تپه باستانی سیلک تاریخی ترین نقطه کاشان است که آثار باستانی زیادی از آن به دست آمده است. سیلك در واقع محوطه باستانی وسیعی است در كنار روستای دیزچه در كنار جاده ای كه كاشان را به فین وصل می كند.

دانشمندان قدیمی‏ترین خاستگاه تمدن بشری را سیلک در کاشان عنوان می‏کنند یعنی اولین جایی که شهرنشینی شکل گرفت آنجا که آریایی‏ها اولیه تمدن شهرنشینی را ایجاد کردند. این منطقه را شاید بتوان تنها شهر جهان محسوب كرد كه هفت هزار و پانصد سال در آن زندگی جاری است.

تپه سیلک کاشان، دو تپه شمالی و جنوبی با فاصله 600متر دارد و در اطراف تپه جنوبی دو گورستان به چشم می خورد.

در تپه شمالی دو دوره فرهنگی مشخص شد كه قدیمی ترین آثار آن به 7500سال پیش تعلق دارد و حدود 6100سال پیش متروك شده است.

در تپه جنوبی هم از 6100سال پیش زندگی جاری بوده است. دوره دیگری نیز شناخته شده است كه در این دوره زیگورات سیلك ساخته شده است و به 5000سال تا 4250سال پیش تعلق دارد. دو گورستان به 3500 سال قبل و 3000 سال قبل یعنی دوره ماد ها تعلق دارند.

خاكسپاری در این دو گورستان مادی با موارد دیگر خاكسپاری در فلات ایران فرق دارد و نشان از ظهور فرهنگ جدیدی دارد. آنها ابتدا گودالی حفر میكردند و جسد را در آن قرار میدادند سپس روی آنرا خاك میریختند تا مانند سقفی شیروانی از سطح زمین بالاتر آید و روی تپه خاكی را سنگ میگذاشتند. درون قبرها اشیای سفالی و مفرغی و تزیینی قرار می دادند. در این زمان هنوز طلا شناخته نشده بود.

سفال مادی این دوره شبیه سفال های نوشیجان و گودین و همچنین شبیه سفال های فریگ است .سبك ساخت این سفال ها با دوره های قبل متفاوت است. در این میان ظروف آبخوری با آبریزهای به شكل منقار پرندگان دیده می شود كه كاملا نوظهور است. این ظروف طرح های متنوعی دارند و مشابه آنها در شمال غرب ایران دیده شده ولی آنها بدون طرح هستند.

و سفالینه ای از خاک سیلک...

كاسه هایی که از تپه باستانی سیلک به دست آمده، آثار نگارش را روی خود دارند و این نشان می دهد این آثار متعلق به دوره آغاز نگارش ایلامی هستند.در حفاری هایی كه در زمستان سال 1380 انجام شد دیوار خشتی سكوی زیگورات نمایان شد و این زیگورات را می توان قدیمی ترین زیگورات فلات ایران و بین النهرین نامید.

چهار گوشه زیگورات رو به چهار جهت اصلی جفرافیایی بوده و سه طبقه داشته است. دو برجك قوس دار نیز در بالاترین سطح زیگورات قرار دارند كه رو به سمتی هستند كه در طلوع آفتاب اولین شعاع های نور خورشید را جذب می كنند. بر بالای زیگورات نیز اتاقكی قرار داشته است. البته باید گفت نظرات مختلفی در مورد زیگورات بودن یا نبودن این سازه بیان شده است و در مورد آن نمی توان نظر قطعی داد، تنها می توان آن را به عنوان یك نظریه قبول كرد.

چرا سیلک؟

تپه‌های سیلک در مسیر باغ فین کاشان قرار دارد. وجه تسمیه‌های بسیاری برای نام سیلک آورده‌اند. گفته می‌شود که  نام سیلک از سیاله آمده است. سیاله در لغت، به معنی ظرف سفالینه شکسته است.

 علت این نامگذاری نیز به خاطر ظروف‌های سفالینه‌ای است که اول بار در این منطقه پیدا شده‌است. از سویی دیگر گفته می‌شود که این بنا شامل قلعه‌هایی بوده است، از این جهت آن را سی‌ارگ نامیده‌اند. باز تعبیر دیگری وجود دارد که می گوید چون خاک این منطقه سفید بوده، آن را سپید ارگ نام نهاده بودند.