بیماری‌‌های قلبی–عروقی امروزه بعد از تصادفات رانندگی مهمترین علت مرگ‌ومیر در جهان است. مطالعات بالینی نشان می‌‌دهد که بسیاری از عوامل خطرساز بیماری‌‌های قلبی-عروقی و تصلب شرائین، قبل از درمان دارویی، می‌‌تواند از طریق اصلاح شیوه زندگی شامل رژیم غذایی مناسب و فعالیت فیزیکی کافی کاهش یابد.

به طور مثال مصرف غذاهای فراویژه و پروتئین‌‌های گیاهی مثل سویا و ایزوفلاوون‌‌ها، به جای پروتئین‌‌های حیوانی و لبنیات می‌‌تواند نقش مهم و موثرتری را در پیشگیری و درمان بیماری‌‌های قلبی-عروقی ایفا کند.از آنجایی که‌‌هایپرلیپیدمی به ویژه بالا بودن تری‌گلیسیرید خون، یکی از عوامل خطرساز مهم بیماری‌‌های قلبی-عروقی است، لذا برآن شدیم مروری بر تحقیقات دانشمندان علم تغذیه در رابطه با موضوع سویا و تری‌گلیسیرید داشته باشیم. دانه سویا حدود 5000 سال است که در کشورهای آسیایی و شرقی کشت می‌‌شود. پروتئین سویا یک جزء مهم دانه سویا است که حاوی اغلب اسید آمینه‌‌های ضروری برای تغذیه انسان بوده و ضمناً دانه سویا حاوی چربی غیر اشباع نیز می‌‌باشد و پروتئین سویا به دلیل ارزش غذایی بالا، هم ارز پروتئین‌‌های حیوانی می‌‌تواند به عنوان منبع عمده و خوب پروتئین غذا محسوب شود.

ثابت شده است که جایگزینی یک رژیم غذایی غنی از پروتئین سویا و حاوی پروتئین‌‌های حیوانی کمتر، به جای غذای فاقد چربی یا حاوی چربی کمتر، کاهش بیشتری را در غلظت تری‌گلیسیرید خون نشان می‌‌دهد. مصرف اسیدهای چرب چند غیراشباع نظیر امگا 3 و امگا 6 و امگا 9، تری‌گلیسیرید خون را از طریق افزایش اکسیداسیون اسید چرب کاهش می‌‌دهد که منبع غذایی آن ها، دانه سویا می‌‌باشد.

یافته‌‌ها

در سال 2008 میلادی، طی یک آزمایش، ارتباط مصرف شش هفته‌ای پروتئین سویا و کاهش انواع کلسترول خون و تری‌گلیسیرید و به دنبال آن کاهش خطر ابتلا به بیماری‌‌های مزمن قلبی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت مشخص شد مصرف منظم رژیم حاوی پروتئین سویا و ایزوفلاوون سویا تاثیر چندان معناداری بر کلسترول تام و لیپوپروتئین با وزن مخصوص کم و لیپوپروتئین با وزن مخصوص زیاد در موارد‌‌ هایپرکلسترولمی خفیف ندارد، اما تری‌گلیسیرید در رژیم غذایی حاوی پروتئین سویا و ایزوفلاوون سویا و پروتئین لبنی کاهش می‌‌یابد.

در سال 2006 میلادی نیز، طی یک تحقیق سه ماهه، اثرات رژیم غذایی حاوی سویا و فیتواستروژن‌‌ها بر چربی خون و فشارخون زنان یائسه مورد بررسی قرار گرفت. پژوهشگران دریافتند این رژیم غذایی باعث بهبود فشارخون و وضعیت چربی بدن می‌‌شود و باعث کاهش تری‌گلیسیرید و انواع کلسترول شامل چربی بد و کلسترول تام شده و به طور معناداری چربی خوب را افزایش می‌‌دهد.

در نتیجه مصرف پروتئین سویا صرفنظر از نحوه فرآوری آن در پیشگیری و درمانانواع بیماری‌‌های مرتبط با میزان چربی بالا از جمله تری‌گلیسیرید موثر استو مصرف آن به تمام افراد سالم و افراد در معرض ابتلا به بیماری‌‌های قلبی- عروقیو به بیماران توصیه می‌‌شود البته در علم تغذیه مصرف هر ماده غذایی بایستی در محدوده خاص باشد و مصرف سویا نیز در هفته 2-1 بار قابل توصیه است همچنین دانشمندان طی یک مطالعه هفت ساله، اثرات پروتئین سویا حاوی ایزوفلاوون‌‌ها را بر چربی خون مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که چربی‌‌های خون شامل تری‌گلیسیرید (حدود 27/7 درصد)، کلسترول تام (حدود 77/3 درصد)، و LDL (حدود 25/5 درصد) کاهش می‌‌یابند و HDL (حدود 03/3 درصد) افزایش می‌‌یابد.

اما این تغییرات به سطح پروتئین سویا دریافتی و طول دوره دریافت و جنسیت و غلظت اولیه چربی سرم افراد بستگی دارد.علیرغم مطالب گفته شده، تعدادی از پژوهش‌‌ها، اثرات معنادار پروتئین سویا را بر کاهش چربی‌‌های خون تصدیق نمی‌کنند. طی بررسی دوازده ماهه بر روی 202 زن یائسه مشخص شد مصرف مکمل پروتئین سویا حاوی ایزوفلاوون بر چربی‌‌های خون شامل تری‌گلیسیرید، کلسترول تام، LDL و HDL تاثیر چندانی ندارد.نتایج 22 مطالعه تصادفی در AHA (مرکز قلب آمریکا) حاکی از آن است که مصرف پروتئین سویا و ایزوفلاوون‌‌ها تاثیر معناداری بر تری‌گلیسیرید و HDL و LDL و لیپوپروتئین a و فشارخون ندارد اما میزان LDL را حدودا 3 درصد کاهش می‌‌دهد.

نتیجه‌گیری

با این وجود بسیاری از مطالعات مداخله‌ای در حیوانات و انسان‌‌ها، اثرات مطلوب بالینی پروتئین سویا را در مقایسه با سایر پروتئین‌‌ها، به دلیل محتوای بالای چربی‌‌های غیر اشباع موجود در دانه سویا نشان می‌‌دهد.

از جمله این اثرات سودمند، کاهش وزن بدن و توده چربی احشایی و اثر سودمند بر سیستم قلبی-عروقی و روی هم رفته اثر سودمند بر سلامتی بدن است. در نتیجه مصرف پروتئین سویا صرفنظر از نحوه فرآوری آن در پیشگیری و درمان انواع بیماری‌‌های مرتبط با میزان چربی بالا از جمله تری‌گلیسیرید موثر است و مصرف آن به تمام افراد سالم و افراد در معرض ابتلا به بیماری‌‌های قلبی- عروقی و به بیماران توصیه می‌‌شود البته در علم تغذیه مصرف هر ماده غذایی بایستی در محدوده خاص باشد و مصرف سویا نیز در هفته 2-1 بار قابل توصیه است.