موزه ارمیتاژ (آرمیتاژ یا هِرمیتاژ)، واقع در سن پترزبورگ روسیه، با ۳ میلیون اثر هنری (که البته همه به طور همزمان نمایش داده نمی‌شوند)، یکی از بزرگترین موزه‌های جهان و از قدیمی‌ترین گالری‌های هنری و موزه‌های تاریخ و فرهنگ بشری در جهان است.
لغت ارمیتاژ که ریشه فرانسوی دارد به معنای جای خلوت است. این موزه بزرگترین موزه جهان است که افتخار ملی روسیه به شمار می رود و نشانه هنر معماری و فرهنگ روسیه است.
این موزه دارای مجموعه ای از آثار هنری تراز اول دنیا و هم چنین کاخ های زیبا و اتاق های مجلل است که در زمان های مختلف توسط معماران معروف دنیا طراحی شده است. مجموعه عظیم آرمیتاژ در شش بنا به نمایش گذاشته شده‌است. بنای اصلی کاخ زمستانی نام دارد و در گذشته محل سکونت رسمی تزارهای روسیه بوده‌است.موزه آرمیتاژ شعبه‌هایی بین‌المللی در آمستردام، لندن و لاس وگاس نیز دارد. از جمله هنرمندانی که آثارشان نقاط قوت مجموعه هنر غرب در موزه ارمیتاژ هستند، می‌توان به میکل آنژ، لئوناردو داوینچی، روبنس، ون دایک، رامبراند، رودن، مونه، سزان، ون گوگ، گوگن و پیکاسو اشاره کرد.
البته این موزه مجموعه آثار متعددی دارد که از جمله آنها می‌توان به نشان‌ها، لباس‌ها و جواهرات سلطنتی، مجموعه متنوعی از جواهرات ساخته فابرژه (Fabergé) و بزرگترین کلکسیون موجود در جهان از طلای باستانی متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی اشاره کرد. آثار هنری مثل نقاشی، مجسمه، صنایع دستی، جواهرات، کوبلن و تقریباً هر نوع اثر هنری در این موزه موجود است و در کنار آنها اتاق های متعلق به خانواده تزارهای روسیه با تزئینات بسیار زیبا و با استفاده از سبک های مختلف را می توان مشاهده نمود.
این موزه عظیم دارای 1786 درب، 1945 پنجره و 1057 سالن یا اتاق می باشد. در مورد عظمت این موزه همین بس که اگر به هر اثر حدود یک دقیقه توجه نمائید، بایستی بیش از 11 سال به تماشای این موزه بپردازید.
در سال ۱۷۶۴، کاترین کبیر با خرید بیش از دویست نقاشی در اروپا، جمع‌آوری این مجموعه مشهور را آغاز کرد. او، نگارخانه خود را گوشه عزلت یا خلوتگاه خود می‌نامید زیرا تنها افرادی انگشت شمار اجازه ورود و تماشای آثار موجود در آن را به دست می‌آوردند. او در یکی از نامه‌های خود با تاسف چنین گفته‌است: «تنها موش‌ها و من می‌توانیم تمام این [زیبایی‌ها] را تحسین کنیم.»
در طی انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷، موزه سلطنتی آرمیتاژ جزو اموال خصوصی اعلام شد. پس از ملی شدن مجموعه‌های هنری عمومی ملی، دامنه آثار موجود در موزه وسعت بیشتری یافت. به خصوص ورود هنر مدرن از کلکسیون‌هایی چون مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و ایوان موروزوف (Ivan Morozov) بسیار جالب توجه بود.
از جمله آثار اضافه شده به موزه می‌توان از اکثر آثار سال‌های اخیر گوگن، ۴۰ اثر سبک کوبیسم پیکاسو و آثاری مشهور از بزرگان هنر مدرن مانند تابلو رقص La danse اثر ماتیس و کافه شبانه (Night Café) اثر ون گوگ اشاره کرد.
در سال‌های اخیر، آرمیتاژ بیش از پیش توسعه یافته و عمارت ستاد فرماندهی را نیز در بر گرفته‌است و به انجام پروژه‌های بزرگی در خارج از کشور نیز پرداخته‌است که موزه آرمیتاژ گوگنهایم در لاس وگاس، اتاق‌های آرمیتاژ در عمارت سامرست در لندن و آرمیتاژ آمستردام در هلند از آن جمله‌اند.
مقامات موزه در ماه ژوئیه سال ۲۰۰۶ اعلام کردند که ۲۲۱ فقره آثار کوچک مانند جواهرات، شمایل‌های ارتودوکس، ظروف نقره و اشیائی با میناکاری فراوان از موزه به سرقت رفته‌است. ارزش این اشیاء که تا کنون یافته نشده‌اند، ۵۴۳ هزار دلار برآورد شده‌است.
آثار هنری ایران
شاید برایتان جالب باشد بدانید در این موزه آثار هنری ایرانی نیز نگهداری می شوند. مجموعه ی قابل توجهی از کتیبه ها، نقش برجسته ها، قطعات کوچک مجسمه و هنرهای کاربردی تمدن و فرهنگ سومر، پایه گذاران تمدن بین النهرین و جانشینان آنها اکد و بابل که امپراتوری قدرتمند آشور را به وجود آوردند و مردم مدیترانه باستان در این موزه نگهداری می شوند.
نمونه های قدیمی تر مربوط به اوایل هزاره ی سوم پیش از میلاد شامل مجموعه ای از سفالینه های منقوش به دست آمده از یک گورستان در شوش است که مهارت صنعتگران عیلامی را نشان می دهد.مجسمه هایی که در خبارزم در قرون اول تا چهارم میلادی و در نزدیک سمرقند در قرون پنجم تا هشتم میلادی خلق شده اند. از افتخارات این مجموعه هستند.
مشهورترین اشیا،مجسمه های سنگی و چوبی و نقاشی های دیواری عالی هستند که از کاخ پادشاهان،معابد و خانه ها یافت شده اند. یک دیوار کوب بلند با زمینه ی آبی که صحنه هایی مربوط به پهلوان ایرانی، رستم را نشان می دهد. پس از گذشت قرون متمادی به گونه ای است که گویا به تازگی خلق شده است.
پرده دیوار کوب دیگری از « تالار سرخ » کاخ یکی از سلاطین بخارا (قرون 8 – 7 ) به دست آمده است. مجموعه ی ظروف برنزی به دست آمده از بلخ، خوارزم و سغد مربوط به قرون چهارم تا هفتم از شاخص ترین نمونه ها در دنیا هستند، این ظروف با تصاویر و کتیبه ها تزیین شده اند.
یکی از شاخص ترین اشیایی که در موزه ارمیتاژ نگهداری می شود قدیمی ترین فرش ایرانی است که زینت بخش یکی از تالارهای موزه است.فرش «پازیریک»به طور تصادفی توسط پروفسور رودلکو در مرز مغولستان (در ناحیه ای که پازیریک خوانده می شد ) از زیر یخ کشف شد. این فرش در تابوت بزرگ یکی از ناقراب های هخامنشی در کنار پیکر مومیایی شده او قرار داده شده بود.
این فرش احتمالاً در زمان مادها یا پارس ها (هخامنشیان) به منظور پوشاندن اسب بافته شده است. ابعاد فرش 83/1×2 متر است.
