با اینکه تقویم هر سال در ایران آغاز تعطیلات نوروزی را 29 اسفندماه و پایان آن را 5 فروردین نشان می‌دهد اما واقعیت با این تاریخ‌ها فرق می‌کند و بیشتر مردم از هفته آخر اسفند راهی تعطیلات می‌شوند یا کم‌کم دست از کار می‌کشند و خود را برای تعطیلات نوروزی آماده می‌کنند.
برخلاف نوشته‌های تقویم، تعطیلات نوروزی به 20 روز می‌کشد و به طور معمول به غیر از معدود کارمندان و کارکنان ادارات دولتی، بیشتر مردم برای حضور در محیط کار بعد از 13 فروردین برنامه‌ریزی می‌کنند. تعطیلی واقعی آنچنان در این زمان ملموس است که نه‌تنها شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی بلکه بسیاری از بنگاه‌های رسانه‌ای یا خبری نیز در این مدت تعطیل هستند.
حتی در ادارات دولتی، نهادها و سازمان‌های رسمی که مطابق قانون و تقویم رسمی کشور باید بعد از 5 فروردین کارمندان در محل کار حاضر شوند، به طور روشن صندلی‌های خالی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد کار در این روزها جدی نیست و مسوولیت‌های کاری میان پرسنل حاضر تقسیم شده است. کمتر رئیسی در محل کار دیده می‌شود که نامه یا دستوری را به سرانجام برساند. به سادگی و با لبخند، ارباب‌رجوع با این جمله مواجه می‌شود: بعد از تعطیلات مراجعه کنید. البته در این حکایت، نیروهای امدادی، پلیس و درمانی جدا هستند. با این حال تصویر کلی در ایران این است که کار در سال جاری از نیمه فروردین‌ماه آغاز می‌شود.
حقیقت ترس از بازگشت به کار
در آخرین گزارش از نتایج بررسی مقایسه‌ای میزان ساعت کار مفید در ایران و دیگر کشورهای توسعه‌یافته که در سال 1390 منتشر شد، میزان کار مفید در ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از افغانستان و پاکستان هم کمتر است. بر اساس این گزارش سرانه مفید کار در ایران سالانه 800 ساعت بوده است، اما در همان سال این میزان در پاکستان 1100 و در افغانستان 950 ساعت برآورد شده است.
همین گزارش نشان می‌دهد کشورهای پیشرفته اختلاف چشمگیری با ایران دارند. در ژاپن 2420 ساعت و در کره جنوبی 1900 ساعت کار مفید ثبت شده است. بر اساس چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار این میزان در چین 1420 ساعت، آمریکا 1360 ساعت، ترکیه 1330 ساعت، آلمان 1700 ساعت، کویت 600 ساعت و عربستان 720 ساعت است. بر اساس این گزارش متوسط کار روزانه در بخش دولتی در ایران 4 /1 ساعت و در بخش خصوصی 6 /2 ساعت است. حالا اگر میزان ساعت مفید کار را کنار تعطیلات رسمی و گاهی مناسبتی کشور بگذاریم نگران‌کننده‌تر می‌شود.
به گزارش خبرگزاری آنا در سال گذشته با احتساب پنجشنبه‌ها و سایر روزهای تعطیل، هر فرد 122 روز از 365 روز یعنی یک‌سوم سال 1394 را تعطیل بود. حال اگر زیرسبیلی، تعطیلات پنجشنبه‌ها را هم تعطیل محسوب نکنیم تعداد روزهای کاری سال 1394، 290 روز بود و ایرانی‌ها 75 روز تعطیلی داشته‌اند. یعنی با شرایط پیش‌بینی‌شده در تقویم برای کار عملاً شرایط کاری در ایران خیلی سخت نیست و روزهای استراحت چشمگیر است.
اما بازهم خاطرات تعطیلات و استراحت بدون دغدغه آنقدر برای ایرانی‌ها جذاب است که پایان 13روزه تعطیلات نوروز در سال 1395 و آغاز روزهای کاری درست در اولین روز هفته و چهاردهم فروردین خوشایند نبود. نارضایتی و نگرانی آنقدر واضح و روشن بود که از 10 فروردین هزاران هزار پیام، لطیفه و انیمیشن در توصیف وضعیت کاری چهاردهم فروردین منتشر شد و همه هم در ساخت و توفانی کردن این موج همراه شدند. نه خبری از شوق دیدار بود و نه علاقه‌ای به ترک سفر. نه انگیزه‌ای برای دیدار همکاران بود و نه خبری از برنامه‌های جدید.
ترسی که امسال خیلی سریع در میان همه ایرانی‌ها دست به دست شد، با اینکه موضوع جدیدی نبود، اما آنقدر در شبکه‌های مجازی دیده، شنیده و نقل محافل شد که به یک سوال بزرگ تبدیل شد که آیا ترس از بازگشت به کار حقیقی است؟
واقعیت این بود که این ترس واقعی و آنقدر فراگیر است که برای پیشبرد درست وضعیت روحی و شرایط زندگی افراد کارشناسان وارد بحث شده‌اند؛ «درمان افسردگی پس از تعطیلات».
علاقه به بازگشت به کار در کره جنوبی
نگرانی از ترک حال خوب استراحت و بازگشت به کار و شروع فعالیت به این سادگی پیش نمی‌آید. افرادی که پیش از اینکه تعطیلات خود را شروع کنند حتی برای استراحت و سفرهای خود برنامه‌ریزی می‌کنند کمی از این حال فاصله می‌گیرند و باور دارند که روز بعد از تعطیلات خیلی سخت نیست. آنها در تعطیلات ورزش می‌کنند، در روز فقط چند ساعت تلویزیون می‌بینند و کتاب می‌خوانند. در زمان‌های کوتاهی با خانواده معاشرت می‌کنند و در کنار این فعالیت‌ها به موسیقی یا باغبانی می‌پردازند. اما این پایان کار نیست. پیش از آنکه روزهای پایانی تعطیلات به شروع کار خوشامد بگوید، آنها خود را برای کار آماده می‌کنند. برای اولین روز کاری خود برنامه‌ریزی می‌کنند. پیش‌بینی می‌کنند که چه جلساتی در آن روز برگزار می‌شود و به احتمال زیاد چه صحبت‌هایی رد و بدل می‌شود.
تعجب نکنید این افراد، واقعی هستند. مردمان سرزمین کره جنوبی و ژاپن، به عنوان صنعتی‌ترین و پیشرفته‌ترین کشور قاره آسیا مثال واضح این رفتار هستند. رویاهای تصویری که شاید از نگاه ما ایرانی‌ها غیرممکن یا غیرقابل اجرا باشد نحوه زندگی آنهاست و به این دلیل است که آخرین بررسی‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که کره‌ای‌ها پرکارترین مردم جهان هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 در صدر ساعت کار مفید کاری قرار گیرند. دقت داشته باشید که در کره جنوبی فقط 16 روز سال و در ژاپن 15 روز سال تعطیل است. شرایط پیش‌رو برای بازگشت به کار اما همه داستان علاقه یا عدم علاقه برای بازگشت به کار نیست. امید به پیشرفت و انگیزه برای آینده و تاثیر در رشد یکی دیگر از نشانه‌هایی است که در کشورهای توسعه‌یافته در میان مردم دیده می‌شود.
آینده‌نگری و وجود انگیزه در کار نه‌تنها در بازگشت به کار موثر است بلکه انرژی مقابله افراد در برابر استرس ناشی از ترک تعطیلات را کم می‌کند. میزان نگرانی از بازگشت به کار آنچنان بالاست که پیشنهاد شده افراد در اولین روز کاری کم‌کم به محیط کاری نزدیک شوند. برای همین بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین پایگاه‌های اطلاع‌رسانی کارآفرینی و کاریابی در ایران در اولین مطالب سال جدید برای مخاطبان خود راه‌حل‌های ساده و دست‌یافتنی ارائه داده‌اند. با مرتب کردن فضای کار و صندوق ای‌میل‌ها شروع کرده‌اند و سپس از آنها خواسته‌اند به تقویم نگاهی بیندازید و روزهای تعطیل سال را بررسی و اگر می‌توانند برای آنها برنامه‌ریزی کنند.
بعد از این برنامه‌ریزی، پیشنهاد کرده‌اند به این فکر کنند که سال جدید به چه کارهایی علاقه دارند و اولویت هریک را مشخص و برای انجام آنها برنامه‌ریزی کنند. حالا به پیشنهاد آنها بعد از این مراحل فرصت سرک کشیدن به کارهای باقیمانده از سال قبل و به‌روز کردن نامه‌ها و گزارش‌های کاری است.
کار اما در این نقطه به پایان نمی‌رسد و برای آرامش بیشتر توصیه کرده‌اند که حتماً برای تفریح در پایان اولین هفته کاری بعد از تعطیلات طولانی برنامه‌ریزی کنند و درست با پایان ساعت کاری در اولین روز پس از بازگشت دفتر کار را به سمت خانه و محل استراحت ترک کنند. راهکارهای ساده‌ای که همه آنها از نشریات و پژوهش‌های خارجی ترجمه شده‌اند نشان می‌دهد که مواجهه با این پدیده و نگرانی از اولویت‌هایی است که در سرزمین‌های مشتاق به تغییر و اصلاح به‌خوبی دیده شده است. تعطیلات به عنوان عامل روشن‌کننده موتور حرکت و کار شناخته شده و افراد به گذراندن روزهایی پیوسته در استراحت تشویق می‌شوند و برای بودن در تعطیلات و سپس بازگشت آنها فکر و برنامه‌ریزی می‌شود.
پایان تعطیلات، اما روی دیگری هم دارد، صنایع رونق‌گرفته در تعطیلات برنامه‌ریزی برای رشد و توسعه کشور را فراهم می‌آورد. شاید باید نگاهی دقیق‌تر کنیم که نه فقط برای بازگشت به کار، بلکه برای نحوه و شرایط تعطیلات ایرانیان هم باید برنامه‌ریزی شود. تعطیلات در کنار فراهم آمدن زمانی مناسب برای استراحت و رویارویی با آینده‌ای متفاوت، فرصت قابل توجه در سرمایه‌گذاری در صنایع نوپا و قابل رشد در کشور است.
برنامه‌ای که در کشورهای دیگر نیز با پیش‌بینی سفرهای متفاوت و ارزان در تاریخ تعطیلات رسمی، در کنار تشویق به استراحت در تعطیلات به رونق صنایع دیگر نیز کمک می‌کند.
واقعیت تلخ
نگرانی از شرایط موجود در فضای کار، کاهش ساعت مفید کار و بی‌علاقگی به حضور در محیط کار، اما سال‌هاست که در محافل دولتی و تصمیم‌گیری هم در مورد آن بحث می‌شود. آنچنان که پایگاه اطلاع‌رسانی تابناک گزارش کرده با وجود اینکه تعطیلات ایران از بسیاری از کشورهای جهان کمتر است تعداد روزهای تعطیل در ایران از متوسط جهانی کمتر است! اما به گفته سعیدی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس بحث‌هایی در مورد تعطیلات پایان هفته برای تشویق به سفرهای درون‌شهری و توجه به صنعت گردشگری از سوی دولت مطرح شده که مجلس رضایتی به آن ندارد: «در سایر کشورهای دنیا، شنبه و یکشنبه و در ایران نیز روزهای جمعه جزو تعطیلات به شمار می‌رود. حال اگر قرار باشد، روزهای پنجشنبه نیز به تعداد تعطیلات اضافه شود، معاملات تجاری که در بحث واردات و صادرات بین ایران و دیگر کشورها صورت می‌گیرد، مشکلاتی را در حوزه اقتصادی ایجاد خواهد کرد. با تعطیلی رسمی پنجشنبه‌ها در کشور، استفاده بهینه از عملکرد وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و کارخانجات به شدت کاهش می‌یابد و فعالیت‌ها نیز به تعویق خواهد افتاد.»
به گفته او «در حالت عادی ساعت کار ادارات بسیار پایین است و تعطیلی پنجشنبه‌ها نیز موجب کاهش راندمان کاری می‌شود که همین امر ضربه‌های زیادی به چرخه اقتصادی کشور وارد می‌سازد».
احتمالاً اشاره این نماینده مجلس به آمار مرکز پژوهش‌های مجلس است که چندی پیش اعلام کرده بود: «در خوش‌بینانه‌ترین حالت ساعات کار مفید در ایران در هر روز حداکثر دو ساعت است که میزان هفتگی آن به بیشتر از 11 ساعت نمی‌رسد. البته برخی آمارهای دیگر نیز این میزان را شش تا هفت ساعت در هفته برآورد کرده است.»
حال این اعداد را با میزان ساعات کار مفید هفتگی در ژاپن که 40 تا 60 ساعت و در کره جنوبی 54 تا 72 ساعت است کمی مقایسه کنید.
ورق‌های تقویم از روزهای قرمز دور شده و به روزهای کاری رسیده و تعطیلات نوروز تمام شده است. به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در نوروز امسال 14 تا 15 میلیون سفر انجام شده است. به همان نسبت به گفته پلیس راهنمایی و رانندگی، جاده‌های بین‌شهری در همه روزهای تعطیل تا روز سه‌شنبه 17 فروردین ترافیک روان جابه‌جایی مسافران نوروزی را داشته است.
پلیس در ادامه این اطلاعات از پنج درصد کاهش تصادفات فوتی در نوروز و افزایش پنج‌درصدی تصادفات جرحی و کاهش 11 درصدی تصادفات خسارتی هم خبر داد. طبق این آمار، 6138 فقره تصادف جرحی در نوروز امسال رخ داده است. به این آمار جزییات دقیق‌تر گزارش پلیس را هم اضافه کنید که در آن آمده 2 /49 درصد از تصادفات فوتی و جرحی در این مدت از شکل واژگونی بوده است که عدم توجه به جلو با 5 /32 درصد، سبقت غیرمجاز با 7 /23 درصد، عدم رعایت سرعت مطمئنه با 4 /22 درصد و عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه با هشت درصد مهم‌ترین علل تصادفات نوروزی بوده‌اند.
واقعیت تلخ است و گاه باورناپذیر. در کنار این اعداد مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان نیز به عنوان یکی از شلوغ‌ترین استان‌های میهمان‌پذیر نوروزی، از افزایش تولید زباله در معابر استان گیلان خبر داد و از برپا کردن آتش در جنگل‌ها و رها کردن زباله در سواحل دریای خزر به وسیله مسافران به شدت گلایه کرد.
یک هفته از شروع کار گذشته و قطعاً الان افسردگی و نگرانی از بازگشت به کار کمتر و کمرنگ شده، حالا روزهای سفید تقویم روبه‌روی ماست به امید اینکه این اعداد و ارقام با امسال فرق داشته باشد. به امید اینکه شاید ایران امسال با سال قبل فرق داشته باشد.
