بیشتر ما به اشتباه آن را به اسم دریاچه نمک می‌شناسیم و تنها تصویری که از آن داریم یک سطح وسیع سفید رنگ است که همیشه زمان رفتن به تهران آن را در سمت راست بزرگراه می‌بینیم.
تبلیغ «تور یک روزه گردشگری دریاچه حوض سلطان» توجهم را جلب میکند. تنها تصویری که از این مکان دارم یک سطح وسیع سفید رنگ است که همیشه زمان رفتن به تهران آن را در سمت راست بزرگراه خلیج‌فارس (تهران _ قم) می‌دیدم.
صبح زود با گروه از قم راهی دریاچه می‌شویم. بعد از ورود به بزرگراه در فاصله 40 کیلومتری شمال قم جنب تابلوی تهران 95 کیلومتر به یک راه خاکی که از زیر پل 2 دهانه می‌گذرد واردشده و مسیر مستقیم را برای رسیدن به دریاچه طی می‌کنیم.
بیشتر ما به اشتباه آن را به اسم دریاچه نمک می‌شناسیم اما خوب است بدانیم دریاچه نمک در کویر مرکزی و نزدیک به شهرستان آران و بیدگل قرارگرفته و دریاچه حوض سلطان در 85 کیلومتری جنوب تهران است که در سال 1883 میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم به صورت یک گودال با بلندی 806 متر از سطح دریا تشکیل شد و به نام‌های دریاچه قم، دریاچه ساوه و دریاچه شاهی نیز معروف است.
با وارد شدن به جاده خاکی سطحی سفید به وسعت 330 کیلومترمربع، ماشین‌آلات و اتاقک‌های نگهبانی دیده می‌شود که مربوط به معادن استخراج نمک هستند.
با هماهنگی‌های انجام‌شده به یکی از این معادن رفته و وارد دریاچه قم می‌شویم.
به گفته موسوی سرپرست گروه، در ماه‌های بارش باران سطح دریاچه نزدیک به 20 سانتی‌متر آب دارد اما در این فصل سال تنها با سطحی نمناک روبه‌رو هستیم که در برخی قسمت‌ها گودال‌های آبی وجود دارد که با انعکاس آسمان نیلی در آن به این سفیدی یکپارچه زیبایی مضاعفی داده است.
به سمت شمالی دریاچه که نگاه می‌کنم پیدا کردن قله دماوند در بین رشته‌کوه‌های البرز کار سختی نیست.
با بالا آمدن خورشید از بازتاب نور آن توسط بلورهای نمک ایمن نیستیم و درست مثل روزهای برفی باید عینک آفتابی به چشم بزنیم.
گونه‌های باارزش دریاچه حوض سلطان
اینجا موجود زنده‌ای دیده نمی‌شود حتی در آسمان پرنده‌ای پر نمی‌زند، دریاچه از روان آب‌های سطحی مثل رودهای قره‌چای و رود شور تغذیه می‌شود و از آن جا که سطح دریاچه یکپارچه نمک است طبیعی است که آب دریاچه نیز بسیار شور باشد.
به گفته کارشناسان موجودات هوازی مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها و 240 گونه باارزش با تحمل شرایط فوق شور قادر به زندگی در اینجا هستند همچنین در ضلع‌های شمالی و شمال غربی آن پوشش گیاهی وجود دارد که در برخی فصول سال موجب جذب پرندگان مهاجر می‌شود.
کل حفاظت محیط‌زیست استان قم می‌گوید: دریاچه حوض سلطان ظرفیت‌های اکولوژیک و تنوع زیستی منحصر به فردی دارد که حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری و تأمین حق‌آبه‌های آن ضروری است.
محمودعلی رکنی ادامه می‌دهد: برای تبدیل دریاچه حوض سلطان به منطقه حفاظت‌شده مجوزهای لازم از سازمان صنعت، معدن و تجارت و همچنین سازمان جهاد کشاورزی اخذشده و باید طرح آن در شورای عالی محیط‌زیست به تصویب نهایی برسد.
نزدیک به دریاچه، روستای علی‌آباد و کاروانسرای علی‌آباد وجود دارد که به تصمیم گروه برای ناهار به آنجا می‌رویم. روی تابلوی رنگ و رو رفته و زنگ‌زده‌ای که آرم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دیده می‌شود نوشته‌شده «نام اثر: کاروانسرای سنگی علی‌آباد، قدمت: سلجوقی، شماره ثبت: 3827، هر گونه دخل و تصرف بدون مجوز پیگرد قانونی خواهد داشت.»
ساختمان این کاروانسرا دارای سه تالار ستون دار در سه گوشه است که در هر یک از این تالارها، سکویی بین چهار ستون وجود دارد. سر در آن با اشکال دالبری و ستون‌های کوتاه تزیین‌شده و در اردیبهشت‌ماه سال 80 به ثبت ملی رسیده است.
دریاچه حوض می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری قم تبدیل شود. سه سال قبل مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری وقت استان قم از این دریاچه به عنوان یک طبیعت بکر و مناسب برای گردشگری یادکرد و گفت: برای ساخت راه دسترسی باید هر چه سریع‌تر اقدام شود.
نه تنها با گذشت سه سال از راه یادشده خبری نیست بلکه برای رسیدن به دریاچه حوض سلطان و گرفتار نشدن در باتلاق‌های حاشیه آن حتی یک تابلوی راهنما هم وجود ندارد و برای رفتن به این مکان وجود یک فرد راهنما ضروری است.
این بار که به تهران بروم و از بزرگراه خلیج‌فارس بگذرم تصویرم از دریاچه قم چیز دیگری است دیگر به آن به چشم یک سطح سفید ناشناخته نگاه نمی‌کنم حالا می‌دانم این دریاچه یک گنج است در شهر من که با کمتر از یک ساعت رانندگی می‌توانم به آن برسم و از سکوت و طبیعت بکر آن به آرامشی برسم که در هیچ جنگل و دریایی دست‌یافتنی نیست.
حوض‌سلطان در یک نگاه
دریاچه حوض سلطان در ۴۰ کیلومتری شمال شهرستان قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران- قم قرار دارد.
این دریاچه در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است و رشته‌کوه‌های البرز در شمال آن قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است.
دریاچه حوض‌سلطان یا دریاچه شاهی، فرو افتادگی نامتقارنی با 330 کیلومترمربع وسعت، در 35 کیلومتری شمال قم و در شمال باختری دریاچه نمک است.
در مواقع بارندگی و ذوب برف‌های ارتفاعات اطراف، چون بر میزان آب ورودی افزوده می‌شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام، وسعت آن کم می‌شود. بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است.
این دریاچه شامل دو چاله جدا از هم یکی به نام حوض‌سلطان و دیگری به نام حوضمره است که با آبراهه باریکی به هم وصل می‌شوند. در فصول پر آب ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می‌شود.
حوضه باختری (حوض‌سلطان) دارای بلندی 806 متر از سطح دریا است که به طور معمول از روان آب‌های سطحی تغذیه می‌شود.
حوضه خاوری (حوضمره)، افزون بر روان آب‌ها، از رودهایی مانند رودشور و قره‌چای نیز بهره می‌گیرد.
رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموماً از اراضی شوره‌زار و نمکی اطراف عبور می‌کنند. از جمله رود شور و قره‌چای.
حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. در ۳۵ کیلومتری مسیر قم- تهران جاده خاکی وجود دارد که به دریاچه می‌رسد.
درون دریاچه نیز جاده خاک‌ریزی هست که برای جلوگیری از فرو رفتن خودروها در باتلاق و بهره‌برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
