شپش های سر انگل هایی اجباری هستند، یعنی نمی توانند بدون وجود میزبان خود زندگی کنند. این گونه از شپش ها فقط قادر به زندگی در بدن میزبان انسانی هستند، بنابراین نمی توان آن ها را از سگ، گربه و یا هر حیوان خانگی دیگری گرفت.

شپش سر بال ندارد، بنابراین نمی تواند پرواز کند. این شپش ها شش پا در اطراف بدن و یک پنجه قوی در انتهای بدن خود در ناحیه دم دارند و این ساختار به آنها کمک می کند تا خودشان را محکم به موها بچسبانند.

ابتلای به شپش سر می تواند برای هر کسی اتفاق افتد. اما نگرانی خاصی برای بچه های پیش دبستانی و دبستانی وجود دارد.

لازم است تاکید کنیم که بهداشت کم، حمام نرفتن و به طور کلی هر مساله بهداشتی دیگری دلیل ابتلا به شپش سر نیست.

بچه هایی که در مناطق شلوغ و پر جمعیت زندگی می کنند، در خطر بیشتری برای ابتلا به شپش سر قرار دارند. اما علت آن است که این بچه ها در ارتباط بیشتری با افراد آلوده قرار دارند و ممکن است در همان بستری بخوابند که افراد آلوده به شپش خوابیده اند.

بد نیست بدانید تنها راهی که برای انتقال شپش از فردی به فرد دیگر وجود دارد، تماس مستقیم سر با سر است، یعنی دقیقا همان تماسی که سرهای دو کودک در حال خواندن یک کتاب مشترک با هم دارند یا بازی هایی که بچه ها با یکدیگر می کنند و یا با استفاده از یک کلاه، یک کلاه آفتابگیر، یک شال گردن، یک روسری و یا شانه و برس موی شخصی.

شپش ماده می تواند هر روز 3 تا 4 تخم بگذارد. این تخم ها در فاصله 3 تا 4 میلی متری از پوست سر و دقیقا روی محور مو رشد می کند.

تخم های شپش به دلیل آغشته بودن به ترشحات شپش ماده، کاملا چسبناک هستند. تقریبا یک هفته طول می کشد تا این تخم ها سر باز کنند و شپش ها از آن بیرون بیایند.

شپش ها طی سه دوره رشد کرده و بالغ می شوند، اما بارزترین تغییر در آنها، افزایش اندازه است و شپش بالغ در نهایت اندازه ی یک کنجد را به خود می گیرد.

با این حال دیدن این موجودات با چشم بسیار سخت است، چراکه آنها می توانند هر رنگی در طیف سفید تا قهوه ای داشته باشند.

شپش ها از خون تغذیه می کنند. این موجودات با گاز گرفتن پوست سر و سوراخ کردن آن مایعی را از بزاق خود به مویرگ ها وارد می کنند که مانع لخته شدن خون در ناحیه می شود و از خون آن ناحیه تغذیه می کنند. این تغذیه معمولا 4 تا 5 بار در روز است.

شپش سر می تواند در هر جایی از پوست سر وجود داشته باشد، اما به طور شایع روی ریشه موها در ناحیه پشت سر و گردن و اطراف گوش ها زندگی می کند.

درمان این شپش ها چیست؟

هیچ کس شپش ها را دوست ندارد! خوشبختانه روش های متعدد و محصولات بهداشتی و دارویی متنوعی برای خلاصی از این مهمان های اجباری وجود دارد. در اینجا می خواهیم برخی از موثرترین این روش ها را با هم بررسی کنیم.

محصولات بدون نسخه برای خلاصی از شپش سر

در مرحله اول بسیاری از والدین برای رهایی کودکان از شپش ها، به شامپوها روی می آورند. شامپوهای موثر در این زمینه دارای ترکیبی شیمیایی به نام پیرترین ها (Pyrethrins) هستند که به دلیل تداخل با بیوشیمی شپش ها، به عنوان ماده ای سمی برای آنها عمل می کند.

دستورالعمل مصرف این شامپوها بر روی آنها درج شده و طبق این دستورالعمل معمولا لازم است شامپو برای 10 دقیقه روی سر و آغشته به موها باقی بماند.

تحقیقی که در سال 2014 در آمریکای شمالی انجام شد نشان داد که وقوع برخی جهش ها در ژن های این شپش ها، آنها را به محلول ها و شامپوهای حاوی پیرترین ها مقاوم می کند. در این شرایط برای خلاصی از شپش های سر، راهی جز رجوع به داروهای نسخه ای وجود نخواهد داشت.

داروهای تجویزی برای شپش سر

در شرایطی که محلول ها و شامپوها کارساز نباشند و یا بعد از مدتی باز هم سرو کله ی این شپش ها پیدا شود، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود، راهکار بعدی خواهد بود. این داروها معمولا از قرار زیرند:

- ملاتیون: استفاده از این دارو تنها برای افراد بالاتر از شش سال مجاز است. لازم است بدانید ملاتیون ماده ای قابل اشتعال است. بنابراین توجه داشته باشید که در صورت استفاده از این دارو، از سشوار یا هر دستگاه حرارتی دیگری استفاده نکنید. به علاوه آنکه خانم های باردار و شیرده جز در موارد جدا ضروری و تحت نظر پزشک مجاز به استفاده از این دارو نیستند.

- لیندان: این دارو به صورت های متفاوتی از جمله لوسیون، کرم و شامپو توصیه می شود. افرادی که وزن آنها کمتر از 40 کیلوگرم است، نباید از این دارو استفاده کنند. همچنین خانم ها در دوران شیردهی و بارداری و افراد مبتلا به بیماری ایدز، مجاز به استفاده از این دارو نیستند. این دارو همچنین می تواند در برخی افراد منجر به عوارضی جدی مانند راش های پوستی و حملات تشنج و صرع شود.

- یولسفیا: یک محصول دارویی جدید است که به تازگی به جمع داروهای درمان کننده شپش سر پیوسته است. این ماده حاوی بنزیل الکل است که قادر به کشتن شپش ها می باشد. این دارو نیز برای سنین بالاتر از شش سال توصیه می شود و مصرف خودسرانه و نامناسب آن عوارضی جدی مانند حملات صرع و تشنج، کما و حتی مرگ در کودکان کم سن و سال را به دنبال خواهد داشت.

اگر شپش ها را به حال خود و بدون درمان رها کنیم، چه می شود؟

شپش ها علاقه ای به ترک این مهمانی ندارند. در حقیقت اگر شما آنها را به حال خود رها کنید، آنها هم به زندگی خود ادامه داده، زاد و ولد می کنند و علاقه ی زیادی هم به سفر به موهای اطرافیان شما دارند.

امروزه قانونی که در تمام مدرسه های کشور ما و خیلی از کشورهای دیگر برقرار است اینگونه حکم می کند که کودک آلوده به شپش باید تا پایان درمان، در مدرسه و نزدیک دانش آموزان دیگر حضور نداشته باشد.

طرح غربالگری دانش آموزان آلوده به شپش از دیرباز در تمام مدارس کشور و در تمام مقاطع تحصیلی (و به طور مکرر در مقطع دبستان) برقرار بوده و دانش آموزان از این جهت مورد بررسی قرار می گیرند.

بد نیست بدانید عدم توجه به بیماری، به مرور زمان باعث تشدید بیماری و سخت تر شدن درمان آن خواهد شد.

شپش ها همیشه هم در موهای سر نیستند!

شپش های انسانی انواع متعددی دارند. نوعی از شپش که به آن شپش تناسلی (خرچنگی) می گویند هیچ بیماری را با خود حمل نمی کند، اما می تواند منجر به خارش های شدید و گاهی واکنش های آلرژیکی شود. این نوع شپش ها همچنین می تواند به عفونت های ثانویه در فرد منجر شوند.

بر خلاف شپش سر، این نوع شپش بیشترین شیوع را در میان بزرگسالان دارد و از طریق تماس های نزدیک تر مانند روابط جنسی منتقل می شود. اما به طور کلی همه افراد بالغی که مراحل بلوغ را گذرانده و رویش موهای تناسلی را دارند، می توانند مورد تهاجم این نوع شپش قراربگیرند.

شپش تناسلی همچنین می تواند در نواحی نظیر پاها، زیر بغل، ریش، سبیل، ابرو و مژه خانه کند. به طور کلی افراد مبتلا به این بیماری باید از لحاظ کل بدن مورد بررسی قرار بگیرند.

در درمان شپش تناسلی ترکیبات شیمیایی نامبرده مخصوصا پیرترین، بیشترین کاربرد را خواهد داشت.