جنگل ارسباران در دل طبیعت بکر و دست‌نخورده استان آذربایجان شرقی قرار دارد. ارسباران را بهشت گمشده آذربایجان می‌نامند.
جنگل ارسباران در دل طبیعت بکر و دست‌نخورده استان آذربایجان شرقی قرار دارد. جنگل ارسباران با وسعت بیش از ۷۰ هزار هکتار سرزمین پهناوری است که از شمال به رود ارس و از مشرق به مشکین‌شهر و مغان و از جنوب به سراب و اوجان و از مغرب به مرند و تبریز محدود است و شهرستان اهر را در بر می‌گیرد. بدون شک جنگل ارسباران از مکان‌های دیدنی و تفریحی آذربایجان شرقی و همچنین ایران است.
ارسبار یا آرازبار و قره داغ یا قراچه داغ نام‌هایی بودند که جنگل ارسباران در دوران‌های مختلف به آن‌ها معروف بوده است.
منطقه جنگلی ارسباران در گذشته نه چندان دور دارای وسعت چشم‌گیری بوده که به علت قطع یکسره جنگل برای تأمین زغال وسعت زیادی از این جنگل از بین رفته است.
وسعت جنگل‌های ارسباران 164000 هکتار بوده که از این وسعت 148000 هکتار از آن به عنوان جنگل حمایتی و حفاظتی گزارش شده است.
گونه‌های گیاهی ارسباران شامل؛ بلوط اوری، بلوط سفید، ممرز، کرب، کرکو، کیکم، سرخ دار، بارانک، گیلاس وحشی، آردوج، بنه، تیس، ملچ، اوجا، زغال‌اخته، قره غات، ال، پر و ... است. میانگین بارندگی در جنگل‌های ارسباران حدود 300 تا 450 میلی‌متر گزارش شده است.
ارسباران به دلیل شرایط اقلیمی خاص آب و هوایی، دارای 1072 گونه گیاهی و 97 گونه چوبی گزارش شده است که این منطقه حفاظت‌شده با 78560 هکتار که حدود 56 درصد این ناحیه را شامل می‌شود و جزء یکی از 9 ذخیره گاه بیوسفر ایران است.
ارسباران از نظر تنوع زیستی بسیار متنوع بوده و یگانه زیستگاه یکی از نادرترین پرندگان دنیا به نام سیاه خروس است.
از دیگر گونه‌های جانوری می‌توان به خرس قهوه‌ای، پلنگ، سیاه گوش، گراز، شوکا، کل و بز، کبک دری، کبک چیل، قرقاول و... اشاره کرد.
جنگل‌های ارسباران با 164 هزار هکتار وسعت در محدوده کوه‌های قره داغ و رودخانه ارس قرار گرفته است. ارسباران منطقه وسیعی است که دارای 900 هزار هکتار وسعت بوده و از دو بخش ارسباران شمالی و جنوبی تشکیل می‌شود.
جنگل‌های ارسباران از نظر جغرافیایی به اتفاق جنگل‌های خزری در زمره منطقه هیرکانی قرار می‌گیرد و شباهت زیادی به جنگل‌های خزری و جنگل‌های کناره دریای سیاه دارد با این تفاوت که به جای درختان راش و توسکای جنگل‌های شمال کشور و درختان کاج حاشیه دریای سیاه، درختان بلوط و ممرز در جنگل‌های ارسباران روییده است.
جنگل ارسباران
منطقه ارسباران با طبیعت زیبا و چشم‌اندازهای دل‌نشین و وجود اماکن و ابنیه تاریخی مختلف، توان بالقوه بالایی برای جذب گردشگر نیز دارد. از جمله آثار تاریخی این منطقه می‌توان به قلعه بابک، قلعه پشتو، قلعه جوشین، دژ قهقهه، بقعه شیخ شهاب‌الدین و بازار اهر اشاره کرد.
گیاهان دارویی موجود در این منطقه باارزش قابل‌توجه، به عنوان یکی دیگر از محورهای توسعه منطقه می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد.
در بیشتر نقاط غربی و شمالی در اطراف دهات وایقان، وینق، آئینه‌لو، حسن‌آباد و دیزمار جنگل‌های کم‌نظیری وجود دارد که به جنگل ارسبارانی مشهور است. در منطقه حفاظت‌شده ارسباران ۲۱۵گونه پرنده، ۲۹گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸گونه پستاندار و ۱۷گونه ماهی شناخته شده است. منطقه ارسباران در سایه وجود زیستگاه‌های غنی یادشده، زیستگاه پستانداران بزرگ نظیر کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، سیاه گوش و پلنگ است
این منطقه یکی از سحرانگیزترین مناطق کشور و جلوه‌گاه شکوه طبیعت در ایران است. کوه‌های صعب‌العبور و سر به فلک کشیده این منطقه، سال‌های متمادی بافت طبیعی خود را از انواع حوادث طبیعی و مصنوعی حفظ کرده و چهره زیبا و استوارش را به صورت طبیعی حفظ کرده است.
اکوسیستم این جنگل دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که مجموعه‌ای از عناصر هیرکانی و قفقازی و خصوصیات دیگر مناطق گیاهی کشور را در خود جای داده است.
افزون بر تنوع عظیم گیاهی، عمده‌ترین گونه‌های پستانداران و پرندگان حمایت‌شده کمیاب را در چتر حمایت خود دارد. توده‌های کوهستانی آرارات در مناطق شمالی آذربایجان شرقی، نفوذ گسترده‌ای داشته و قوچ و میش از شاخص‌ترین حیوانات این مجموعه است.
در این میان زیستگاه‌های ییلاقی و قشلاقی تپه ماهوری «کیامکی»، ییلاق «قره چی» و مناطق صخره‌ای و صعب‌العبور کنتال، مأمن طبیعی انواع گونه‌های جانوری مانند کل، بز وحشی، پلنگ و سیاه گوش است. منطقه حفاظت‌شده ارسباران، از نظر تنوع گونه‌ای جانوری در سطح جهان کم نظیر است.
درختان این جنگل پهن‌برگ و مخلوط به چیزی بین حالت نم پسند جنگل‌های شمال و نیمه خشکی پسند استپ‌ها و جنگل‌های زاگرس است. نمونه درختان آن کرب، داغ داغان، زبان گنجشک، اوری، سماق، بلوط، گیلاس وحشی، افراه و غیره است. ناحیه جنگلی ارسباران با داشتن 8 درصد از سطح کل کشور بیش از 10 درصد گونه‌های گیاهی را داراست.
جنگل های ارسباران یک منطقه حفاظتی است و یونسکو آن را به عنوان منطقه‌ای حفاظتی و ذخیره گاه بیوسفر (ژنتیکی) در کره زمین معرفی کرده است.
ارسباران صرف‌نظر از جاذبه‌های شکارگاهی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیب‌پذیری بالای خود در سال‌های ۱۳۵۲و 1350 شمسی ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت‌شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شد
