خیلی ها وقتی درد سراغشان می آید اولین کاری که انجام می دهند خوردن یک مسکن است و تصور می کنند همه چیز به حالت طبیعی برمی گردد و مشکلی تهدیدشان نمی کند. استفاده از مسکن چیزی جز پاک کردن صورت مسئله نیست چرا که یک درد ساده می تواند نشانه ای از یک مشکل بزرگ در بدن باشد. وجود درد، یک زنگ خطر در بدن است و در صورت جدی نگرفتن باید منتظر عواقب ناخوشایندی بود. دکتر بهروز مصلحی، پزشک و پژوهشگر درباره سازگاری نوع درد با نوع مسکن و عواقب مصرف خودسرانه مسکن ها توضیح می دهد.

وقتی سردرد دارید

یکی از مشکلاتی که همه افراد آن را در طول زندگی تجربه می کنند، سردرد است. حدود 98 درصد از سردردها در گروه سردردهای معمولی قرار می گیرند و تنها دو درصد آنها خطرناکند. معمولا افراد مسکن هایی مانند نوافن، A.C.A و استامینوفن مصرف می کنند. بقیه داروها برای رفع سردرد مفید نیستند با اینحال از بین بردن سردرد بدون بررسی عامل به وجود آورنده آن، کار درستی نیست.سردردها می توانند به دلایل مختلفی به وجود بیایند که می توان به سینوزیت، فشار خون بالا یا پایین، پرکاری یا کم کاری تیروئید، ضعیف بودن چشم ها، آرتروز گردن، تومورهای مغزی، آب سیاه، ضربه های وارده به سر، میگرن، سردرد خوشه ای (درگیر بودن رگ های داخل سر)، درد ناشی از عفونت های جمجمه و سرماخوردگی ساده اشاره کرد.

یکی از شایع ترین سردردها، سردردهای عصبی است که بسیاری از افراد آن را در طول روز تجربه می کنند. یکی از عادت های رایج، خوردن مسکن برای برطرف کردن سردرد بدون مشورت با پزشک است. گاهی اوقات مصرف خودسرانه مسکن می تواند خطرناک باشد، برای مثال اگر سردرد همراه با استفراغ جهنده و تب باشد می تواند نشانه ابتلا به بیماری مننژیت باشد، در چنین شرایطی، مصرف مسکن مانع از پیگیری سردرد می شود و جان فرد به خطر می افتد.اگر فردی از قبل توسط پزشک معاینه شود و دلیل سردرد مشخص باشد، استفاده از مسکن مشکلی به وجود نمی آورد. برای مثال چنانچه فرد به میگرن مبتلا باشد، استفاده از مسکن منعی ندارد؛ البته اگر نوع سردرد مثل همیشه نباشد و خارج از تحمل بیمار باشد باید آن را جدی گرفت و مصرف مسکن به تنهایی کار درستی نیست.

وقتی فشار خونتان بالا و پایین می شود

تشخیص اولیه تغییرات غیرطبیعی فشار خون توسط افراد عادی کار راحتی نیست و ممکن است بسیاری از افراد به بیماری فشار خون بالا یا پایین مبتلا باشند ولی از آن آگاهی نداشته باشند. تغییرات فشار خون می تواند با سردرد همراه باشد، به همین دلیل بیشتر افراد در این موقع استامینوفن مصرف می کنند اما وقتی فشار خون بالا می رود با مصرف استامینوفن، فقط درد متوقف می شود و این مسئله از تشخیص بالا بودن فشار خون جلوگیری می کند؛ بنابراین خطر سکته وجود دارد.متوقف کردن سردرد ناشی از فشار خون پایین با استفاده از قرص استامینوفن هم می تواند خطرهایی به دنبال داشته باشد. استفاده از این قرص در شرایط پایین بودن فشار، باعث افت بیشتر فشار خون و نرسیدن خون به کلیه ها می شود نتیجه اینکه شوک و خطر مرگ برای فرد وجود دارد.

وقتی دندان درد دارید

پوسیدگی های دندان که در بیشتر موارد با درد همراه هستند، می توانند مشکلاتی را برای قسمت های مختلف بدن به وجود بیاورند. پوسیدگی دندان می تواند باعث سینوزیت و مشکلات قلبی و عروقی شود.بسیاری از افراد زمانی که با دندان درد مواجه می شوند از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ژلوفن استفاده می کنند. همچنین استفاده از کپسول مفنامیک اسید در زمان دندان درد خیلی شایع است و افراد به اشتباه تصور می کنند این کپسول خاصیت چرک خشک کند دارد در حالی که تنها یک مسکن است. استفاده از داروهایی که هنگام دندان درد خودسرانه مصرف می شوند می تواند باعث از کار افتادن کلیه ها شود. مصرف این داروها با معده خالی یا همراه با آب کم می تواند به معده آسیب جدی وارد کند.

استامینوفن چرا اینقدر رایج است؟

استامینوفن به اشکال قرص، شربت و شیاف در بازار موجود است. این مسکن به هیچ دسته دارویی وابسته نیست و مکانیسم اثرش هم نامشخص است. استامینوفن برای دردهای خفیف تجویز می شود. از آنجا که بدون تجویز پزشک فروخته می شود مصرفش رایج است. پزشکان آن را برای درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا تجویز می کنند. به دلیل مصرف بالا در رتبه اول مصرف بیش از حد داروهاست.

وقتی سینوزیت دارید

گاهی اوقات دردهایی که در سر به وجود می آیند، نشانه ابتلا به تومورهای مغزی هستند و فرد با خوردن قرص مسکن و عدم پیگیری دلیل به وجود آورنده درد، وضعیت را بدتر می کند. این نوع دردها معمولا با کاهش وزن، استفراغ، بی حسی بدن و افسردگی شدید همراه هستند.سینوزیت نیز یکی دیگر از بیماری هایی است که باعث ایجاد سردرد می شود و خیلی از افراد آن را جدی نمی گیرند و تنها به خوردن استامینوفن یا مسکن های دیگر اکتفا می کنند. اگر سینوزیت درمان نشود و درد ناشی از آن فقط با خوردن مسکن برطرف شود، امکان انتقال بیماری به مغز وجود دارد و گاهی هم باید احتمال خطر پاره شدن پرده گوش در اثر سینوزیت را در نظر داشت.چه زمانی قرص بخوریم؟ سردردهایی که اول صبح به وجود می آیند خیلی خطرناکند، همچنین سردردهایی که بدون دلیل ایجاد می شوند و با کاهش وزن بدن، تب شدید و تاری دید همراه هستند باید جدی گرفته شوند. چنین دردهایی را نباید با خوردن قرص مسکن از بین برد و باید عامل به وجود آورنده شان را پیدا کرد. دردهای تکرار شونده هم می توانند زنگ خطری باشند اما سردردهایی را که دائمی نیستند و دلیل آنها گرسنگی، بوییدن عطر یا ادکلن و استرس است می توان با خوردن مسکن هایی مانند استامینوفن کنترل کرد، به شرط اینکه سلامت فرد از قبل توسط پزشک تایید شده باشد.

وقتی کمردرد دارید

حدود 60 درصد از افراد کمردرد را در زندگی خود تجربه می کنند و این نوع دردها در گروه دردهای شایع قرار می گیرد. کمردرد می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و دلیل آن باید توسط پزشک بررسی شود. گاهی اوقات کمردرد به دلیل مشکلاتی است که در ناحیه دیسک کمر به وجود می آید و در بعضی ناشی از تنگی کانال نخاع است. پیگیری نکردن این نوع دردها و مصرف خودسرانه مسکن، می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی یا حتی فلج شدن فرد شود.علاوه بر کمردرد، عضلات بدن هم می توانند دچار درد شوند، اگر درد در اثر فعالیت ورزشی و بدنی به وجود بیاید، طبیعی است ولی دردهای عضلانی که بدون دلیل هستند، در موارد شدید می توانند ناشی از ابتلا به سرطان عضله باشند.بعضی افراد برای برطرف کردن دردهای عضلانی، اقدام به خوردن قرص متوکاربامول می کنند که این کار می تواند مانع از پیگیری دلیل درد شود، ضمن اینکه خوردن این قرص با آسیب گوارشی همراه است. این قرص شل کننده عضلات است و تا حدودی درد را برطرف می کند. خوردن این قرص در شرایطی که درد ناشی از گرفتگی عروق پاست، می تواند باعث لخته شدن خون در ورید عمقی پا و سکته مغزی شود.

وقتی دردهای استخوانی و مفصلی داریم

خیلی ها نمی توانند به راحتی دارو مصرف کنند چون بیشتر داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی معده را اذیت می کنند، تاثیر ناخوشایندی روی دستگاه گوارش دارند و مشکلی به مشکل قبلی اضافه می کنند اما یک راه حل مناسب برای این افراد وجود دارد؛ سلکوکسیب که بیشتر برای دردهای مفاصل و استخوان ها تجویز می شود، معده را اذیت نمی کند.

وقتی معده درد دارید

بررسی ها نشان می دهند که کشورهایی مانند ایران و ژاپن روی کمربند سرطان دستگاه گوارش قرار دارند و مشکلات گوارشی در آنها بسیار شایع است. درد معده یکی از دردهای شایعی است که خیلی ها برای رفع آن خودسرانه دارو مصرف می کنند. استفاده از رانیتیدین و کلدینیوم سی هنگام بروز دردهای معده بسیار رایج است، در حالی که این درد می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی مثل سرطان باشد. چنانچه درد معده چند هفته طول بکشد و با خونریزی گوارشی، مدفوع قیری رنگ و کاهش وزن همراه باشد، باید جدی گرفته شود.

وقتی درد قفسه سینه دارید

دردهای قفسه سینه معمولا در زیر جناغ سینه و بالای معده به وجود می آیند. گاهی اوقات درد قلب با درد معده و گاهی هم بالعکس درد معده با درد قلب اشتباه گرفته می شود. وقتی درد در قفسه سینه ایجاد می شود، نباید از هیچ مسکنی استفاده کرد؛ حتی وقتی فرد تصور می کند درد در ناحیه معده است؛ چون عوارض جبران ناپذیری دارد.استفاده از داروی نیتروگلیسیرین یکی از کارهای رایج ولی کاملا خطرناکی است که بعضی از افراد در زمان دردهای قلبی انجام می دهند. این قرص می تواند باعث افت شدید فشار خون و سکته قلبی شود.

وقتی روده تحریک پذیر دارید

مشکلی که خیلی شایع است اما خیلی توجهی به آن نمی شود تا مشکلی پیش بیاید. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) با دردهایی نامشخص در ناحیه شکم همراه است. تشخیص دقیق این سندرم تنها توسط پزشک امکانپذیر است.
 

بعضی افراد به اشتباه دلیل شکم درد را ابتلا به این سندرم می دانند و خودسرانه مسکن مصرف می کنند. در چنین شرایطی درد می تواند ناشی از مشکلات کبد و صفرا باشد و خطرهایی برای فرد به وجود بیاورد. تغییر حالت مدفوع، کاهش وزن، از بین رفتن اشتها و داشتن درد در ناحیه شکم باید توسط پزشک بررسی شود.

وقتی کلیه درد دارید

عفونت حاد و مزمن کلیه معمولا با درد همراه است. در عفونت حاد کلیه بیمار می تواند به تب مبتلا شود، در حالی که عفونت مزمن می تواند بدون تب باشد. ورم زیر چشم نیز یکی دیگر از نشانه های مشکلات کلیوی است. درد کلیه نباید با خوردن مسکن هایی مانند ژلوفن سرکوب شود.در صورتی که فرد احساس کرد که به درد در این ناحیه دچار شده باید بلافاصله به اورژانس بیمارستان مراجعه کند. یکی از کارهای اشتباهی که در زمان کلیه درد رایج شده، مصرف قرص ژلوفن است. خوردن این قرص می تواند باعث نارسایی و حتی از کار افتادن کلیه ها شود.

وقتی دردهای ناشی از قاعدگی دارید

درد ناشی از قاعدگی یکی از دردهای شایعی است که خانم ها به آن مبتلا می شوند. درد ناشی از قاعدگی با شدت خاصی ایجاد می شود و حالت درد در هر ماه معمولا شبیه ماه قبل است. چنانچه شدت درد بیش از اندازه و غیرقابل تحمل باشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند. استفاده از قرص مسکن، برای مثال ایبوپروفن یا مفنامیک اسید در چنین شرایطی کار درستی نیست زیرا ممکن است شرایط حادی مانند آپاندیسیت با درد ناشی از قاعدگی همراه باشد و اگر به موقع شناسایی و بلافاصله برای درمان اقدام نشود، ممکن است حتی زندگی فرد را به خطر بیندازد.آپاندیسیت باعث به وجود آمدن درد شدید در ناحیه شکم می شودو کارهایی مثل خوردن قرص مسکن، گرم کردن و خوردن نبات برای برطرف کردن آن بسیار خطرناک است. به طور کلی دردهای ناشی از قاعدگی باید توسز پزشک بررسی شوند؛ چرا که می توانند نشانه ای از ابتلا به عفونت لگن، آندومتریوز، تومور و کیست در ناحیه رحم و تخمدان و حاملگی خارج از رحم باشند.به طور کلی بهترین راه برای از بین بردن دردهای ناشی از قاعدگی، نوشیدن آب زیاد، ورزش، داشتن تغذیه خوب و خواب کافی پیش از قاعدگی است. در زمان دردهای طبیعی ناشی از قاعدگی به جای استفاده از قرص می توان از دمنوش گل گاوزبان استفاده کرد.

توصیه های مهم

- استفادته خودسرانه مانع از پیگیری بیماری می شود.

- این داروها آسیب های جدی به کلیه، کبد و معده وارد می کنند. برای مثال مشکلاتی مانند نارسایی کلیه، کبد و خونریزی گوارشی، زخم معده، ورم معده و ... به دلیل استفاده بی رویه از مسکن هاست.

- استفاده از هرگونه دارو یا مسکن برای کودکان ممنوع است و والدین نباید به هیچ وجه در زمان درد بدون مشورت پزشک به فرزندشان دارو بدهند.

- استفاده بیش از اندازه از مسکن ها تحمل را بالا می برد و بدن به مسکن عادت می کند و به مرور زمان هیچ تاثیری ندارد. بی اثر شدن دارو سبب می شود افراد خودسرانه دوز دارو را بالا ببرندکه این کار مشکلات جدی به همراه دارد.

- قعضی مسکن ها مثل استامینوفن کدئین اگر به صورت مستمر و بدون دستور پزشک مصرف شوند، در فرد ایجاد اعتیاد و وابستگی می کنند.