باران اسیدی به هرگونه بارش باران، برف، تگرگ یا حتی مه که در آن مواد مضری مانند اکسیدهای نیتروژن و گوگرد وجود دارند،گقته می‌شود.این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی انجام داده،درنهایت به نیتریک اسید و سولفوریک اسید در می‌آیند.عامل اصلی این آلاینده‌ها صنایع، حمل و نقل و کارخانه‌های مختلفند که باعث افزایش شدید میزان اسیدیته بارش و آسیب‌ رساندن به انسان‌ها، گیاهان و ساختمان‌ها می‌شوند.بیشتر شهرهای بزرگ صنعتی مورد تهدید غبارهای اسیدی قرار دارند. شهر لندن در زمستان سال ۱۹۵۲ مورد تهاجم شدید غبارهای اسیدی قرار گرفت و این امر سبب مرگ زودرس ۴۰۰۰ نفر از افراد بیمار گردید. این اتفاق باعث شد که مسئولین شهر اقدامات پیشگیرانه‌ای را در جهت کنترل آلودگی هوا به عمل آورند.این امر سبب شده که امروزه لندن در زمره شهرهایی قرار بگیرد که هوای نسبتاً تمیزی دارد.

وجود ذرات کوچک در هوا به تنهایی عامل مرگ ۳۵۰٫۰۰۰ نفر در سال ۲۰۰۰ در ۲۵ کشور اتحادیه اروپا بوده است.هرچقدر مواد آلوده کننده در فضا بیشتر بمانند ترکیبات زیادتری حاصل می‌شود که اسیدها یکی از آن‌هاست. اسیدها به کمک بادهای شدید می‌توانند برای مدت طولانی در هوا باقی بمانند و مسافت بسیار زیادی را طی کنند و به کشورهای دیگر انتقال یابند. اگر غبار اسیدی با ذرات آب موجود در اتمسفر هوا ترکیب شود، به صورت باران اسیدی فرو می‌ریزد و باعث آسیب رساندن به محیط زیست می شود. باران اسیدی تاثیری مستقیم روی درختان و روییدنی‌ها میگذارد، در خاک فرو می‌رود و تعادل شیمیایی آن را به هم می‌ریزد. این باران پس از بارش به داخل رودخانه‌ها و دریاچه‌ها راه می‌یابد و حیات حیوانات و گیاهان آبزی را به خطر می‌رساند.

قربانیان باران اسیدی:

۱-درختان

۲-جنکل ها

باران اسیدی از راه های مختلفی به درختان آسیب می‌رساند.این راه ها عبارتند از:

- اختلالاتی در روزنه برگ‌های درختان ایجاد می‌کند که سبب افزایش تعریق و کاهش آب درخت می‌شود.

 

-خاک را اسیدی می‌کند و به ریشه‌های درختان آسیب می‌رساند.درنتیجه جذب آب و مواد تغذیه‌ای درخت را کاهش می‌دهد.همچنین مواد معدنی مورد نیاز خاک را می‌شوید،که این مواد به آب‌های زیرزمینی کشیده می‌شوندو باعث تخریب ساختارهای سطحی پوست و برگ‌ها شده.علاوه بر این آسیب ها مورد حمله حشرات و بیماری‌های گیاهی قرار می گیرند و رشد و نمو آنها را متوقف می کند.سیلابی که از بارش باران اسیدی بر روی زمین جاری می شود مسیر خود را می‌شوید و سرانجام به دریاچه‌ها می‌ریزد. باران‌های اسیدی با اسیدی کردن آب دریاچه‌ها و رودخانه‌ها سبب مرگ ماهی‌ها و آبزیان می‌شوند.دریاچه‌های اسیدی شده در بیشتر مکان‌ها به همان صورت قبلی وجود دارند ولی هیچ گونه ماهی در آب اسیدی شده نمی‌تواند زندگی کند.ماهی هایی مثل:ماهی قزل‌آلا و خاردار در PH کمتر از ۵ و صدف‌ها در PH کمتر از ۶/۵ می‌میرند. در ضمن این فرسایش خاک، فلزات سمی(آلومینیوم) که از آن آزاد شده‌اند به همراه آب وارد دستگاه تنفسی ماهی‌ها شده و موجب نابودی آن‌ها می‌گردد. در مناطقی که دارای فضای آلوده به مواد اسیدی هستند، در فصل بهار، دریاچه‌ها آلوده‌ترین آب‌ها را دارند زیرا با ذوب شدن برف‌های زمستان، اسید همراه آن‌ها روانه دریاچه‌ها می‌گردد.

سایش شیمیایی

باران‌های اسیدی آسیب‌های ویران‌کننده و جبران ناپذیری بر بناهای تاریخی و گنجینه‌های فرهنگی وارد می‌سازند و میراث فرهنگی ملت‌ها را تحلیل می‌کنند.رویه‌های سنگی ساختمان‌ها،پل‌ها،سدها و… توسط باران اسیدی، ساییده و نابود می‌شوند.ساختمان‌هایی مانند پارتنون در آتن، مجسمه آزادی در نیویورک، کلیسای سن پول در لندن، تاج محل در هندوستان، بنای ترایان در رم و کلیسای قدیمی کلن در شهر کلن آلمان توسط باران اسیدی مورد حمله قرار گرفته‌اند و رویه آن‌ها در اثر سایش شیمیایی، تغییر شکل داده اند.رویه این ساختمان‌ها معمولاً از سنگ‌های آهک‌دار است. غبار و باران اسیدی وقتی بر چنین ساختمان‌هایی می‌نشیند با کانی‌های سنگ‌ها واکنش شیمیایی انجام داده و آن‌ها را به ماده پودر مانندی تبدیل می‌کند. به دلیل همین واکنش‌هاست که از ضخامت مجسمه مرمری آبراهام لینکلن در واشنگتن طی ۸۰ سال، بیش از ۸ میلی‌متر کاسته شده است. به جز رویه این ساختمان‌ها و بناها،شیشه‌های رنگی آن‌ها نیز از آسیب در امان نیستند.

اثرات باران اسیدی بر صنعت حمل و نقل

دو صنعت راه‌آهن و هواپیما سالانه به دلیل ریزش باران اسیدی مقدار زیادی هزینه می‌کنند. خطوط راه‌آهن و حتی ماشین‌ها به علت قرار گرفتن در فضای آزاد، بیشترین آسیب را از غبار و باران اسیدی،می پذیرند. رویه آن‌ها در اثر باران اسیدی، ساییدگی شیمیایی پیدا می‌کند و پل‌های فلزی کارایی خود را به دلیل فرسایش از دست می دهند.

تاثیر باران اسیدی بر انسان

انسان‌ در اثر باران اسیدی به طور جدی آسیب می‌بیند تا جایی که منجر به مرگ او شود. در اثر باران اسیدی تعداده زیادی از مردم به خصوص افرادی که آسم دارند، مشکل تنفسی پیدا می‌کنند. اثر گازهای SO2 و Nox ها بر روی انسان، سرفه‌های خشک، سر درد، گلو درد و عصبانیت است. مصرف گیاهانی که از طریق خاک یا به طور مستقیم باران اسیدی را جذب کرده‌اند و جاندارانی که این گیاهان را خورده‌اند، روی مغز و کلیه اثر گذاشته و می‌تواند موجب بیماری آلزایمر در انسان شود.

راه‌های کنترل

از روش‌های ساده جلوگیری از آلودگی اسیدی، تصفیه کردن ذغال قبل از سوختن آن است. به همین دلیل،ذغال را قبل از مصرف خرد کرده و در آب می‌شویند، یا ضمن عملیات خاصی، گوگرد آن را می‌گیرند. در مورد نفت نیز عمل تصفیه کردن صورت می‌گیرد و با روش‌های معینی آن را از گوگرد جدا می‌کنند.استفاده از روش‌های اصولی در مصرف مواد سوختی نقش مهمی در جلوگیری از آلودگی‌های اسیدی دارد. استفاده از فیلترها برای این کار طریقه بسیار مناسبی است. بهره‌گیری از این روش در ماشین‌ها، کامیون‌ها و وسایل نقلیه موتوری، آلودگی‌های اسیدی محیط زیست را به مقدار قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین کنترل ایمنی موتور و وسایل نقلیه جهت جلوگیری از آنها، در کاهش آلودگی‌های اسیدی، نقش بسیار مهمی دارد.از همه مهم‌تر، دقت در برنامه‌ریزی برای تأمین انرژی است.هرجا که انرژی مصرف می‌شود، در کنار آن نیز آلودگی اسیدی- در مواردی بسیارکم و در مواردی بسیار چشمگیر و خطرناک- بوجود می آید.از آنجا که باد و باران اسیدی با گردش چرخ کارخانه‌ها و ماشین‌ها ارتباط مستقیم دارد، جایگزینی ماده دیگری که بتواند جانشین سوخت‌های فسیلی شود، در بلند مدت، اندیشه معقولی برای جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی است. در این راستا می‌توان از منابع انرژی‌های نو مانند انرژی خورشیدی و انرژی بادی نام برد که مصرف آنها، عوارضی مثل آلودگی هوا را به همراه نخواهد داشت.

از موارد جالب در مورد آلودگی اسیدی آن است که کشوری دارای منابع عظیم تولید کننده غبار اسیدی نباشد اما به شدت تحت حمله باران‌های اسیدی قرار گیرد. برای نمونه، کشور کانادا که هر ساله غبارهای اسیدی فراوانی از آمریکای شمالی به سمت آن حرکت می‌کنند.بحث آلودگی اسیدی، بیشتر گریبان گیر کشورهای صنعتی و پیشرفته ‌است و مردم این کشورها به طرز ناگواری از آلودگی‌های اسیدی رنج می‌برند. جنگل‌ها و منابع گیاهی این کشورها در حال نابودی است و از این سو از طرف مردم مقاومت بسیار شدیدی در مقابل این پدیده بسیار خطرناک زیستی ایجاد شده‌ است. حتی در برخی از کشورهای غربی، گروه‌ها و احزاب سیاسی تشکیل شده‌اند که هدف آنها مقابله با گسترش آلودگی‌های اسیدی و جلب توجه مسئولان کشورهای مربوطه برای مبارزه در این جهت است. شایان ذکر است که آلودگی در کشورهای در حال توسعه به پای آلودگی در کشورهای صنعتی نمی‌رسد و کشورهای دارای صنعت کمتر، آلودگی کم‌تری دارند.

 

کشورهای در حال توسعه بر خلاف کشورهای ثروتمند، نمی‌توانند از عهده هزینه‌های سنگین جلوگیری از آلودگی اسیدی برآیند. لازم است همراه با توسعه صنعت خود، به کنترل آلودگی هوا نیز توجه داشته باشند تا بعداً مجبور نشوند برای مبارزه با آلودگی وحشتناک اسیدی، هزینه‌های سرسام‌آوری را تحمل کنند.در رابطه با کشوری مثل ایران، عوامل پایه آلوده‌کننده را نمی‌توان تنها وجود کارخانه‌ها و مسایلی از این قبیل در نظر گرفت. کشوری مانند ایران که مساحت آن چندین برابر مساحت آلمان است، دلیل آلودگی‌ها به حجم زیاد کارخانه‌ها نیست بلکه به دلیل تمرکز غیر اصولی آن‌ها در مناطق مرکزی و گسترش غیر ضروری برخی از آن‌هاست.