخورم یعنی فقط میوه و سبزی؟».
«چند وقتی است شیمی درمانی می شوم و تهوع و استفراغ بعد از نوبت شیمی درمانی امانم را بریده است. شنیدم با رژیم غذایی می شود این علائم را کنترل کرد: اما نمی دانم چطور.» یا «سرطان سینه خیلی در خانواده مادریم شایع است. در یک مقاله اینترنتی خوانده ام که بعضی از میوه ها و سبزی ها ضدسرطان اند. این مسئله چقدر واقعیت دارد؟» کارشناسان و متخصصان تغذیه سوالاتی از این دست را زیاد می شنوند. آیا تغذیه در پیشگیری و درمان سرطان موثر است؟» آیا با یک برنامه صحیح غذایی می شود عوارض جانبی درمان های متداول سرطان را کنترل کرد؟ پاسخ این سوال ها را در ادامه بخوانید.
سه اصل کلی رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان
ارتباط بین رژیم غذایی و سرطان تاحدی پیچیده است. دلیل این پیچیدگی کاملا واضح است؛ غذاهایی که ما می خوریم ترکیبی از انواع مواد مغذی، ویتامین ها، مواد معدنی، ترکیبات آنتی اکسیدان، مواد شیمیایی، افزودنی و... دارند که هرکدام به شکلی می تواند در ایجاد یا پیشگیری از این بیماری دخالت داشته باشند و البته اثر یکدیگر را تقویت یا خنثی کنند.
وقتی به بیماری سرطان مبتلا می شوید باید عادت به گرفتن رژیم های سفت و سخت را کنار بگذارید. این برنامه های غذایی در مدت زمانی بسیار کوتاه بدن شما را با کمبود انواع و اقسام ویتامین ها و مواد معدنی رو به رو می کند. درعوض باید همه ذهن تان را روی داشتن یک رژیم غذایی متعادل متمرکز کنید و در صورتی که طی درمان بیماری تان لازم شد، زیر نظر یک کارشناس یا متخصص، کالری و پروتئین مصرفی تان را تغییر دهید. رژیم غذایی بیماران مبتلا به سرطان صرف نظر از کالری اش از سه اصل کلی پیروی می کنید:
1- تامین مایعات کافی تا بدن دچار کم آبی نشود (اغلب از طریق مایعات بدون کافئین)
2- تامین انرژی کافی از طریق مواد غذایی سالم
3- تامین پروتئین برای حفظ عضلات و توده بدون چربی.
چه غذاهایی را انتخاب کنیم؟
سوال اصلی بیماران مبتلا به سرطان از متخصصان تغذیه این است که چه غذاهایی برای شان مجاز و کدام خوراکی ها غیر مجازند. در پاسخ باید گفت اغلب بیماران مبتلا به سرطان که به دلیل بیماری دچار اختلالات گوارشی نشده اند یا دچار عوارض جانبی شیمی درمانی و... نیستند، می توانند یک برنامه غذایی متنوع شامل میوه، سبزی، نان و غلات سبوس دار، چربی های سالم، حبوبات و گوشت های بدون چربی داشته باشند.
• اگر خوردن آب میوه آماده برای تان ساده تر است، این نکته را به خاطر داشته باشید که درمان های سرطان شما را در مقابل بیماری ها آسیب پذیرتر می کند. بنابراین باید آب میوه ای انتخاب کنید که پاستوریزه باشد.
• نیمی از بشقاب شما در هر روز باید به میوه و سبزی اختصاص پیدا کند. سعی کنید هرروز حداقل یک سبزی برگ سبز و یک میوه زرد، قرمز یا نارنجی رنگ بخورید که سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدان هستند.
• میوه های خشک (البته منظورمان آنهایی نیست که حاوی رنگ یا طعم دهنده مصنوعی اند) یا هویج انتخاب هایی ایده آل برای میان وعده هستند.
• مصرف غذاها و دسرهای حاوی قند و شکر را محدود کنید. این خوراکی ها فقط کالری داشته و هیچ ویتامین یا ماده معدنی ندارند.
• سرطان به معنای خداحافظی با خوردن گوشت نیست؛ اما به جای گوشت های پرچرب، فرآوری شده (سوسیس و کالباس و...)، گوشت های سفید و کم چرب را انتخاب کنید.
مبارزه خوراکی با ضعف و خستگی ناشی از سرطان
یکی از اصلی ترین شکایت های افراد مبتلا به سرطان، ضعف و خستگی است که در تمام طول روز، به ویژه پس از انجام پروسه درمانی احاس می کنند و اغلب اختلال گوارشی هم گریبان شان را گرفته است. در چنین موقعیت هایی خوردن غذاهای ساده و سریع، به اصطلاح فست فود را پیشنهاد می کنیم؛ البته اگر سرطان دارید، بهتر است قبل از اینکه تلفن پیتزا فروشی سر خیابان را بگیرید و یک پپرونی خانواده سفارش دهید این نکته را هم درنظر بگیرید که این بار استثنا منظورمان از فست فود، پیتزا و همبرگر و... نیست.
بلکه غذاهایی را پیشنهاد می کنیم که ساده و سریع آماده می شوند، مواد اولیه زیادی ندارند، هضم شان سخت نیست و از همه مهم تری سرشار از مواد مغذی اند.
- میوه های تازه که آب نسبتا بالایی دارند، در این شرایط انتخاب بهتری هستند. ما معمولا خربزه، انواع توت ها، آناناس، موز، گلابی و... را پیشنهاد می کنیم.
- ماست هم پروتئین موردنیاز بدن شما را تامین و هم روند هضم غذا را تسهیل می کند. در صورت تمایل می توانید با اضافه کردن چند قطعه میوه تازه، ماست تان را طعم دار کنید.
- غلات از بیسکوییت های جو گرفته تا نان جو دوسر انتخاب هایی خوب برای بیماران مبتلا به سرطان هستند، البته اگر به دلیل بیماری دچار اختلال گوارشی شدید بهتر است غلات آماده ای را انتخاب کنید که پایه شان برنج است.
- کره بادام زمینی یا پنیر هم گزینه های پروتئینی روی میز شماست. البته موقع خرید به میزان چربی که روی بسته بندی نوشته شده حسابی دقت کنید.
- تخم مرغ به هر شکلی که باشد از نیمرو گرفته تا تخم مرغ آب پز یکی از بهترین منابع پروتئینی محسوب می شود اما تا حد امکان سراغ تخم مرغ عسلی یا خام نروید چون احتمال آلودگی میکروبی اش به نسبت بالاست.
رودررو با عوارض سرطان
اگر خودتان به سرطان مبتلا هستید یا فرد بیماری بین نزدیکان تان هست، حتما می دانید که درمان های شایع سرطان از جمله شیمی درمانی، رادیوتراپی و... عوارض جانبی دارند که می تواند به شدت برنامه غذایی و وزن فرد را دچار نوسان کند.
1- احساس تهوع: حجم غذای تان را در هر وعده کم کرده و در عوض هراسعت یک خوارکی کوچک بخورید. اینکه همیشه کمی غذا توی معده تان باشد به کاهش احساس تهوع کمک می کند. دور غذاهای تند، چرب و ادویه دار را خط بکشید که تهوع را تحریک می کنند. از طرف دیگر سعی کنید همراه غذا آب یا نوشیدنی ننوشید و نوشیدنی تان را برای فاصله دو وعده غذایی نگه دارید. کم کم و جرعه جرعه آب بخورید و اگر لازم بود از نی استفاده کنید. اگر اول صبح دچار تهوع می شوید، قبل از بلند شدن از تخت، کمی بیسکوییت یا نان خشک بخورید و غذای تان را ولرم بخورید تا بوی آن باعث تحریک حالت تهوع تان نشود.
2- استفراغ: اگر بیش از دو بار در هفته حال تان به هم می خورد باید با پزشک معالج تان مشورت کنید اما برای کاهش این حالت تا وقتی حالت تهوع تان کنترل نشده چیزی نخورید یا ننوشید. بعد از هر نوبت استفراغ ابتدا یک مایع صاف شده یا شفاف بخورید و در صورتی که توانستید آن را تحمل کنید، سراغ غذاهای جامد بروید. غذا خوردن را نیز از یک قاشق مرباخوری هر 10 دقیقه یک بار شروع کرده و به یک یا دو قاشق غذاخوری در هر 20 دقیقه برسانید. غذاهای جامدی که در این وضعیت پیشنهاد می شود پوره سبب زمینی بدون کره یا روغن، غلات آماده بدون شکر همراه کمی شیر، نکتار یا پوره میوه و... است. این نکته را نیز درنظر داشته باشید که خوردن غذاهای غنی از پتاسیم و منیزیم مانند موز، سیب زمینی، پرتقال، گوجه فرنگی، زردآلو و... کمک کننده است.
3- از دست دادن اشتها: مشکلاتی همچون درد، استرس، افسردگی، اسهال، استفراغ، خشکی دهان و... همگی از جمله عواملی هستند که باعث می شود بیمار مبتلا به سرطان اشتهای خود را از دست بدهد.
در این حالت بهتر است سر
ساعت های معین شروع به غذاخوردن کنید و منتظر نشود که میل یا اشتها پیدا کنید. علاوه بر این سعی کنید انتخاب های تان پرکالری باشد از جمله آوکادو، میوه خشک، آجیل و...
متخصصان توصیه می کنند که به ظاهر غذای تان هم توجه بیشتری داشته باشید. وجود سبزی با میوه های زرد و نارنجی یا قرمز اشتها را تحریک می کند و میل شما را به غذاخوردن بالامی برد.
4- کاهش یا تغییر حس چشایی: اگر به دلیل بیماری یا درمان ویژه ای که دریات می کنید ذائقه تان تغییر کرده و غذا در دهان تان طعم ندارد یا دیگر از خوراکی های دلخواه تان لذت نمی برید، نگران نباشید. این حالت معمولا ماندگار نیست و به بهبود بیماری ذائقه تان هم بر می گردد؛ اما تا آن وقت این نکته را درنظر داشته باشید. اگر گوشت قرمز در دهان تان مزه فلزی دارد، مصرف آن را کاهش دهید. اگر طعم غذا در دهان تان کمتر شده، لیمو، نارنج و ماست را برای مزه دار کردن غذای تان امتحان کنید و اگر طعم غذا برای تان تهوع آور است، آن را به صورت سرد یا در دمای اتاق بچشید.
