روستای مزرعه کلانتر از توابع بخش مرکزی شهرستان میبد در 11 کیلومتری جنوب شرقی میبد و 36 کیلومتری شهر یزد قرار گرفته است. این روستا از شمال به مزرعه رفیع آباد و از جنوب به مزرعه قاسم آباد محدود می‌شود.
این روستا که اقلیمی گرم و خشک دارد، آب و هوایش در فصول بهار و پاییز نسبتاً خنک است و این یعنی اگر هنوز به یزد سفر نکرده اید و مزرعه کلانتر را ندیده اید، تا پاییز تمام نشده باید فرصت را غنیمت بشمارید و به این روستای دیدنی سر بزنید.
مرکز زرتشتیان میبد
روستای مزرعه کلانتر یک روستای زرتشتی نشین است که مردم آن به فارسی به گویش یزدی صحبت می کنند و هنوز لباس های سنتی می پوشند و آیین های مذهبی خودشان را به صورت رسمی و گسترده اجرا می کنند. مردم روستای مزرعه کلانتر از پوشاک محلی استفاده می‌کنند. پوشاک مردان شامل سربند، پیراهن زیر و پیراهن رویی، شلوار و کلاه است. زنان نیز از کلاهک (لچک)، پیراهن زیر (سدره)، پیراهن رویی، روسری (مکنی)، شلوار و کفش استفاده می‌کنند.
آتشکده روستا و زیارتگاهی که در نزدیکی آن قرار دارد، از اماکن مقدس و مذهبی روستاست و مردم روستا در این مکان‌های مقدس به نیایش اهورامزدا و برگزاری مراسم مذهبی می‌پردازند. آنها هنگام فرا رسیدن فصل بهار به استقبال عید نوروز می‌روند. آتش‌افروزی در آخرین چهارشنبه سال و چیدن سفره هفت‌سین هم از دیگر مراسم فرا رسیدن فصل بهار است.
در این روستا همچنین جشن مهرگان (که در دهمین روز مهر ماه و همچنین در 10 تیر ماه برگزار می‌شود و 6 روز به طول می‌انجامد)، جشن سده، (که در صدمین روز زمستان برگزار می‌شود و زمستان در این تقسیم‌بندی پنج ماه دارد)، جشن دیگان (که از بزرگترین جشن‌های زرتشتی است و در دهم دی ماه گرامی داشته می شود) و... به طور مرتب برگزار می شود. مردم روستا در این مراسم میوه‌هایی مانند هندوانه، انار، خربزه، سیب، انگور و تنقلاتی از قبیل آجیل، شیرینی و شربت تهیه می‌کنند و تا پاسی از شب به جشن و شادی می‌پردازند و شب را با نیایش به سپیده می‌رسانند.
تاریخ در مزرعه کلانتر
قدمت این مجموعه به اواخر صفویه باز می گردد. این دوره از زندگی تاریخی روستا در درون قلعه ای متروكه در كنار روستا می گذشته كه دارای تمام امكانات زندگی عمومی مردم آن از جمله آتشكده بوده است.
با شكل گیری هسته جدید در محدوده كنونی روستا، این محدوده گسترش یافته و به عنوان محل اصلی تجمع زرتشتیان منطقه میبد عمل می كند. در فرهنگ مردم این منطقه و شهر میبد، نام روستای مزرعه كلانتر با آئین زرتشت پیوند خورده است.
مزرعه کلانتر از روزگاران گذشته در مسیر راه‌های تجاری و ارتباطی قرار داشته و به همین دلیل رونق خوبی گرفته و حالا پر از آثار تاریخی ارزشمند است. وجود خاك و آب و هوای مناسب و سطوح هموار و چشم اندازهای زیبا در ایجاد هسته روستا نقش مهمی داشته اند. در این روستا می توانید آثار زیادی از آب انبارهای قدیمی، آسیاب‌های آبی و بقایای قلعه تاریخی را ببینید. آب مصرفی کشاورزی مردم روستا از راه قنات تامین می شود و چشمه اصلی روستا از بلندترین نقطه روستا تا آتشکده جریان دارد.
چرا مزرعه کلانتر؟
موقعیت امروزی روستا از روزگاران قدیم به شكل مزرعه ای بوده كه در كنار چشمه شكل گرفته و فردی به نام «كلانتر» كه دارای تمكن مالی بوده به عنوان والی آن مزرعه شناخته شده بود كه با گذشت زمان، به تدریج آن روستا به نامش معروف می شود.
خانه های عجیب مزرعه
در بافت روستا خانه هایی دیده می شود که روی سطح شیب دار به سمت غرب احداث شده است و نظام مهندسی خاصی بر این مجموعه حاکم است. هر کدام از خانه ها دالان های طولانی دارند و پلان های دو خانه چنان با هم طراحی شده است که از فضای پشت بام نمی توان آن ها را از هم تفکیک کرد!
سبک معماری چهار صفه‌ای خانه‌های خشت و گلی، با بادگیرهای فراز خانه‌ها، چشم‌انداز زیبا و کم نظیری پدید آورده است. درختان توت، پسته و انار، در میان خانه‌ها و در اراضی اطراف، بر زیبایی روستا افزوده و جذابیت آن را دو چندان نموده‌اند. پیرامون روستا را کشتزارهای وسیعی فرا گرفته‌اند، که در فصل بهار محیطی سرشار از طراوت و چشم‌اندازهای بدیع و دیدنی پدید می‌آورند.
چه سوغاتی بخرید؟
اگر گذارتان به مزرعه کلانتر افتاد فراموش نکنید که از صنایع دستی و سوغات این شهر که انواع بافته‌های سنتی است، سوغات ببرید. البته سوغات این روستا بیشتر از صنایع دستی است و پسته، انار و توت هم جزو سوغاتی های معروف مزرعه کلانتر به حساب می آیند. از معروف‌ترین خوراکی‌های محلی روستای مزرعه کلانتر می‌توان به انواع نان‌های محلی و نوعی حلوا اشاره کرد که با آرد، روغن فراوان و شیرة توت تهیه می‌شود.
