تپش (طپش) قلب به معنی آگاهی از ضربان قلب خود است.علیرغم تپش و فعالیت مداوم و بی‌وقفه قلب،این فعالیت نباید توسط خود فرد احساس شود. به عبارت دیگر انسان اصلاً نباید متوجه تپش قلب در بدن خود باشند. پس هرگاه فرد احساس بکند که قلب درون قفسه سینه در حال تپش می‌باشد، دچار تپش قلب شده است و ربطی به تعداد ضربان قلب ندارد.
مقدمه
قلب نوعی تلمبه ای است که خون بوسیله آن در بدن جریان می‌یابد. قلب در هر تپش تقریبا صد سانتیمتر مکعب خون را در بدن پخش می‌کند. روزانه حدود ۱۰ هزار لیتر خون بوسیله این تلمبه در درون رگهای هدایت می‌شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید ۲۵۰ میلیون لیتر خون بوسیله قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر دوره انقباض و انبساط قلب انسان، ذر حدود ۱ ثانیه است. بنابراین، قلب روزی حدود صدهزار بار میتپد .
احساس تپش قلب
تپش قلب به صورتهای گوناگون نظیر کوبیدن، لرزیدن ، تپیدن و … احساس می‌شود. تپش قلب در افراد ممکن است با رخ دادن ضربانی غیر عادی اغلب در قفسه سینه،گردن یا گلو نیز همراه باشد. برخی ذکر می‌کنند که قلبشان هری می‌ریزد یا بعضی می‌گویند که قلبشان چند دقیقه تاپ‌تاپ می‌زند و دوباره به حالت عادی بر می‌گردد. در برخی نیز تپش قلب به صورت دائم احساس می‌شود. احساس تپش قلب همیشه به معنی سرعت بالای ضربان قلب (تاکی کاردی) نیست بطوریکه در سرعت ضربان خیلی پایین (برادی کاردی) هم ممکن است احساس تپش قلب وجود داشته باشد. تپش قلب ممکن است بیانگر یک بیماری جدی باشد یا اهمیت چندانی نداشته باشد.
علل تپش قلب :
تپش قلب در اکثر موارد نشانه بیماری خاصی نمی‌باشد و جای نگرانی چندانی ندارد ولی گاهی ممکن است نشانه بیماری های خیلی مهم باشد. برخی از علل شایع تپش قلب اینها هستند: برخی بیماری قلبی مثل ایسکمی قلبی، بیماری های دریچه ای مختلف از جمله افتادگی (پرولاپس) دریچه میترال، نارسایی قلبی و میوکاردیت ها، پریکاردیت و آریتمی های قلبی .علل روحی و روانی ونیز برانگیخنگی احساسی مانند ترس،استرس یا اضطراب،افسردگی و…ورزش و فعالیت جسمی موادی مانند کافئین،نیکوتین،کوکائین و برخی از قرص‌های لاغری.بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، بیماری های ریوی و هیپوکسی ( کاهش میزان اکسیژن خون).
برخی داروها مثل: داروهایی که برای درمان بیماری های تیروئید،آسم،فشارخون بالا یا بی‌نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند.بی‌خوابی ، خستگی کم خونی تب
علل روحی و روانی
تپش قلب به تنهایی نشاندهنده هیچ گروه خاصی از اختلالات نیست و اغلب در واقع اختلال فیزیکی اولیه نبوده، بلکه مشکلی روانی است. گاهی بویژه در بیماران مبتلا به اضطراب ، بیماران از احساس تپش قلب شکایت دارند که اغلب در بررسیها اختلال ریتمی (مثل نوار قلب و هولتر ۲۴ ساعته) هیچ مشکلی مشخص نمی‌شود.
علل فیزیولوژیک یا طبیعی
ورزش و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب برای مدت چند دقیقه در افراد سالم شود. فردی که بیماری قلبی ندارد ممکن است با ورزش ضربان قلب را به ۱۶۰ بار دقیقه یا بیشتر برساند که البته این طبیعی است و مشکلی محسوب نمی‌شود. استرس ، هیجان و اضطراب نیز از عوامل شناخته شده تپش قلب به شمار می‌روند. از سوی دیگر مصرف چای غلیظ ، قهوه تلخ و برخی سیگارها ممکن است در فرد تپش قلب ایجاد نمایند.
علل آریتمی قلبی
توجه به الگوی تپش قلب و همچنین نبض همزمان ، تشخیص را آسان می‌کند.در تمام حالتهای دیگر تپش قلب بیشتر به صورت تند زدن و شدید زدن قلب خود را نشان می‌داد و ضربان قلب منظم بود. نبض نامنظم در حین حمله تپش قلب تقریبا همیشه دال بر آریتمی است. آریتمی‌های شایعی که منجر به تپش قلب می‌شوند، فیبریلاسیون دهلیزی ، انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی، تاکیکاردی ( تند ضربانی) فوق بطنی و بطنی و گاهی سینوسی می‌باشند. ضربانها در تاکیکاردی یا تند ضربانی فوق بطنی و بطنی و تند ضربانی سینوسی ، "سریع و منظم” ، در فیبریلاسیون دهلیزی ” سریع و نامنظم” و در انقباضات پیش‌رس دهلیزی یا بطنی بصورت "نامنظمی گهگاهی ” مشاهده می‌شوند.
در بعضی مواقع تپش قلب به صورت نابجا و نابهنگام بروز پیدا می‌کند که فرد احساس می‌کند قلبش می‌ریزد یا یک ضربه محکم به دیواره قفسه سینه اصابت می‌کند. اگر فرد در این حالت نبض خود را گرفته باشد متوجه می‌شود که یک نبض خالی زده است. این نوع تپش قلب در اکثر موارد نشانه یکی از شایعترین آریتمی‌های قلبی به نام "انقباض پیش‌رس یا زودهنگام بطنی” یا (PVC) است که اغلب در افراد سالم دیده شده و مهم نمی باشد اما اگر در فردی با بیماری قلبی شناخته شده تعداد آن از حدی بیشتر شود ممکن است خطرات جدی برای فرد به همراه داشته باشد.
بیماریهای دیگر و داروها
افراد کم خون و پرکاری‌غده تیرویید نیز قلبشان با سرعت و شدت بیشتری میتپد.
بیماری های قلبی:
در پرولاپس دریچه میترال نیز که یکی از بیماریهای خوشخیم دریچه میترال قلب می‌باشد، تپش قلب به نسبت شایع می‌باشد و افرادی که این مسئله را دارند، باکمی فعالیت بدنی دچار درد و تپش قلب می‌شوند.مصرف بعضی از مواد و داروها مثل کافئین ، کوکایین ، افدرین یا سایر داروهای تقویت‌کننده دستگاه سمپاتیک ، دکونژستان‌ها ، داروهای کم‌کننده اشتها ، قهوه زیاد ، کولا و سایر محرکها با یا بدون کافئین ، آمفتامین‌ها و سیگار باعث تپش قلب می‌شوند.
علائم همراه
تشخیص بیماری زمینه‌ای عمدتا بر اساس سایر علائم و یافته‌های همراه داده می‌شود. تپش قلب همراه با علائمی مانند سرگیجه، سیاهی رفتن چشم‌ها ، تنگی نفس ، سرفه ناخودآگاه ، درد قفسه سینه ، غش کردن یا احساس وقوع مرگ یا در زمینه بیماریهای قلبی نیاز به بررسی بیشتر دارد و باید فورا به اورژانس مراجعه کرد.
تشخیص علت تپش قلب :
کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید در هر حال به پزشک مراجعه نماید. پس از انجام معاینات لازم نوار قلب از بیمار گرفته می‌شود که تا حد زیادی می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاه نیز انجام آزمایشهایی برای تشخیص برخی بیماریهای زمینه‌ای لازم است. در نهایت اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولترمونیتور یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می‌شود تا در طول ۲۴ ساعت نوار قلب مداوم از بیمار گرفته شود. در طی این مدت اگر فرد دچار تپش قلب گردد، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شده و نوع آریتمی قلب فرد مشخص می شود. علاوه بر هولتر مانیتورینگ، می‌توان از تست ورزش جهت القائ برخی آریتمی های خطرناک استفاده کرد تا پزشک و بیمار اطمینان حاصل کنند که فعالیت شدید ، عامل بوجود آورنده آریتمی خطرناک نیست.
درمان تپش قلب در بیماریهای قلبی:
اصول درمان بر حذف عامل بوجود آورنده (دارو ، تنباکو ، قهوه ، چای و الکل) تشخیص و درمان بیماریهای همراه (پرکاری تیروئید ، افت قند خون ، علائم یائسگی و اضطراب) و درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده ، استوار است. در اکثر موارد با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه ، پرهیز از استرسها و هیجانات و انجام ندادن فعالیتهای ورزشی نامتناسب ، تپش قلب فرد بهبود می‌یابد.به منظور خاتمه دادن برخی آریتمی بازچرخشی ، گاهی مانورهای واگی متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می‌شود که با تحریک عصب واگ باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها شوند مثل: ماساژ ناحیه کاروتید گردن (البته منوط به اجازه پزشک و این که روش انجام بدون خطر این تکنیک را فرا گرفته باشید.)نگاه داشتن نفس به‌طور کوتاه مدت, سرفه پی‌در‌پی, نیشگون گرفتن از پوست بازو به قدری که باعث درد شود.زدن آب سرد به صورت ، فرو بردن سر در آب سرد به مدت کوتاه ، یا دوش سرد بطوری که آب سرد روی سر بریزد.مانور والسالوا: در بینی و دهان خود را بگیرید و سعی کنید در همین حال به هوا را از بینی خارج کنید بطوری که احساس کنید پرده‌های گوش به سمت بیرون حرکت می‌کنند.
درمان دارویی:
در مواردی که حمله تند ضربانی تکرار می‌شود، امکان دارد یک یا چند دارو برای کنترل ضربان قلب تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتمهای قلبی ایجاد شده باشد، داروهایی مانند دیگوکسین ، کینیدین ، مسدودکننده‌های کانال کلسیم ، پروکاینامید ، و داروهای ضد بتا آدرنرژیک تجویز می‌شوند. در آریتمی‌ها اگر ضربان قلب به حالت طبیعی باز گردانده نشود، امکان دارد نارسایی احتقانی قلب ، حمله قلبی ، یا ایست قلبی ، که جان بیمار را به خطر می‌اندازند، رخ دهند.
گاهی نیز لازم می‌شود که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار برادی کاردی (ضربان قلب پایین) ، دستگاهی به نام ضربانساز قلب (Pace maker) در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید.
ندرتاً استفاده از شوک الکتریکی جهت خاتمه به آریتمی لازم می‌شود.
