دیازپام، کلردیازپوکساید، آلپرازولام، اگزازپام و ... نام‌شان برای‌تان آشناست، این‌طور نیست؟ با سطح اضطراب و استرسی که این روزها در جامعه وجود دارد کمتر کسی پیدا می‌شود که نام این داروها به گوشش نخورده باشد و اینکه خود یا یکی از اطرافیانش از آنها استفاده نکرده باشد.
این داروها همگی آرامبخش هستند و تحت عنوان بنزودیازپین‌ها شناخته می‌شوند. نکته مثبت‌آنها اینکه در ابتدا دنیای شما را آرام می‌کنند و خواب عمیق و راحت را به زندگی‌تان باز می‌گردانند اما اگر سرخود و برای مدت طولانی استفاده شوند ممکن است برعکس باعث بی‌خوابی، اضطراب و اعتیاد شوند! پس اگر می‌خواهید از این داروها بیشترین بهره را ببرید بهتر است قبل از مصرف با کاربرد، فواید و عوارض آنها آشنا شوید.دکتر سروش شمشیری، دکتر داروساز توضیحاتی به شما ارائه می کند .
مهم‌ترین داروی آرامبخش
بنزودیازپین‌ها مهم‌ترین گروه از داروهای ضد اضطراب و خواب‌آور هستند. این گروه داروها را می‌توان به 3 دسته کوتاه اثر، متوسط اثر و طولانی اثر تقسیم‌بندی كرد. از داروهای کوتاه اثر می‌توان اگزازپام، میدازولام و تریازولام را نام برد. داروهای متوسط اثر نیز شامل آلپرازولام، کلونازپام، نیترازپام و تمازپام هستند و در دسته داروهای طولانی اثر داروهایی نظیر دیازپام، کلردیازپوکساید و فلورازپام قرار می‌گیرند. البته ناگفته نماند که داروهای دیگری نیز از خانواده بنزودیازپین‌ها در این گروه‌ها قرار می‌گیرند و در اینجا تنها داروهای رایج را نام بردیم.
چطور بفهمیم به این دارو معتاد شده‌ایم؟!
در جواب به این سؤال که آیا این داروها اعتیادآور هستند یا خیر باید بگویم بله؛ در حدود 4 نفر از هر 10 نفر که این ترکیبات را هر روز به مدت بیش از 8 هفته استفاده می‌کنند، دچار اعتیاد می‌شوند که نشانه‌های ساده‌ای برای تشخیص آن وجود دارد، از جمله:
1. فرد متوجه می‌شود بعد از مدتی باید دوز بیشتری استفاده کند تا همان اثر قبلی را دریافت کند.
2. احساس نیاز به داروی مورد نظر در طول روز.
3. تجربه نشانه‌های ترک دارو در صورت متوقف کردن مصرف که شامل بی‌خوابی، آشفتگی، اضطراب، سرگیجه، احساس طعم فلزی غیر عادی در دهان، احساس شوک الکتریکی در بازوها و پاها، تاری دید و حساسیت به نور می‌شود.
در بعضی افراد این نشانه‌ها شدیدتر است و حتی ممکن است شامل توهمات دیداری و شنیداری نیز بشود. البته این نکته نباید فراموش شود که این ترکیبات در صورتی که زیر نظر پزشک معالج تجویز شده باشند نه تنها ممکن است مضر نباشند بلکه سودمند هم هستند.
چه کسانی منع مصرف دارند؟
بنزودیازپین‌ها در افراد زیر نباید استفاده شوند:
- افرادی که دارای مشکلات کبدی هستند. مصرف این داروها در این افراد ممکن است باعث کمای ناگهانی شود.
- افرادی که دارای مشکلات کلیوی هستند. این مشکلات باعث افزایش حساسیت مغزی به این ترکیبات می‌شوند. در نتیجه در این افراد باید مقدار داروی تجویز شده بسیار کم باشد.
- در خانم های باردار نباید استفاده شوند مگر در شرایط خاص مثل تشنج. در شیردهی هم به دلیل اینکه در شیر مادر ترشح می‌شوند بهتر است که استفاده نشوند.
- افرادی که دچار مشکلات تنفسی، برونشیت و بیماری انسداد ریوی مزمن هستند.
- افرادی که دچار بیماری خود ایمنی «میاستنی گراویس» هستند.
- بیمارانی که دچار آپنه در خواب می‌شوند.
خطر مرگ!
مصرف طولانی مدت بنزودیازپین‌ها می‌تواند باعث نقص ادراکی، مشکلات رفتاری و احساسی، احساس آشفتگی و هیاهو، مشکل در تفکر درست و منطقی، کاهش توان جنسی، ترس از اجتماع، افزایش اضطراب و افسردگی، کاهش توجه به کارهای مورد علاقه و عدم توانایی در بیان احساسات شود. تمام این عوارض در افرادی که طولانی مدت این ترکیبات را استفاده می‌کنند به طور کامل بروز نمی‌کنند اما حداقل یک یا دو مورد در اکثر بیماران مشاهده می‌شود. مصرف خودسرانه این داروها بدون نظر پزشک بسیار اشتباه بوده و علاوه بر تشدید عوارض جانبی در بعضی موارد ممکن است باعث استفاده بیش از اندازه دارو (overdose) شده یا به علت تداخل با ترکیبات دیگر حتی به مرگ فرد منجر شود.
کم عارضه‌ترها
در مورد تداخلات دارویی بنزودیازپین‌ها با توجه به چگونگی متابولیسم این ترکیبات در بدن بهتر است که هر کدام از این ترکیبات به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرند اما در یک نگاه کلی داروهای لورازپام، اگزازپام و تمازپام نسبت به بقیه داروهای این گروه تداخلات دارویی کمتری دارند. داروهایی مثل ضد بارداری‌های خوراکی، برخی آنتی بیوتیک ها، برخی ضدافسردگی‌ها مثل فلوکستین، سرترالین و غیره و همچنین ترکیبات ضد قارچ می‌توانند باعث تجمع این داروها در بدن و در نتیجه تشدید عوارض جانبی آنها شوند. از طرف دیگر داروهایی مثل ریفامپین، کاربامازپین و فنی توئین باعث کاهش اثر این داروها می‌شوند.
عوارض استفاده همزمان با الکل و مواد مخدر
درمورد داروی آلپرازولام که بسیار پر مصرف است باید بدانیم که مصرف همزمان آن با داروهای کتوکونازول و ایتراکونازول بسیار خطرناک است و منع مصرف دارد. همچنین استفاده از بنزود یازپین‌ها با الکل، مواد مخدر و بقیه داروهایی که اثرات مشابه بنزودیازپین‌ها را دارند می‌تواند اثرات این داروها را به میزان زیادی تقویت کرده و با افزایش اثرات جانبی آنها منجر به مرگ شود.
اعتیاد به این داروها را دست کم نگیرید!
بنزودیازپین‌ها بسته به سرعت اثر و نیمه‌عمرشان به انواع گوناگون مانند دیازپام، اگزازپام، فلورازپام، آلپرازولام (زاناکس )، کلونازپام، میدازولام، تمازپام، کلردیازپوکساید و ... تقسیم می‌شوند. این داروها آرامبخش و شل کننده عضلانی هستند و در درمان بی‌خوابی، اضطراب و استرس به کار می‌روند اما به تدریج اعتیاد ایجاد می‌کنند.
متاسفانه دیده شده است بعضی از افراد برای مثال تا ده‌‌ها قرص دیازپام هم استفاده می‌کنند اما باز هم دچار اضطراب و بی‌خوابی هستند در صورتی که اوایل با مصرف فقط یک عدد قرص راحت می‌خوابیدند. ترک اعتیاد به بنزودیازپین‌ها خیلی ساده نیست. هنگام ترک دقیقا با یک فرد معتاد طرف هستیم یعنی همان علائم بی‌خوابی، استرس، اضطراب و حتی تشنج ایجاد می‌شود. استفاده از این داروها به خصوص میان خانم‌ها بسیار رواج دارد و چون نیمه عمر کوتاهی دارند به شدت شخص را مستعد اعتیاد می‌کنند، طوری که فرد یک قرص را می‌خورد و چند ساعتی حالش خوب می‌شود و بعد به تدریج دوباره علائم اضطراب و دلشوره‌اش بازمی‌گردد و مجبور می‌شود دوباره قرص بخورد و به این ترتیب است که معتاد می‌شود.
