خانم‌ها به‌خصوص دختران جوان از وقتی وارد سن بلوغ می‌شوند و قاعدگی را تجربه می‌کنند سؤالات بسیاری در ذهن‌شان ایجاد می‌شود که شاید به‌راحتی نتوانند از پزشک خود بپرسند، به همین دلیل آنها را نادیده گرفته و به مشکلات‌شان عادت می‌کنند.

برای مثال خیلی از خانم‌ها هرماه قاعدگی‌های شدیدی را تجربه می‌کنند و به مرور دچار کمبود آهن، ضعف و بی‌حالی می‌شوند اما هیچ‌وقت به ذهن‌شان نمی‌رسد که شاید مشکل از قاعدگی‌شان باشد.

تغییرات در خونریزی، رنگ خون، غلظت و میزان لخته‌های خون نیز از دیگر نگرانی‌های شایع خانم‌ها است؛ اینکه چرا گاهی اوقات رنگ‌خون قهوه‌ای تیره می‌شود یا تعداد لخته‌ها زیاد می‌شود؟ چرا بعضی افراد طی قاعدگی هیچ دردی را حس نمی‌کنند اما بعضی دیگر از درد به خود می‌پیچند؟!

اصلا چرا عادت ماهانه می‌شویم؟

هر ماه طی چرخه قاعدگی دیواره داخلی رحم ضخیم می‌شود تا محیط را برای بارداری آماده سازد. اما وقتی بارداری رخ نمی‌دهد بدن طی قاعدگی این لایه ضخیم را همراه با خون خارج می‌کند. میزان خونی که در یک عادت‌ماهانه‌ از دست می‌رود معمولا بین 4 تا 12 قاشق چای‌خوری است.

چرخه قاعدگی به طور معمول 28 روز طول می‌کشد. با این حال این چرخه برای بعضی خانم‌ها می‌تواند به کوتاهی 21 روز یا به بلندی 35 روز باشد. یک عادت‌ماهانه‌ طبیعی معمولا بین 2 تا 7 روز طول می‌کشد.

وجود لخته نشانه بیماری است؟!

اغلب خانم‌ها هر چند وقت یک بار در قاعدگی‌شان لخته خون می‌بینند. این لخته‌ها ممکن است قرمز روشن یا تیره باشند و اغلب در شدیدترین روز خونریزی خارج می‌شوند. وجود این لخته‌ها باعث می‌شود خونریزی غلیظ‌تر از همیشه به نظر برسد.

بدن به طور معمول برای جلوگیری از لخته شدن خون قاعدگی، همراه با آن ماده ضدانعقاد ترشح می‌کند. اما وقتی عادت‌ماهانه‌ شدید است و خون با سرعت زیادی خارج می‌شود، این مواد وقت کافی برای اثرگذاری پیدا نمی‌کند و به همین دلیل لخته تشکیل می‌شود. اگر میزان لخته‌های‌تان زیاد است یا سایزشان بزرگ است باید حتما توسط متخصص زنان معاینه شوید.

آندومتریوز و درد طاقت فرسا!

کاشته شدن بافت رحم در قسمتی غیر از جدار داخلی رحم را «آندومتریوز» می‌گویند. در حقیقت بافت داخل رحم «آندومتر» نام دارد و این بافت ممکن است به دلایل مختلفی در مکان‌هایی به غیر از رحم کاشته شود. برای مثال اگر هنگام عادت‌ماهانه‌ خون به جای اینکه بیرون برود، از لوله‌های رحم به داخل حفره شکمی بریزد، ممکن است منجر به آندومتریوز شود. عوامل ارثی و تغییرات سلولی نیز می‌توانند باعث ایجاد آندومتریوز شوند.

یکی از شایع‌ترین علائم این بیماری دردهای هنگام عادت‌ماهانه‌ است که در روزهای سوم و چهارم معمولا بدتر می‌شود. حتی بعد از اتمام عادت‌ماهانه‌ نیز مدت زیادی طول می‌کشد تا این درد کاملا از بین برود و درد آن ماه به ماه هم بیشتر می‌شود.

چرا اینقدر درد می‌کشیم؟!

درد قاعدگی اگر فقط در روزهای اول باشد «دیسمنوره» نام دارد که به علت آزاد شدن ماده پروستاگلاندین ایجاد می‌شود. در این صورت برای رفع درد می‌توان از داروهای ضدالتهابی مثل دیکلوفناک یا مفنامیک اسید استفاده كرد. اگر این داروها تاثیرگذار نباشند گاهی می‌توان تحت‌نظر پزشک به طور محدود از قرص‌های ضدبارداری استفاده کرد. گاهی اوقات نیز تنگی دهانه رحم باعث ایجاد درد می‌شود.

درواقع اگر درد خیلی شدید نباشد و با مصرف دارو قابل تحمل باشد، طبیعی تلقی می‌شود. اما اگر از روز دوم یا سوم عادت‌ماهانه‌ بیشتر شود باید به بیماری آندومتریوز شک کنیم که یک بیماری پیش رونده قابل پیگیری و قابل تشخیص است.

ممکن است باردار باشید؟!

تغییرات در رنگ و غلظت خون قاعدگی اغلب طبیعی هستند. با این حال چندین عامل وجود دارند که ممکن است باعث ایجاد لخته‌های غیرطبیعی یا تغییر رنگ و غلظت خون در قاعدگی شوند؛ ازجمله سقط جنین، وجود فیبروم، تغییرات هورمونی، بزرگ شدن سایز رحم، انسداد در مسیر خون قاعدگی و آندومتریوز. برای مثال خانم‌هایی که سقط جنین داشته‌اند، ممکن است شاهد خروج لخته‌های خون یا توده‌هایی با بافت خاکستری از واژن باشند. پس اگر احتمال بارداری برای‌تان وجود دارد بلافاصله با دیدن این علائم و خونریزی شدید به پزشک مراجعه کنید.

فیبروم و افزایش درد و خونریزی

فیبروم‌های رحم توده‌هایی غیرسرطانی هستند. فیبروم همیشه همراه با علامت نیست. درواقع تحقیقات نشان می‌دهند بیشتر فیبروم‌های کوچک اصلا از خود علامتی بروز نمی‌دهند. اما اگر فیبروم به طرف داخل رحم برجسته شده باشد با افزایش سطح رحم باعث افزایش خونریزی ماهانه می‌شود. حتی به علت عوامل رشدی که از این فیبروم‌ها ترشح می‌شود لایه پوشاننده مقابل آنها نیز بیشتر دچار خونریزی می‌شود، بنابراین خونریزی ماهانه کسانی که فیبروم دارند اکثرا افزایش یافته است که این افزایش گاهی اوقات می‌تواند به دلیل نکروبیوز یا خونریزی در داخل فیبروم هم باشد. همچنین از آنجایی که رحم، فیبروم را به عنوان یک جسم خارجی تلقی می‌کند، درست مانند زمان زایمان می‌خواهد از شر چیزی که داخلش است خلاص شود و این موضوع باعث ایجاد دردهای کرامپی شبیه دردهای موقع عادت‌ماهانه‌ یا زایمان می‌شود.

تغییر وزن داشته‌اید؟

عملکرد بدن شما متکی بر تعادل دقیقی از هورمون‌های پروژسترون و استروژن است. این هورمون‌ها هر ماه باعث ضخیم شدن لایه پوشاننده رحم و ریزش آن در قاعدگی می‌شوند و به این روند نظم می‌بخشند، بنابراین اگر تعادل آنها به هم بخورد ممکن است ضخامت لایه داخلی رحم بیش از حد افزایش پیدا کند. در این صورت میزان خونریزی و لخته‌ها از حالت طبیعی بیشتر خواهد شد. از عوامل مختل کننده تعادل این هورمون‌ها می‌توان به یائسگی، تغییر وزن شدید و عوارض جانبی بعضی داروها مثل استروئیدها اشاره كرد.

چه آزمایش‌هایی لازم است؟!

پزشک ممکن است برای تشخیص اختلالات خونریزی در قاعدگی آزمایش‌های مختلفی را برای‌تان تجویز کند از جمله:

سونوگرافی واژینال: در این آزمایش از امواج صوت برای عکسبرداری از داخل واژن و رحم استفاده می‌شود.

ام آر آی: با این روش غیرتهاجمی می‌توان از میزان رشد فیبروم‌ها و کیست‌ها مطلع شد و اختلالات خونریزی قاعدگی را بررسی كرد.

آزمایش خون: با این آزمایش می‌توان از سلامت سیستم انعقادی خون و همچنین کمبود آهن مطلع شد.

دیلاتاسیون و کورتاژ تشخیصی: دیلاتاسیون به معنی بازکردن دهانه رحم برای پهن‌تر یا گشادتر کردن آن و کورتاژ به معنی تراشیدن یا برداشتن نمونه‌ای از آندومتر یا بافت درونی رحم برای معاینه‌های بعدی است. طی این عمل نمونه‌ای از بافت رحم برداشته و در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا سلول غیرطبیعی وجود دارد یا خیر.

خون غلیظ و تیره غیرطبیعی است؟!

گاهی اوقات خون قاعدگی در روزهای آخر به رنگ قهوه‌ای تیره یا حتی سیاه در می‌آید که این تغییر رنگ طبیعی است. درواقع هرچه خون بیشتر داخل رحم بماند و دیرتر از بدن خارج شود، رنگش هم تیره‌تر می‌شود. همچنین اگر خونریزی به طور موقت غلیظ و شدید باشد جای نگرانی نیست اما اگر این حالت هرماه اتفاق بیفتد باید به پزشک مراجعه کنید تا میزان آهن خون‌تان چک شود و دچار کمبود آهن نشوید. بسیاری از خانم‌ها به عادت‌ماهانه‌های سنگین عادت دارند و آنها را طبیعی تلقی می‌کنند اما با گذشت زمان دچار کم‌خونی، ضعف و خستگی می‌شوند.

به پزشک مراجعه کنید اگر ...

تغییرات خونریزی در قاعدگی به ندرت جدی و دردسرساز می‌شوند. اما اگر احساس می‌کنید اخیرا با انجام کارهای روزمره و همیشگی احساس خستگی، ضعف و سبکی سر می‌کنید یا اگر دچار رنگ پریدگی پوست و ناخن‌ها، بی نظمی در قاعدگی و لکه‌بینی شده‌اید حتما به پزشک مراجعه کنید. کم‌خونی با یک آزمایش ساده خون تشخیص داده می‌شود. در این زمینه مصرف قرص آهن به بسیاری از خانم‌ها کمک می‌کند تا بی‌حالی‌شان برطرف شود.

شاید مسیر خون مسدود شده!

هر عاملی که باعث گرفتگی مسیر خونریزی از رحم تا واژن شود، ممکن است باعث افزایش لخته‌ها، تیرگی و غلظت خون قاعدگی شود. وجود پولیپ‌های خوش‌خیم در رحم نیز ممکن است باعث تغییر در جریان خونریزی شود. علاوه براین با نزدیک شدن به یائسگی، جریان خونریزی کندتر می‌شود زیرا کانال سرویکس (دهانه رحم) با کاهش ترشح استروژن باریک‌تر می‌شود.