تانسیلکتومی (Tonsillectomy) نام نوعی جراحی گوش، حلق و بینی است که در آن اقدام به برداشتن لوزه‌ها می‌شود. این عمل جراحی حدود ۳۰۰ سال قدمت دارد که به طور سنتی با حذف دو لوزه موجود در کناره حلق به انجام می‌رسد.

همچنین در پاسخ به وقوع مکرر التهاب لوزه، جراحی درمانی آپنه انسدادی خواب، انسداد راه‌های هوایی یا آبسه دور لوزه دز عمل جراحی تانسیلکتومی استفاده می‌شود.

در کودکان لوزه سوم نیز همراه با این عمل جراحی برداشته می‌شود که به آن آدنوئیدکتومی (Adenoidectomy) و در صورتی که همراه با برداشتن لوزه باشد به آن تانسیلوآدنوئیدکتومی (Tonsilloadenoidectomy) گفته می‌شود.

تانسیلکتومی زمانی برای بیمار کاربرد دارد که وی سابقه تجربه عفونت‌های مکرر لوزه را داشته باشد. دفعات التهاب باید بیش از سه بار باشد. یک بار التهاب به عفونت لوزه برای انجام این عمل جراحی کافی نیست. مطابق با دستورالعمل‌های آکادمی آمریکایی گوش و حلق و بینی و جراحی سر و گردن (AAO-HNS) در سال ۲۰۱۲، تانسیلکتومی در موارد زیراندیکاسیون دارد.: عفونت مکرر لوزه با تعداد دفعات ۷ بار در سال گذشته، حداقل ۵ بار در هر سال به مدت ۲ سال و یا حداقل ۳ بار در هر سال به مدت ۳ سال، که به صورت مستندات در پرونده‌های پزشکی بیمار موجود باشد و همچنین اندیکاسیون دردمای بیشتر از ۳۸٫ ۳ درجه، آدنوپاتی گردن، ترشحات لوزه و یا مثبت شدن آزمون برای گروه A استرپتوکوک بتا همولیتیک اتفاق می‌افتد.

• نشانه‌های مطلق: بزرگ شدن لوزه‌های که منجر به انسداد راه‌های هوایی فوقانی شود، دیسفاژی شدید (سختی در بلع)، اختلالات خواب و یا عوارض قلبی، التهابات لوزه منجر به تب و تشنج

• نشانه‌های نسبی: بوی بد دهان، اختلال در گفتار، سه بار یا بیشتر عفونت لوزه در هر سال با وجود درمان پزشکی کافی، ورم مداوم یا مکرر یک حامل استرپتوکوکی در پاسخ به آنتی بیوتیک، هایپرتورفی لوزه‌ها که یک طرفه می‌باشد و بافت سرطانی فرض می‌شود.

در حالی که عمل جراحی تانسیلکتومی فقط یکبار به انجام می‌رسد ولی هنوز هم شایع‌ترین عمل جراحی روی کودکان در ایالت متحده آمریکا به شمار می‌آید.

در سال ۱۹۵۹ میلادی بالغ بر ۱٫ ۴ میلیون عمل برداشتن لوزه در ایالات متحده آمریکا انجام شد. این مقدار در سال ۱۹۸۷ به ۲۶۰ هزار عمل کاهش یافت در حالی که این عمل یکی از ۲۴ دلیل شایع بستری شدن در بیمارستان به شمار می‌رفت و دلیل اصلی آن عفونت‌های مکرر ناشی از انسداد بود. در این عمل جراحی استفاده از اسکاپل یا چاقوی جراحی بیشترین کاربرد را دارد. با این حال از روش‌هایی همچون:

• قطع بوسیله اسنار (Dissection and snare method): برداشتن لوزه‌ها با استفاده از فورسپس و قیچی با یک حلقه سیم به نام اسنار. در این روش لازم است بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته و لوزه‌ها به طور کامل حذف می‌شود و بافت باقی‌مانده کو‌تر می‌گردد. بیمار بعد از جراحی کمترین میزان خونریزی را دارد.

• الکتروکو‌تر (Electrocautery): در این روش با استفاده از انرژی الکتریکی بافت لوزه‌ها جدا می‌شوند و جهت کاهش خونریزی؛ زخم سوزانده (cauterization) می‌شود. تحقیقات نشان داده است؛ گرمای الکتروکو‌تر (۴۰۰ درجه سانتی گراد) ممکن است به بافت اطراف آسیب برساند و سبب ایجاد درد پس از جراحی برای بیمار شود.

• سوزاندن با امواج رادیویی (Radiofrequency Ablation): این روش بوسیله یک لایه سالین بدون و استفاده از گرما پیوندهای مولکولی را قطع می‌کند. همانطور که انرژی به بافت منتقل می‌شود تفکیک یونی رخ می‌دهد. این مکانیسم می‌تواند باعث حذف بخش یا تمام بافت لوزه می‌شود. این نتیجه در دمایی برابر با ۴۵ تا ۸۵ درجه سانتی گراد انجام می‌شود. و چنین ادعا شده است که درد کمتر، بهبودی سریع‌تر و مراقبت بعد از عمل کمتری دارد. این عمل در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

• چاقوی جراحی موزون (Harmonic scalpel): یک وسیله جراحی با استفاده از امواج فراصوت کار می‌کند.

• تخریب با امواج رادیویی (Radiofrequency ablation)

• جوش حرارتی (Thermal Welding)

• لیزر دی اکسید کربن (Carbon dioxide laser) برای انجام جراحی تانسیلکتومی استفاده می‌شود.

قبل از عمل تانسیلکتومی آزمایش خون (کنترل زمان انعقاد خون)، معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی کودک در نظر گرفته شود. همچنین وجود دندان لق در وی گنترل گردد.

روز قبل از عمل از مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، وارفارین و دیگر داروهای مشابه خودداری گردد. منع خوردن و آشامیدن حدود ۱۲ ساعت قبل از عمل برای فرد بیمار وجود دارد. همچنین داروهای خاص را با یک جرعه کوچک آب مصرف نمایند.

ممکن است گلودرد حدود دو هفته بعد از عمل جراحی باقی بماند. بازیابی کامل بیمار حدود ۷ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد و در این مدت بیمار باید هیدراتاسیون کافی داشته باشد زیرا کم آبی می‌توند باعث افزایش گلودرد شود.

در برخی موارد؛ اغلب ۷ تا ۱۱ روز بعد از جراحی احتمال خونریزی از محل برش وجود دارد. در کل خطر خونریزی چیزی در حدود ۱ تا ۲ درصد است. در بزرگسالان و به خصوص افراد مسن بالای ۷۰ سال و سه چهارم افراد مورد جراحی خونریزی در‌‌ همان روز عمل جراحی اتفاق می‌افتد. حدود ۳ درصد از این افراد دچار خونریزی قابل توجهی در این زمان می‌شوند که گاهی نیاز به مداخلات جراحی دارد.

شیوه تسکین درد پس از جراحی در حال تغییر است. به طور سنتی برای دردهای خفیف از استامینوفن کدئین و برای دردهای شدید‌تر از مواد مخدر قوی‌تر استفاده می‌شد. به نظر می‌رسد عمل جراحی لوزه برای بزرگسالان نسبت به کودکان دردناک‌تر است.

عمل جراحی تانسیلکتومی مانند دیگر اعمال، خطرات و عوارض خاص خود را دارد که می‌توان به خطرات بیهوشی شامل واکنش به داروهای بی‌حس کننده و اختلالات تنفسی اشاره کرد.

همچنین خطرات جراحی چون خونریزی در حین عمل جراحی، تورم زبان و کام نرم که این تورم باعث اختلالات تنفسی در چند ساعت ابتدایی بعد از عمل می‌شود و عفونت بعد از جراحی که بسیار نادر است و نیاز به درمان دارد.