امواج الکترومغناطیسی توسط دکلهای BTS یا Base Tranceiver Station  ، تششعات رادیو فرکانسی هستند و  اشعهی ساطع شده از این دکلها، غیر یونساز و سرطانزا نیستند؛ اما عدم رعایت استانداردها به خصوص در مورد تشعشعات گوشی و نیز نبود نظارت و پایش مستمر بر  میزان تشعشعات، میتواند خطر آفرین باشد.

BTSها همان ایستگاه فرستنده و  گیرندهای هستند که در نقاط مختلف شهر و  جاده ها نصب شده و به کمک شبکهی سلولی آنها، آنتندهی صورت می گیرد. در این جا سوالی که مطرح است این است که:

آیا این امواج برای بدن و سلامتی اثر سوئی دارند یا خیر؟

پابمد (Pub med) مجموعهای از اطلاعات کیفی مرکز ملی اطلاعات زیستفناوری و سایر نهادهای و سازمانهای دولتی حوزهی سلامت ایالات متحدهی آمریکا است. در این دیتابیس در مجلهی Toxicology Mechanisms and Methods مقالهای تحت عنوان «اثر محافظت ویتامین c بر تاثیرات امواج رادیویی تولید شده از طریق آنتنهای BTS بر مغز و مخچه» نوشته شده که در آن آزمایشی به شرح زیر انجام میدهد : 

از مطالعه بر روی ۳۲ موش نر بالغ به مدت ۴۵ روز و در معرض قرار دادن دسته ای از آنها در معرض امواج BTS، پس از بررسی روی مخچه و مغز آنها، نتایج به شرح زیر حاصل گردیده است.

نتایج: 

۱. در مقایسه با دسته موشهای کنترلی که نه در مقابل امواج قرار گرفتهاند و نه ویتامین دریافت کردهاند، دسته موشهایی که تنها در مقابل امواج رادیویی قرار گرفتهاند ، فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان آنها کاهش پیدا کرده و آنزیمهای مالون دی آلداید (MDA) افزایش پیدا کرده است.

۲. موشهایی که تحت درمان استفاده از  ویتامین C و تشعشع RFW قرار دارند، نشان میدهد فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان آنها افزایش پیدا کرده و آنزیمهای مالون دی آلداید (MDA) کاهش پیدا کرده است.

۳. کروموزومهای Y که جنسیت نر دارند، به علت حساسیت بالا تاثیرپذیرتر هستند.

۴. استفاده از ویتامین Cدر کاهش اثرات مضر امواج رادیویی قابل ملاحظه است.

آنزیمهای اکسیداتیو در بدن باعث میشود بسیاری از رادیکالهای آزاد برای مثال CH- و OH- که برای سلولها و بدن سمی هستند خنثی شوند .این آنزیم شامل گلوتاتیون پر اکسیداز، سوپر اکسیداز ، دیسموتاز و کاتالاز است. گلوتاتیونپر اکسیداز در کبد باعث اکسیده شدن بیلیروبین ، املاح صفراوی، و خنثی کردن اثرات سمی داروها بر بدن میشود. با این وجود به گفته سازمان بهداشت جهانی WHO هنوز مدارک قابل استنادی مبنی بر سرطان زا بودن این امواج در دسترس نیست؛ اما نگرانی در صورت رعایت نکردن استانداردها وجود دارد.

استانداردها چیست؟

آنتن موبایل یا همان BTS است که مخفف Base Tranceiver Station  هستند دومین بخش در ساختار سیستم کلی ارتباطات سیار مبنی بر  جیاسام (GSM) (سامانهی جهانی ارتباطات همراه یکی از متداولترین استانداردهای تلفنهای همراه در جهان) هستند که از طریق اینترفیس هوا (Air interface) تبادل اطلاعات بین موبایل و آنتن انجام میگیرد. پس ما خواه ناخواه با این امواج در تماس هستیم. 

ساختار معماری GSM

هر تجهیزی در طیف فرکانسی خاصی کار میکند؛ برای مثال در ایران شبکهی نسل دو در  GSM 900 MHZ  و GSM1800MHZ - نسل سوم در UMTS 2100 و شبکهی نسل چهارم برای ایرانسل در  LTE 1800 مگاهرتز کار خواهد کرد. شکل زیر انواع طیف فرکانسهای مختلف را نشان میدهد . امواج رادیویی گفته شده در محدودهی امواج یونیزهکننده و سرطانزا نیستند.

طیف فرکانسی

تشعشعات ناشی از آنتن بر حسب وات بر متر مربع بیان شده و این میزان به شدت وابسته به فرکانس و فاصله از آنتن است و با افزایش هر دو مورد توان به شدت کاهش مییابد . برای نمونه، آنتن این مورد در شکل زیر نشان داده شده است . هر چقدر به امواجی که از آنتنهای BTS تلفن همراه ساطع میشود، نزدیکتر باشیم، این امواج خطرناکتر خواهد بود. بر اساس مقالهای  در مجلهی Electromagnetic Biology and Medicine،  رعایت فاصلهی حداقل ۳۰۰ متر از بی تی اس ها توصیه میشود. 

تشعشعات تلفن

سه سازمان کمیتهی بینالمللی حفاظت در برابر اشعههای غیر یون ساز (ICNIRP)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و اتحادیهی بینالمللی مخابرات (ITU) استانداردهایی برای این تشعشعات بیان کردهاند. برای شخص عادی در معرض تشعشع این مقدار برای باندهای فرکانسی مختلف مطابق جدول زیر است: 

استاندارد تشعشع

بر این اساس برای شخص عادی چگالی توان تشعشع نباید از ۴.۵ وات بر مترمربع در فرکانس ۹۰۰ مگاهرتز معمول بیشتر باشد. 

وضعیت در ایران چگونه است؟ 

واضح است که چگالی توان تشعشعی وابسته به نحوهی مکانیابی و جایگذاری این آنتنها و سطح توان مصرفی و نیز تعداد کاربران منطقه دارد. این که این پایش در همهی نقاط کشور انجام میگیرد یا خیر، دقیقا شخص نیست . در مقالهی موجود در ژورنال JOURNAL OF ENVIRONMENTAL HEALTH SCIENCE & ENGINEERING برای شهر هشتگرد کرج، بررسیها و اندازهگیری تشعشع دو اپراتور ایرانسل و همراه اول انجام شده است. وضعیت بی تی اس های این شهر به شکل زیر است : 

بی تی اس های شهر هشتگرد

نتایج بررسی در نمودار زیر نشان داده شده است:

نمودار تشعشع بر حسب فاصله

نتایج نشان میدهد: 

1- تشعشعات در بی تی اس های ایرانسل در شهر هشتگرد نسبت به همراه اول بیشتر است. این امر میتواند به علت کاربران زیادتر ایرانسل باشد.

2- هردو اپراتور در محدودهی مجاز تشعشع قرار دارند.

3- با افزایش ارتفاع آنتن، میزان تشعشع کاهش مییابد.

4- نصب آنتنها بر روی پشت بام، به شرط استاندارد نبودن ارتفاع، خطر تشعشع را افزایش میدهد.

هشدار - مراقب نرخ جذب ویژه باشید!

تشعشعات از دو جهت قابل بررسی است؛ یکی از جهت تشعشعات آنتن و دیگری از جهت تشعشعات ناشی از خود دستگاه موبایل. از آنجا که موبایل فاصلهی بسیار کمتری با ما دارد،نگرانی در این مورد برای شخصی که به مدت طولانی با تلفن همراه صحبت میکند نسبت به شخصی که آنتن در نزدیکی منزلش است، بیشتر است؛ اما چرا؟

تشعشعات ناشی از موبایل وابسته به عملکرد اپراتورها و مکانیابی بهینهجهت گسترش بی تی اس ها است. در جهت بهبود این امر استفاده از بی تی اس های توزیع شده در بسیاری از کشورها مد نظر قرار گرفته است. مسلما با زیاد شدن تعداد بی تی اس های با توان کمتر، فاصلهی دستگاه موبایل از آنتن کمتر شده و دستگاه برای حفظ ارتباط نیاز به مصرف توان بالا ندارد.

اما زیاد شدن توان مصرفی گوشی همراه به منظور تقویت آنتن، چه خطراتی دارد؟ 

قبلا راجع به نرخ جذب ویژه یا SAR صحبت کردیم و گفتیم نرخ مخصوص جذب تلفن همراه (SAR) معیاری برای اندازهگیری میزان جذب انرژی فرکانس رادیویی توسط بدن انسان، زمانی که از تلفن همراه استفاده میکنید، است. همهی تلفنهای همراه از خود امواج رادیویی (RF) ساتع میکنند و انرژی این امواج بر اساس مدلهای مختلف گوشیهای تلفن همراه متفاوت است. برای مثال برای sumsung sm-p601 این مقدار ۰.۶۳۵ وات بر کیلو گرم است . 

تلفنهای همراه در شرایط مختلف با توانهای مختلف رادیویی کار میکنند. این موضوع جهت بهبود مصرف باتری و همچنین کاهش توان تشعشع سیگنال رادیویی صورت میپذیرد.

بدترین شرایط کاری تلفن های همراه زمانی اتفاق میافتد که کاربر بیشترین فاصله را با دکلهای مخابراتی سرویس دهنده دارد. زیرا گوشی‏ برای پیدا کردن آنتن مجبور است توان بیشتری ارسال کند.

این توان تشعشعی موجب ایجاد ولتاژِ در حد میکرو  ولت در مغز می شود که اثرات جانبی آن سردرد ،خستگی و مشکلات خواب خواهد بود.

زمان برخورد امواج بسیار اهمیت دارد و در هنگام خواب احتمال ایجاد خطر بیشتر است.

پرهیز از استفادهی موبایل در فضاهای بسته از جمله داخل ماشین، واگن قطار  مترو و جاهایی که آنتندهی خوبی ندارد، به شدت توصیه می شود.  استفاده از هندز فری در این گونه شرایط بسیار مفید خواهد بود. 

اثر نرخ جذب ویژه

دستگاه های LTE،  مصرف باطری بسیار بالایی دارند و دلیل آن این است که در شرایط فعلی، سرویسدهی اپراتورهای شبکه به گونهای است که کاربر برای برقراری ارتباطاتش به هر دو حالت عملیاتی CDMA2000 و LTE احتیاج دارد. این به این معناست که برای هر دقیقه اتصال، نسبت به زمانی که شما تنها از CDMA2000 یا LTE استفاده میکنید، میزان مصرف باطری و به عبارتی توان دستگاه، دو برابر شده است. بنابراین در صورتی که کاربر این مورد هستید، رعایت اینکه موبایل در اتاق خواب نباشد یا مودم ۲۴ ساعته روشن نباشد الزامی است.

طرح دو سوال؟!

۱. با این که هنوز مدارکی دال بر سرطانزا بودن این امواج در دسترس نیست،اما با توجه به نیاز به گسترش شبکهها و نیز افزایش حجم اطلاعات تبادلی متناسب با روند پیشرفت تکنولوژیهای انتقال داده و نگرانیهای موجود مبنی بر تاثیر بر سلامت افراد، مسلما ایجا یک سیستم پایش و مانیتورینگ تشعشع در اکثر نقاط شهر لازم و ضروری است. در صورت ارائهی خدماتی مبنی بر نصب سنسور اندازهگیر شدت امواج در منزل، این امر چه قدر برای شما اهمیت خواهد داشت؟ اگر اهمیت ندارد، شما چه راهحلی پیشنهاد میدهید و به نظر شما اجرای این کار بر عهدهی کدام سازمان خواهد بود؟

۲. از آنجا که تمامی گوشیهای تلفن همراه،میبایست استاندارد SAR را رعایت کنند و باتوجه به تعداد زیاد گوشیهای بی کیفیت و بدون استاندارد در کشور،آیا باز هم خرید این دستگاهها منطقی است؟راهحل چیست؟ به نظر شما آگاهی دادن در  خصوص این مورد چه قدر تاثیر خواهد داشت؟