خوابگردی یکی از مشکلاتی است که معمولا در ساعات اولیه خواب بروز می‌کند و تقریبا 10 تا 30 درصد کودکان معمولا یک دوره از آن را تجربه می‌کنند و در بزرگسالان یک تا هفت درصد وجود دارد.خواب یکی از مهم‌ترین فرآیندهایی است که به آرامش و بازیابی انرژی بدن کمک می‌کند و به صورت طبیعی در همه افراد اتفاق می‌افتد و البته با اختلالاتی نیز روبه‌رو می‌شود.
خوابگردی یکی از مشکلاتی است که معمولا در ساعات اولیه خواب بروز می‌کند و تقریبا 10 تا 30 درصد کودکان معمولا یک دوره از آن را تجربه می‌کنند و در بزرگسالان یک تا هفت درصد وجود دارد.این اختلال در پسران شایع تر است و بیشتر در سن چهار تا هشت سالگی اولین بروز به چشم می‌خورد و اوج آن 12 سالگی است و پیش‌بینی می‌شود که تا 15 سالگی علائم آن خودبه‌خود از بین برود.فرد خوابگرد از جا بلند شده و از رختخواب بیرون می‌رود و قدم می‌زند.اگر فرد خوابگرد را در خلال خواب بیدار کنند، دوباره به رختخواب می‌رود.
نگاه فرد خوابگرد، ثابت و بی‌روح است و معمولا چشم‌های او باز هستند و اطرافیان تصور می‌کنند که بیدار است.بعضی از آنها از پله‌ها بالا می‌روند و گاهی اعمال کم و بیش پیچیده‌تری را انجام می‌دهند.اتفاقات و حوادث خاص، اضطراب و رشد نیافتگی دستگاه‌های عصبی و اندامی جزو علل اصلی این اختلال است.گاهی خوابگردی با وحشت‌زدگی نیز همراه می‌شود و در این مواقع اصولا والدین اقدام به بیدار کردن فرزند خود می‌کنند و ممکن است که موجب پرخاشگری او بشوند.در حین خوابگردی، شخص چهره‌ای بدون احساس و چشم‌هایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای مکالمه با او نسبتا بی‌تفاوت است و به دشواری می‌توان او را بیدار کردمعمولا خوابگردی در خانواده‌ها سابقه داشته و احتمال این که دیگر اعضای خانواده نیز دوره‌هایی از خوابگردی را تجربه کرده باشند، وجود دارد.
برای تشخیص این اختلال باید این علائم در فرد وجود داشته باشد:
ـ دوره‌های مکرر بیرون آمدن از رختخواب و راه رفتن که معمولا در یک سوم اول یک دوره خواب پدیده می‌آید.
ـ در حین خوابگردی، شخص چهره‌ای بدون احساس و چشم‌هایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای مکالمه با او نسبتا بی‌تفاوت است و به دشواری می‌توان او را بیدار کرد.
ـ پس از بیداری، شخص نسبت به دوره اختلال و رفتارهایی که انجام داده، دچار فراموشی است.
ـ چند دقیقه پس از بیداری، رفتار و فعالیت روانی شخص مشکلی ندارد. البته ممکن است که ابتدا به صورت کوتاه مدت و خفیف دچار گیجی و فراموشی باشد.
ـ خوابگردی موجب ناراحتی و تخریب در عملکرد اجتماعی، تحصیلی و شغلی یا دیگر زمینه‌های مهم فرد می‌شود.
با توجه به اینکه هم عوامل زیستی و هم عوامل روانشناختی جزو علل اصلی بروز این اختلال است، درمان‌ها نیز در همین جهت صورت می‌گیرد.اولین گام، دارودرمانی و مشاوره با روانپزشک است.گام دوم، مشاوره با مراقبین فرد خوابگرد است که باید آموزش ببینند که چگونه با فرد خوابگرد رفتار کنند.لازم است نظارت داشته باشند، زیرا ممکن است خوابگرد اعمال و رفتارهای خطرناکی مانند عبور از پنجره یا افتادن در چیزی و ... را انجام دهد که می‌تواند خطرساز باشد که در این صورت با مواظبت صحیح و بدون توسل به زور می‌توان از خطر احتمالی جلوگیری کرد. بنابراین شناسایی نوع رفتار خوابگرد اهمیت دارد.در گام سوم، اقدامات در مورد خود فرد صورت می‌گیرد که با توجه به سن ابتلا متفاوت است و روان‌شناس می‌تواند اضطراب‌های فرد را با روانکاوی شناسایی کرده و به خوابگرد کمک کند تا تخلیه روانی در او اتفاق بیفتد.
سن بروز خوابگردی در کودکان
در هر سنی که کودک به راه بیفتد، خوابگردی می‌تواند بروز پیدا کند، اما معمولا نخستین وهله‌های آن بین 4 تا 8 سالگی آغاز می‌شوند و در حدود 12 سالگی فراوانی آن به آخرین حد خود می‌رسد.به ندرت اتفاق می‌افتد که نخستین رویداد خوابگردی در بزرگسالی متجلی شود، اما اگر شاهد چنین وضعی باشیم، باید به جستجوی عللی مانند مصرف مواد مخدر یا وجود یک عارضه عصبی بپردازیم.
آیا خوابگردی خطرناک است؟
خوابگردی به خودی خود خطرناک نیست. با این وجود راه رفتن‌های شبانه می‌توانند خطرناک باشند، به این دلیل که کودکان بیدار نیستند و متوجه نیستند چه کاری انجام می‌دهند، مانند پایین رفتن از پله‌ها یا باز کردن پنجره‌ها.خوابگردی معمولا نشانه این نیست که کودک مشکلات روحی و یا روانشناختی دارد و همچنین هیچ گونه آسیب روحی ایجاد نمی‌کند.خوابگرد‌ها حتی ممکن است اصلا به یاد نیاورند که در شب قبل چه اتفاقاتی افتاده است.
چگونه خوابگرد را ایمن نگاه داریم؟
گرچه خوابگردی بالقوه خطرناک نیست، اما لازم است احتیاط‌هایی را انجام دهید که احتمال سقوط، برخورد با اشیاء، بیرون رفتن از خانه و یا رانندگی را (در صورتی که خوابگردتان نوجوان باشد)، را کاهش دهید.
برای کمک به کودک خوابگردتان:
- سعی کنید او را بیدار نکنید، چون این کار ممکن است او را بترساند. به جای آن، او را به آرامی به سوی رختخوابش هدایت کنید.
- پنجره‌ها و درهای خانه (و نه تنها اتاق کودک) را ببندید و قفل کنید، زیرا ممکن است کودک خوابگردتان به سمت آنها به راه بیافتد. ممکن است بخواهید به در‌ها قفل‌های اضافی و یا قفل‌های محافظ کودک بزنید. اگر خوابگردتان بزرگ‌تر است (می‌تواند رانندگی کند)، سوییچ ماشین را در محلی دور از دسترس او قرار دهید.
- برای جلوگیری از سقوط، اجازه ندهید کودک خوابگردتان بالای تخت دو نفره بخوابد.
- اشیای تیز و شکستنی را در اطراف تخت کودکتان قرار ندهید.
- اشیای خطرناک را دور از دسترس کودکتان قرار دهید.
- برای جلوگیری از تصادف و برخورد، موانع را از اتاق و سراسر خانه بردارید (مخصوصا خرت و پرت‌های روی زمین).
- بالای پله‌ها یا اتاق کودک، راه گیرهای محافظی نصب کنید.
- به کودک خود اجازه ندهید قبل از خواب، نوشیدنی زیادی بنوشد و او را قبل از خواب به توالت ببرید، زیرا مثانه پر می‌تواند با خوابگردی ارتباط داشته باشد
راه‌های دیگری برای کمک به خوابگرد
به جز مواردی که دوره‌های خوابگردی به طور منظم اتفاق می‌افتند و باعث می‌شوند کودکتان در طول روز خواب آلوده شود یا کودکتان رفتارهای خطرناکی را در طول خوابگردی انجام می‌دهد، معمولا نیازی برای درمان خوابگردی وجود ندارد.اما اگر دوره‌های خوابگردی بسیار زیاد اتفاق می‌افتند، مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند و با رشد و بزرگ‌تر شدن کودکتان از بین نرفته‌اند، می‌توانید با پزشک مشورت کنید.همچنین اگر از موارد دیگری چون قطع تنفس و... نگران هستید، می‌توانید با پزشک صحبت کنید.برای کودکانی که اغلب خوابگردی می‌کنند، پزشک ممکن است درمانی به نام بیدار شدن برنامه ریزی شده را توصیه کند. این بیدار شدن‌های منظم، چرخه خواب را بهم می‌زند و به کودکان خوابگرد کمک می‌کند. در موارد نادر پزشک ممکن است برای کودک داروهایی را تجویز نماید.
راه‌هایی دیگر برای به حداقل رساندن دوره‌های خوابگردی
- هم برای خوابیدن و هم برای بیدار شدن از خواب، برنامه‌هایی منظم را طرح ریزی و اجرا کنید.
- زمان خواب کودک را زود‌تر آغاز کنید. این باعث می‌شود خواب آلودگی و خستگی او کاهش پیدا کند.
- به کودک خود اجازه ندهید قبل از خواب، نوشیدنی زیادی بنوشد و او را قبل از خواب به توالت ببرید (مثانه پر می‌تواند با خوابگردی ارتباط داشته باشد).
- اجازه ندهید کودک نزدیک زمان خوابش کافئین مصرف کند.
- مطمئن شوید که اتاق خواب کودکتان آرام و برای خواب راحت است. در هنگام خواب، سر و صدای خانه را به حداقل برسانید.
