تورتیکولی یا تورتیکولیس (Torticollis) یا کج گردنی به معنای پیچ خوردن گردن است. شاید خود شما بعد از یک شب خواب ناراحت وقتی صبح از خواب بیدار می شوید دچار آن شوید. در نوزادان تورتیکولی بخاطر قرار گرفتن نامناسب جنین در رحم یا بخاطر زایمان دشوار اتفاق می افتد. به این حالت کج گردنی نوزادی یا تورتیکولی عضلانی مادرزادی گفته می شود.
شاید دیدن نوزادی با سری انحراف یافته که در چرخاندن گردن مشکل دارد، خیلی ناراحت کننده باشد، ولی بیشتر نوزادان اصلاً دردی از این بیماری حس نمی کنند. و خوشبختانه این مشکل معمولاً با تغییر وضعیت یا نرمش های کششی در منزل کم کم رفع می شود.
تورتیکولی نوزادی
تورتیکولی در میان نوزادان نسبتاً شایع است. دختران و پسران به یک اندازه دچار کجی گردن می شوند. ممکن است هنگام تولد یا سه ماه بعد این وضعیت اتفاق بیفتد.
هیچکس نمی داند چرا نوزادان دچار تورتیکولی می شوند. بیشتر پزشکان بر این باورند که این کجی گردن ممکن است به کرامپ جنین داخل رحم یا قرارگیری آنورمال آن (مانند حالتی که باسن بچه به سمت کانال تولد قرار می گیرد) ربط داشته باشد. استفاده از انبرک یا دستگاه های وکیوم برای به دنیا آوردن نوزاد نیز به ایجاد تورتیکولی ربط دارد.
این فاکتورها بر عضله جناغی-چنبری-پستانی (یعنی همان عضله طناب مانندی که در دو طرف گردن از پشت گوش ها تا استخوان ترقوه کشیده شده است) فشار وارد می کنند. فشار اضافه بر یک طرف این عضله موجب تنگ شدن آن شده و کج کردن گردن را برای نوزاد سخت می کند.
بعضی از نوزادانی که تورتیکولی دارند، به دیسپلازی رشدی کپل نیز مبتلا می شوند، این حالت موجب قرارگیری آنورمال در رحم یا زایمان دشوار می شود.
علائم و نشانه ها
نوزادانی که تورتیکولی دارند درست مانند نوزادان دیگر رفتار می کنند بجز وقتی که نوبت به فعالیت های چرخشی می رسد. نوزادی که تورتیکولی دارد ممکن است:
• سرش را به یک جهت بچرخاند (تشخیص آن در بسیاری از نوزادان دشوار است)
• ترجیح می دهد از یک سمت به شما نگاه کند و شما را با چشم هایش دنبال نمی کند
• اگر به او شیر می دهد، معمولاً از یک طرف نمی تواند خوب شیر بخورد (یا فقط یکی از سینه ها را ترجیح می دهد)
• سخت تلاش می کند که به سمت شما برگردد و وقتی نمی تواند این کار را بکند عصبانی می شود.
بعضی از نوزادانی که تورتیکولی دارند دچار صاف شدن سر (پلاژیوسفالی موضعی) در یک سمت یا هر دو سمت سر می شوند، زیرا بیشتر اوقات سرشان فقط روی یک سمت قرار دارد. یا ممکن است که برجستگی یا برآمدگی کوچکی در قسمت گردن داشته باشند که به گره در عضله کشیده شده شباهت دارد. هر دوی اینها با بهبود تورتیکولی از بین می روند.
تشخیص
اگر فکر می کنید که فرزندتان دچار تورتیکولی است، از پزشک خود بخواهید که او را کاملاً معاینه فیزیکی کند و ببیند که نوزادتان چقدر می تواند سرش را بچرخاند.
اگر تشخیص پزشک این بود که او تورتیکولی دارد، به شما نرمش های کششی گردن یاد می دهد تا در منزل با نوزادتان تمرین کنید. این تمرین ها به شل کردن عضله جناغی-چنبری-پستانی (SCM) و تقویت عضله ضعیف تر سمت مخالف کمک می کنند. بدین ترتیب کم کم نوزاد شما می تواند گردنش را صاف کند.
در موارد خاص، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که نوزاد را برای درمان پیشرفته نزد فیزیوتراپیست ببرید. با شروع درمان، پزشک هر دو یا چهار هفته یک بار نوزاد شما را معاینه می کند تا پیشرفت او را بررسی کند.
اگر سن نوزادتان شش هفته یا کمتر باشد و کپل ناپایداری داشته باشد، پزشک سونوگرافی تجویز می کند تا ببیند که آیا فرزند شما دیسپلازی رشدی کپل دارد یا خیر.
درمان در منزل
بهترین راه برای درمان تورتیکولی تشویق نوزاد به چرخاندن سرش به هر دو سمت است. این کار به او کمک می کند تا عضلات کشیده شده و منقبض گردنش را شل کند و عضلات ضعیف را تقویت کند. خیالتان راحت باشد که وقتی نوزاد خودش گردنش را می چرخاند به خودش صدمه نمی رساند.
چند تمرین که در منزل می توان انجام داد:
• وقتی نوزادتان می خواهد شیر بخورد، طوری به او شیر یا شیشه شیر بدهید که او تشویق شود از سمت مخالف آن را بخورد. یعنی از اشتیاق او به غذا خوردن برای تشویق او به چرخاندن سرش به سمت دشوارتر بهره ببرید.
• وقتی می خواهید او را روی زمین بخوابانید، صورتش را رو به دیوار بگذارید. زیرا نوزادان ترجیح می دهند بجای دیوار به سمت اتاق برگردند و اتاق را تماشا کنند، بنابراین رویشان را از سمت دیوار برمی گردانند، و این کار باعث می شود که خودشان به سمت مخالف بغلتند و عضلات کشیده شده گردن را تمرین دهند.
• وقتی با او بازی می کنید، با اسباب بازی و صداهایی که درمی آورید توجه او را از سمت مخالف جلب کنید و بدین ترتیب او را تشویق به چرخاندن سرش کنید. این کار را برای هر دو سمت انجام دهید.
"حالت دمر" را فراموش نکنید.
قرار دادن کودک روی شکمش به مدت کوتاه، تمرین مهمی محسوب می شود زیرا با این کار او عضلات گردن و شانه هایش را تقویت می کند و برای خزیدن روی زمین آماده می شود.
این تمرین برای نوزادانی که تورتیکولی یا صافی جمجمه دارند از اهمیت بیشتری برخوردار است و هر دوی این مشکلات را همزمان حل می کند. او را روی پایتان به صورت دمر بگذارید. او را از سمتی روی شکم بخوابانید که رویش به شما نباشد. بنابراین وقتی برایش آواز می خوانید یا با او حرف می زنید، مجبور می شود سرش را به سمتی که برایش دشوار است بگرداند و شما را نگاه کند. این تمرین را هر بار به مدت 10 تا 15 دقیقه انجام دهید.
بیشتر نوزادان با تمرین های کششی و تغییر وضعیت قرارگیری خودشان این مشکل را پشت سر می گذارند. این وضعیت بعد از شش ماه کاملاً برطرف می شود، ولی در بعضی موارد ممکن است بهبود نوزاد تا یک سال یا بیشتر هم طول بکشد.
اگر می بینید که تورتیکولی فرزند شما با تمرینات کششی بهبود نمی یابد، نزد پزشک بروید. زیرا ممکن است لازم شود که فرزند شما را با جراحی آزادسازی عضله درمان کنند، این جراحی مواردی از تورتیکولی که با فیزیوتراپی درمان نمی شوند، را درمان می کند.
